1338 (1)

W Warszawie, w kościele św. Jana, sędziowie papiescy ogłosili pozew w zatargu między królem Kazimierzem Wielkim a zakonem krzyżackim o Ziemię Chełmińską i Dobrzyńską. W dokumencie umieszczono pierwszy oficjalny opis Warszawy. Nazwę Warszawa wprowadził do spisu swych własności - książę mazowiecki - Kazimierz Pierwszy warszawski (zmarł 26 listopada 1355 r.).

W średniowiecznych miastach cechy stanowiły najważniejszą strukturę w życiu społecznym, ekonomicznym, obronnym i kształceniu zawodowym. Pierwsza wzmianka o cechu szewców, jednym z najliczniejszych grup zawodowych w Warszawie, ukazała się 28 października 1398 r. Najstarszy, znany dokument z pieczęcią Warszawy nosi datę 7 września 1400 r. Na pieczęci znajduje się wizerunek syreny.

Książę mazowiecki - Janusz Pierwszy - przeniósł stolicę regionu z Czerska do Warszawy. Dokończył budowę murów obronnych miasta. rozbudował zamek i kościół św. Jana. Janusz Pierwszy zmarł 8 grudnia 1409 r.

1929 4 marca 1413 r. książę Janusz II potwierdził prawa miejskie Warszawy. Władca przekazał miastu dochody z jatek i kramów, czynsze z ogrodów podmiejskich i dochody z nadwiślańskich lasów. Dzięki swemu korzystnemu położeniu - na wiślanym szlaku i w centrum kraju - miasto szybko rozrastało się terytorialnie i ludnościowo. Niespełna dwa wieki później Warszawa stała się stolicą wielkiego państwa polskiego.

1415 (1)

Urodził się Jan Długosz - kanonik krakowski, historyk, sekretarz biskupa Zbigniewa Oleśnickiego. Był wychowawcą synów króla Kazimierza Jagiellończyka. Największą jego zasługą jest stworzenie dzieła "Historia Polonica" zwanego też "Rocznikami, czyli kronikami sławnego Królestwa Polskiego". Roczniki Długosza zawierają fakty i komentarze, na których opiera się historia Polski. Zmarł 19 maja 1480 roku.

1734 (1)

Urodził się książę Adam Kazimierz Czartoryski - polityk, zwolennik reform, teoretyk i krytyk literacki, mecenas sztuki, komediopisarz i tłumacz, pedagog. Należał do czołowych postaci w Polsce w okresie Oświecenia. Był kandydatem na króla, ale ustąpił na rzecz Stanisława Augusta Poniatowskiego. Czynnie uczestniczył w utworzeniu Komisji Edukacji Narodowej. Był współtwórcą Konstytucji 3 Maja oraz komendantem Szkoły Rycerskiej. Napisał dla jej uczniów "Katechizm kadecki". Spod jego pióra wychodziły sztuki teatralne, a także prace publicystyczne: "Myśli o pismach polskich". W swej siedzibie w Puławach stworzył jeden z głównych ośrodków życia intelektualnego w Rzeczypospolitej. Odmówił przystąpienia do Konfederacji Targowickiej. Jego syn - Adam - odgrywał ważną rolę w życiu emigracji polskiej w Paryżu w okresie po Powstaniu Listopadowym. Adam Kazimierz Czartoryski zmarł 19 marca 1823 roku.

1867 (1)

Urodził się Ignacy Mościcki - chemik, profesor, technolog. Napisał ponad 60 prac z dziedziny chemii. Opracował metodę otrzymywania kwasu azotowego z powietrza. Piastował funkcję prezydenta Polski w latach 1926-1939. Zmarł 2 października 1946 roku.

1990 (1)

Przebito ostatnią skałę, która dzieliła robotników drążących tunel pod kanałem La Manche. Oznaczało to połączenie wysp brytyjskich z lądem europejskim - pierwszy raz od epoki lodowcowej. Tunel pod kanałem La Manche ma długość 50 kilometrów. Pociągi przewożą codziennie około stu tysięcy pasażerów.

1994 (1)

W Londynie zmarł Bogumił Witalis Andrzejewski - afrykanista, poeta, tłumacz, znawca języka somalijskiego. W 1939 r. aresztowało go gestapo, ale niemal cudem zdołał uciec. Przedostał się do Palestyny i tam wstąpił do polskiej jednostki wojskowej. Uczestniczył w walkach z Niemcami na froncie afrykańskim, między innymi - pod Tobrukiem. Dużą część życia poświęcił Afryce. Najbardziej urzekła go Somalia. W kraju tym rozwijał działalność pedagogiczną. Ponadto zajmował się uporządkowaniem i udoskonaleniem miejscowego języka. Przystosował alfabet łaciński do języka somalijskiego. Spisał i skatalogował utwory literatury somalijskiej. Na temat tego języka napisał wiele prac. Jest współautorem antologii poezji somalijskiej i arabskiej. Jako poeta debiutował w 1946 r. Jest autorem zbioru "Podróż do krajów legendarnych", wydanego w 1985 r. oraz poematu autobiograficznego "Mój album z lat 1939-1969". Jego twórczość wysoko cenił Czesław Miłosz. Redakcja "Wiadomości Londyńskich" uhonorowała Witalisa Andrzejewskiego specjalną nagrodą. Urodził się w 1922 roku.

1805 (2)

Pod Austerlitz (Sławkowem) na terenie Czech, rozegrała się wielka bitwa pomiędzy wojskami rosyjsko - austriackimi a francuskimi. Armiami dowodzili: władca Rosji - Aleksander Pierwszy, cesarz austriacki - Franciszek II i cesarz Francuzów - Napoleon Bonaparte, dlatego starcie spod Austerlitz nazywa się "bitwą trzech cesarzy". Zwyciężyła armia francuska. Sukces militarny spod Austerlitz był jednym z najważniejszych wydarzeń na drodze Napoleona Bonapartego, która miała go zaprowadzić do podboju całej Europy. Plany te legły w gruzach w Moskwie zimą w 1812 roku, gdzie armia francuska poniosła druzgocącą klęskę, która w krótkim czasie zaowocowała upadkiem epoki napoleońskiej i trwającą ponad czterdzieści lat dominacją Świętego Przymierza w Europie.

1878 (2)

Urodził się Franciszek Kurpierz - działacz ludowy i narodowy, dziennikarz i wydawca. Swą patriotyczną i kulturalną działalność rozwijał na Śląsku Opolskim. Należał do współzałożycieli spółki wydawniczej "Drukarnia Spółkowa". W 1920 r. założył pismo "Nowiny", przekształcone w krótkim czasie w "Nowiny Codzienne". Pismo stało się organem prasowym Związku Polaków w Niemczech i tę rolę pełniło aż do wybuchu wojny. W drukarni "Nowin" wydawał polskie książki, kalendarze i śpiewniki. Franciszek Kurpierz był pierwszym autorem i wydawcą polskiej poezji śląskiej. Zmarł 31stycznia 1942 roku.

1923 (2)

W Nowym Jorku urodziła się Maria Callas - amerykańska śpiewaczka operowa pochodzenia greckiego, zwana primadonną stulecia. Studiowała w Atenach. Początkiem jej światowej kariery był występ w "Giocondzie" w Weronie w 1947 r. Występowała na wszystkich najważniejszych scenach świata, ale najbardziej związana była z mediolańską La Scalą. Czas jej największych tryumfów trwa kilkanaście lat. Już na stałe pożegnała się z publicznością operową 5 czerwca 1965 r. Niezwykła barwa głosu, wielkie możliwości ekspresyjne i talent aktorski sprawiły, że jej kreacje należą do największych osiągnięć w dziejach opery. Zmarła 16 września 1977 roku. Popularność Marii Callas, mimo upływu czasu, stale wzrasta. Publikuje się nieznane nagrania jej dawnych występów i nowe książki dotyczące jej życia i działalności artystycznej.

1947 (2)

Zmarł Stanisław Łempicki - historyk literatury i kultury. W swych badaniach koncentrował się głównie na literaturze Odrodzenia, zwłaszcza twórczości Jana Kochanowskiego i Szymona Szymonowica oraz innych pisarzy Renesansu. Sporo miejsca w jego pisarstwie zajęła sprawa mecenatu, a na jej tle - osoba Jana Zamoyskiego. Dużą poczytnością cieszą się dwa jego utwory wspomnieniowe: "Złote paski" oraz "Wspomnienia ossolińskie".

1971 (2)

Radziecka stacja kosmiczna "Mars 3" miękko osiadła na powierzchni Czerwonej Planety. Wcześniejsza sonda: - "Mars 2", jako pierwszy pojazd wysłany przez człowieka, dotarła do Marsa 27 listopada 1971 r., ale rozbiła się o jego powierzchnię. Pierwsze zdjęcia Marsa, wykonane z bliskiej odległości, przekazał na Ziemię 14 października 1971r. amerykański próbnik "Mariner 9". Spośród 32 pojazdów kosmicznych wysłanych przez naukowców amerykańskich i rosyjskich w latach 1960 - 2000, które miały osiąść na powierzchni planety lub krążyć wokół niej, tylko osiem osiągnęło wyznaczone cele. Inne zaginęły, zamilkły lub rozbiły się przy lądowaniu.

1857 (3)

Urodził się Joseph Conrad (Józef Teodor Konrad Korzeniowski) - pisarz angielski, syn polskiego pisarza i zesłańca. W czerwcu 1874 r. wyjechał z Polski do Marsylii. Dostał się na brytyjski żaglowiec, a cztery lata później na brytyjski statek handlowy. Pływał po wszystkich morzach świata. W 1886 r. został kapitanem statku. Uzyskał brytyjskie obywatelstwo. W połowie lat 90. przestał pływać i zajął się wyłącznie twórczością literacką. Rozpoczął powieścią "Szaleństwo Almayera". Do najbardziej znanych jego utworów należą: "Lord Jim", "Smuga cienia", "Jądro ciemności", "Murzyn z załogi Narcyza", "Nostromo", "Tajfun". Powieści Korzeniowskiego osnute są na wydarzeniach związanych z morzem, z dużym ładunkiem problematyki moralnej. Jego bohaterów cechują wyraziste zasady etyki i honorowy kodeks żeglarski. Do prozy angielskiej wprowadził nową, odświeżającą technikę narracyjną. Zmarł 3 sierpnia 1924 roku.

1596 (3)

Urodził się w Cremonie Nicolo Amati - najwybitniejszy przedstawiciel słynnego rodu lutników. Budował skrzypce i wiolonczele. Jego instrumenty odznaczają się szlachetnym brzmieniem i należą do najwyżej cenionych. Uczniami Amatiego byli: Andrea Guarneri i Antonio Stradivari. Obaj osiągnęli w swym zawodzie nie mniejszą doskonałość, niż ich mistrz.

1910 (3)

W czasie wystawy motoryzacyjnej w Paryżu po raz pierwszy zabłysły światła neonów. Burzliwy rozwój techniki neonowej doprowadził do upowszechnienia jej na całym świecie. Neony stały się nieodzownym elementem reklamy. Na trwałe wpisały się w krajobraz wielkich miast, a jednocześnie odgrywają ważną rolę w ich oświetleniu.

1977 (3)

W Wiśle urodził się Adam Małysz - wielce utalentowany skoczek narciarski. 18 marca 2001 r., jako pierwszy Polak w historii sportów zimowych, odniósł zwycięstwo w skokach narciarskich w jedenastu turniejach w sezonie i zdobył puchar świata i wielką Kryształową Kulę. Małysz okazał się najlepszy na wszystkich rodzajach skoczni. Puchar świata odebrał w słoweńskiej miejscowości - Planica, w której znajduje się skocznia mamucia - największa na świecie. Trofeum to zdobył również w latach 2002, 2003 i 2007 roku. Po raz czwarty Wielką Kryształową Kulę otrzymał także w Planicy, 25 marca 2007r. Adam Małysz jest pierwszym skoczkiem w dziejach sportów zimowych, który cztery razy zdobył puchar świata. 3 marca 2007 roku, w japońskiej miejscowości - Sapporo, w skokach ma średniej skoczni był najlepszy i zdobył mistrzostwo świata. Adam Małysz należy do najbardziej znanych i popularnych ludzi na świecie.

1829 (4)

Za brytyjskich rządów w Indiach zdelegalizowano sati - zwyczaj dobrowolnego wstępowania przez wdowę na stos, aby spłonąć wraz z ciałem zmarłego męża. W dawnych wiekach zwyczaj ten obowiązywał w wielu regionach świata, również na słowiańszczyźnie. Pomimo oficjalnego zniesienia sati, w Indiach przez długie jeszcze lata płonęły stosy z żywymi kobietami, gdyż opór społeczny przeciw zniesieniu tego obyczaju, głęboko zakorzenionego w świadomości ludzi i tradycji, był bardzo silny, zwłaszcza, że u jego podstaw leżały również dylematy ekonomiczne.

1875 (4)

Urodził się Rainer Maria Rilke - austriacki poeta. Za domenę poezji uważał podstawowe problemy metafizyki, sens ludzkiego istnienia, miłość, cierpienie i śmierć. Największy rozgłos przyniosły mu utwory: "Pieśni miłości i śmierci Korneta Krzysztofa Rilke", "Elegie Duinejskie" i "Sonety do Orfeusza". Spośród dzieł prozatorskich na szczególną uwagę zasługują liryczne opowiadania: "Powiastki o Panu Bogu". Wywarł silny wpływ na poezję europejską, zwłaszcza niemiecką. Zmarł 29 grudnia 1926 roku.

1907 (4)

Urodził się Ksawery Pruszyński - prozaik, nowelista, dziennikarz, reportażysta i publicysta. Uczestniczył, jako korespondent, w wojnie domowej w Hiszpanii. W czasie II wojny światowej brał udział w walkach wojsk polskich na froncie zachodnim. Był autorem wielu reportaży: "Sarajewo", "Szanghaj", "Podróż po Polsce". W swoich powieściach pisanych w formie gawędy, Pruszyński łączył fikcję z wydarzeniami autentycznymi. Do najbardziej znanych należą: "Droga wiodła przez Narvik" oraz reportaż "W czerwonej Hiszpanii". Zginął w wypadku samochodowym w Dusseldorfie 13 czerwca 1950 roku.

1941 (4)

Premier polskiego rządu na uchodźstwie - Władysław Sikorski i Józef Stalin podpisali w Moskwie polsko - radziecką deklarację o wzajemnej pomocy wojskowej w walce z III Rzeszą Niemiecką. Na podstawie tej umowy w Związku Radzieckim utworzono sześć dywizji wojska polskiego, do którego wstępowali Polacy znajdujący się na terenie ZSRR. Korpus polski liczył sześćdziesiąt tysięcy żołnierzy. Dowodził nim gen. Władysław Anders. Pod koniec 1942 r. wyprowadził polskie wojsko do Iranu. Kilkanaście miesięcy później jednostki polskie uczestniczyły w walkach z Niemcami na froncie zachodnim.

1803 (5)

Urodził się Fiodor Tiutczew - poeta, dyplomata, jeden z najwybitniejszych liryków rosyjskich, kontynuator wielkiej poezji romantycznej. Przez dłuższy czas przebywał we Włoszech i Niemczech. Przyjaźnił się z Henrykiem Heinem. Liryka Tiutczewa miała charakter refleksyjno - filozoficzny. W kręgu jego zainteresowań najczęściej był człowiek - miłość, samotność, kruchość ludzkiego bytu. Nowatorstwo i piękno poezji Tiutczewa doceniono dopiero pod koniec życia twórcy. Ważne miejsce w liryce Fiodora Tiutczewa zajmuje przyroda, przedstawiana jako istota żywa - wspaniała i harmonijna. Zmarł 27 lipca 1873 roku.

1979 (5)

Zmarł Józef Chałasiński - wybitny socjolog, autor wielu doniosłych rozpraw naukowych. W okresie międzywojennym kierował Państwowym Instytutem Rozwoju Wsi. Po wojnie rozwijał działalność naukową w Uniwersytetach Warszawskim i Łódzkim. Był członkiem Polskiej Akademii Nauk. Przez wiele lat pełnił funkcję redaktora naczelnego pisma "Kultura i Społeczeństwo". Swe artykuły publikował także w innych czasopismach socjologicznych. Najbardziej interesował się socjologią kultury oraz socjologią narodu i struktur społecznych. Propagował badania empiryczne. Zainicjował badania terenowe na dużą skalę. Do największych jego dzieł należą rozprawy: "Młode pokolenie chłopów" i "Drogi awansu społecznego robotnika". Tej tematyce uczony poświęcał wiele uwagi. Po II wojnie wydał rozprawę poświęconą polskiej inteligencji. Józef Chałasiński urodził się w 1904 roku.

1867 (5)

Urodził się Józef Piłsudski - twórca Polskiej Organizacji Wojskowej w czasie pierwszej wojny światowej, komendant Pierwszej Brygady Legionów, naczelnik państwa w latach 1918 -1922. 19 marca 1920 r. Wojskowa Komisja Kwalifikacyjna nadała mu tytuł Pierwszego Marszałka Polski. 12 maja 1926 r. dokonał zamachu stanu (przewrót majowy) i przejął władzę w państwie. Zainicjował Berezę Kartuską - więzienie dla polityków opozycyjnych. W okresie międzywojennym był otaczany przez znaczną część społeczeństwa kultem wodza. Zmarł 12 maja 1935 roku. Jego zwłoki złożono w krypcie wawelskiej. Przewiezienie trumny z ciałem Józefa Piłsudskiego specjalnym pociągiem z Warszawy do Krakowa stało się wielką manifestacją żałoby i hołdu społeczeństwa dla marszałka Polski. 8 listopada 1998 r., z inicjatywy Jerzego Waldorffa, w Warszawie, nieopodal Belwederu został odsłonięty pomnik Józefa Piłsudskiego.

1484 (5)

Została wydana bulla papieża Innocentego VIII "Summis desiderantes affectibus " - błogosławiąca palenie na stosie ludzi posądzonych o "uprawianie czarów". W Średniowieczu, przez prawie tysiąc lat, wróżki, czarownice, szamanki żyły niemal w każdej wiosce. Pełniły ważne funkcje społeczne. Leczyły chorych, zamawiały bolący ząb, warzyły lecznicze zioła, potrafiły przyjąć poród, były szanowane. Zaczęto je prześladować dopiero na progu Odrodzenia. W Polsce najczęściej znęcano się nad czarownicami na Śląsku, który już wówczas był w znacznym stopniu zniemczony. Wydanie bulli papieskiej dopiero pod koniec XV wieku tłumaczyć można faktem, że w tym czasie Kościół zaczął wkraczać z miasta na wieś i małych miasteczek. Tu zetknął się z istnieniem starych obyczajów traktowanych jako pogańskie. Ponadto trzeba było znaleźć winnych rozszerzania się różnych epidemii i zjawisk niepożądanych. Do tego najbardziej nadawały się w Europie trzy kategorie ludzi - heretycy, czarownice i Żydzi. Ocenia się, że do końca XVIII wieku w krajach europejskich i Stanach Zjednoczonych stracono około trzech milionów niewinnych ludzi, oskarżając ich o czary. Olbrzymią większość stanowiły kobiety. Przed rozpoczęciem męczarni rozbierano je do naga. Skazani to najczęściej ludzie najbardziej inteligentni, pomysłowi, mający wyróżniającą się osobowość. W Europie i Ameryce Północnej zaprzestano torturowania i palenia na stosie ludzi oskarżanych o czary w drugiej połowie XVIII wieku.

1901 (5)

Urodził się Walt Disney - amerykański reżyser, twórca i producent filmów rysunkowych. W 1924 r. ukazał się pierwszy jego film rysunkowy, zrealizowany na kanwie książki: "Alicja w krainie czarów" Lewisa Carrolla. Jest twórcą takich postaci bajkowych, jak: myszka Miki, kaczor Donald, pies Pluto, jelonek Bambi, słoń Dumbo. W 1937 r. na ekrany wszedł jego pierwszy, pełnometrażowy film "Królewna Śnieżka i siedmiu krasnoludków". Pierwszą, eksperymentalną kreskówkę dźwiękową, w której w roli gwiazdy wystąpiła myszka Miki, wyświetlono w Stanach Zjednoczonych 18 listopada 1928 r. Od tego czasu ukazało się o niej już ponad 120 filmów. Pod koniec lat 40. w wytwórni Disneya powstawały filmy przyrodnicze i fabularne. Walt Disney zmarł 15 grudnia 1966 roku.

1911 (5)

W Sosnowcu urodził się Władysław Szpilman - kompozytor, pianista, aranżer. Od 1935 r. pracował w polskim Radiu, jako pianista i kierownik działu muzyki rozrywkowej. Prawie cudem przeżył w Warszawie lata wojny i okupacji. Pomagali mu jego przyjaciele. Po powstaniu warszawskim ratował go oficer niemiecki. Swe tragiczne losy z tego okresu opisał w książce pt. "Śmierć miasta". Książka stała się kanwą filmu: "Pianista", zrealizowanego przez Romana Polańskiego. 25 maja 2002 r. reżyser otrzymał Złotą Palmę na festiwalu w Cannes. Władysław Szpilman pracował w Polskim Radiu do 1963 r. Dużo koncertował w Polsce i zagranicą, jako solista i kameralista, głównie z Warszawskim Kwintetem Fortepianowym. Skomponował ponad 500 piosenek, z których większość stała się przebojami - "Pójdę na Stare Miasto", "Czerwony autobus", "Nie wierzę piosence", "Tych lat nie odda nikt", "Przyjdzie na to czas", "Trzej przyjaciele z boiska". Tworzył również muzykę orkiestrową, teatralną i filmową. Zmarł 6 lipca 2000 roku.

1914 (5)

Urodził się Stanisław Dygat - pisarz i tłumacz, dramaturg, felietonista, scenarzysta filmowy. Jego rodzina wywodziła się z Francji. Obok polskiego, miał paszport francuski. Dużo podróżował po Europie. Ożenił się z aktorką teatralną i filmową - Kaliną Jędrusik. Pisarstwo Dygata nie przystaje do żadnych kanonów literackich jego czasów. Zachowywał dystans wobec różnych konwencji artystycznych. We wcześniejszych powieściach: "Jezioro Bodeńskie" i "Pożegnania"- występują wątki społeczne - uwikłanie polskiego inteligenta w wielką, najczęściej dramatyczną historię narodu. Bohaterowie późniejszych powieści: "Podróż", "Disneyland" - zanurzeni są w codziennej rzeczywistości, ale w ich życiu dużą rolę odgrywają marzenia, mity, niedające się nigdy zrealizować. Współpracował z czasopismami literackimi . Tematem jego felietonów najczęściej były zagadnienia kultury. Zmarł 29 stycznia 1978 roku.

1956 (5)

Urodził się w Zabrzu Krystian Zimerman - pianista. Początkiem jego światowej kariery było zwycięstwo na IX Konkursie Chopinowskim w Warszawie w 1975 r. Zimerman występuje na całym świecie z najwybitniejszymi dyrygentami. Chętnie także uprawia muzykę kameralną. Dużą uwagę przywiązuje do pracy pedagogicznej. Jego nagrania stają się zawsze wielkim wydarzeniem artystycznym.

1975 (5)

W Warszawie oddano do użytku Dworzec Centralny PKP - największy i najnowocześniejszy w Polsce. Zakończono także budowę Wisłostrady - drogi szybkiego ruchu z północy na południe stolicy. W budowie tej trasy duży udział mieli mieszkańcy Warszawy, którzy budowali ją w tak zwanych czynach społecznych.

1520 (6)

Urodziła się Barbara Radziwiłłówna - córka litewskiego magnata - Jerzego Radziwiłła. Była drugą żoną króla Zygmunta Augusta, królową od 1550 r. Historycy przytaczają fakty, z których wynika, że bracia Barbary zmusili króla do małżeństwa podstępem. Matka Zygmunta Augusta - królowa Bona, a także ówcześni politycy z otoczenia dworu sprzeciwiali się temu małżeństwu. Barbara zmarła nagle 8 maja 1551 r. Wielu historyków uważa, że ją otruto. Została pochowana w katedrze wileńskiej.

1877 (6)

W New Jersey, w Stanach Zjednoczonych, Tomasz Edison zademonstrował działanie fonografu. Wynalazca recytował wierszyk zaczynający się od słów: "Marysia miała jagniątko". Było to pierwsze na świecie nagranie dźwiękowe. Od niego zaczęła się droga prowadząca do późniejszych, coraz bardziej skomplikowanych i stale udoskonalanych nagrań - płytowych, radiowych, magnetofonowych, telewizyjnych i komputerowych .

1919 (6)

W Warszawie po raz pierwszy wystąpiła grupa poetycka "Skamander". Założyli ją Antoni Słonimski, Leszek Serafinowicz (Jan Lechoń), Julian Tuwim, Kazimierz Wierzyński i Jarosław Iwaszkiewicz. Spotykali się w kawiarni (Pod Pikadorem) przy ulicy Nowy Świat w Warszawie, którą uruchomili 29 listopada 1918 r. Skamandryci wywarli wielki wpływ na życie intelektualne, kulturalne i rozrywkowe stolicy okresie międzywojennym, a także na całą polską literaturę.

1933 (6)

W Czernicy koło Rybnika urodził się Henryk Mikołaj Górecki - kompozytor, twórca utworów orkiestrowych, kameralnych i wokalno - instrumentalnych. Jego twórczość przeszła ewolucję od stylu awangardy powojennej do indywidualnego, opartego na podstawach tradycji. Największą sławę w świecie przyniosły mu dzieła: pierwsza, druga i trzecia Symfonia oraz Koncert klawesynowy. Mieszka i tworzy na Górnym Śląsku. Przez długi czas był wykładowcą i rektorem Wyższej Szkoły Muzycznej w Katowicach.

1970 (7)

W Warszawie został podpisany Układ o Normalizacji i Stosunkach Wzajemnych między Polską i Niemiecką Republiką Federalną. Układ podpisali: kanclerz niemiecki - Willy Brandt oraz, ze strony polskiej - pierwszy sekretarz PZPR - Władysław Gomułka i premier - Józef Cyrankiewicz. Uznana została granica Polski na Odrze i Nysie Łużyckiej. Po 25 latach od zakończenia II wojny światowej, nastąpiła normalizacja stosunków państwowych między obydwoma krajami. Układ ratyfikowany przez parlament niemiecki półtora roku później, wszedł w życie 7 czerwca 1972 r. Dzięki Układowi z 6 grudnia 1970 r. możliwe stało się zawarcie w sierpniu 1975 roku porozumienia, na którego mocy władze Polski wyraziły zgodę na wyjazd do Niemiec 120 tysięcy osób, głównie ze Śląska Górnego i Opolskiego, w ramach akcji łączenia rodzin. Było to jedno z pierwszych wielkich porozumień między Polską i RFN, które w kilkanaście lat później doprowadziły do zbliżenia Polski i Niemiec w polityce i gospodarce oraz usunięcia barier w rozwoju wzajemnych stosunków.

1731 (7)

Urodził się Jan Chrzciciel Albertrandi - duchowny - jezuita, historyk, numizmatyk, jeden z założycieli w 1765 r. "Monitora" i jego najbliższy współpracownik. Będąc współredaktorem tygodnika "Zabawy Przyjemne i Pożyteczne" - pierwszego w Polsce czasopisma literacko - kulturalnego, miał wielki wpływ na jego charakter. Wykładał w kolegiach jezuickich. W latach 80. zajmował się porządkowaniem królewskich medali i miedziorytów. Do jego ważnych osiągnięć należy zaliczyć tak zwane "Teki Albertrandiego" - wielotomowe wypisy z archiwów Watykanu. Uczestniczył w pracach Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych. Był współzałożycielem i pierwszym prezesem Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Jan Albertrandi należał do najwybitniejszych ludzi polskiego Oświecenia. Zmarł w 1808 roku.

1881 (7)

Urodził się Marian Falski - członek Polskiej Partii Socjalistycznej - Lewicy, pedagog, działacz oświatowy. Opracował elementarz, uznawany za najlepszy nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Książka pt. "Nauka czytania i pisania dla dzieci" pierwszy raz wydana została w 1910 r. Później wznawiano ją i unowocześniano przez ponad siedemdziesiąt lat. Na elementarzu tym nauczyło się czytać kilka pokoleń Polaków. Marian Falski zmarł 8 października 1974 roku.

1896 (7)

Urodził się Wiktor Dega - lekarz ortopeda, honorowy prezes Polskiego Towarzystwa Walki z Kalectwem, twórca polskiej szkoły rehabilitacji. Uważał, że inwalida, po odpowiednim przeszkoleniu i zaopatrzeniu w niezbędne urządzenia, powinien pracować zawodowo. W ten sposób otwiera mu się drogę do pełnego udziału w życiu społeczeństwa i skutecznie przywraca poczucie godności ludzkiej. Profesor Dega zyskał międzynarodową sławę.

1939 (7 - 9)

Hitlerowscy okupanci, w Puszczy Kampinoskiej, w Palmirach, rozstrzelali stu kilkudziesięciu patriotów polskich. Egzekucje na ludziach kultury, sztuki, nauki, polityki odbywały się również w następnych miesiącach. Tutaj spoczywają olimpijczyk Janusz Kusociński i marszałek Sejmu - Czesław Rataj. Cmentarz w Palmirach - miejsce kaźni Polaków, traktowany jest jako mauzoleum. Co roku odwiedza go młodzież szkolna z całej Polski.

1941 (7)

Nastąpił atak japońskiego lotnictwa na największą amerykańską bazę marynarki wojennej na Hawajach - Pearl Harbor. W ciągu kilkudziesięciu minut zostały zatopione największe amerykańskie pancerniki. Zginęło blisko 3000 marynarzy. Wojna na Dalekim Wschodzie była niezwykle krwawa. Japonia w drugiej połowie lat 30. podbiła wielkie obszary Chin i utworzyła tam sztuczne państwo - Mandżurię, traktując je jako własne zagłębie surowcowe. Po uderzeniu na USA, dzięki silnej flocie morskiej, lotniskowcom i flocie powietrznej, Japończycy systemem wielkich skoków zajęli Filipiny, Indonezję, Indochiny, Wyspy Salomona, Birmę, północną część Nowej Gwinei. Uważali się za naród wybrany, naród panów wśród narodów azjatyckich. Byli niezwykle okrutni wobec jeńców wojennych, a także wobec narodów podbitych. "Boski wiatr" czyli kamikadze oraz "Kodeks Samuraja" czyli zasada stosowana na lądzie, że nie wolno było się poddawać - według przekonań rządu amerykańskiego dowodziły, iż bez użycia bomb atomowych podbicie Wysp Japońskich, zmuszenie Japonii do kapitulacji, nie byłoby możliwe bez ogromnych strat ludzkich. Jedna z największych bitew lądowo - morskich rozegrała się na wyspie Okinawa na Pacyfiku w okresie od 1 kwietnia do 22 czerwca 1945 r. Po krwawych bojach, wojska amerykańskie i angielskie opanowały wyspę. Zatopiony został największy wówczas na świecie, japoński okręt wojenny Yamato. Wojna na Dalekim Wschodzie zakończyła się 2 września 1945 roku. W Zatoce Tonkijskiej, na pokładzie amerykańskiego pancernika Missouri przedstawiciele Japonii podpisali akt bezwarunkowej kapitulacji przed dowództwem sił zbrojnych Stanów Zjednoczonych i ich aliantów. Na żądanie władz amerykańskich, cesarz Japonii ogłosił w radiowym przemówieniu do narodu, że już nie jest bogiem.

1865 (8)

Urodził się Jan Sibelius - największy fiński kompozytor. Muzyka Sibeliusa zanurzona jest w fińskiej tradycji narodowej. Emanuje z niej nastrój powagi i melancholii. Niewątpliwie mają na to wpływ warunki klimatyczne, panujące w tym rejonie Europy, długie noce, ciemności panujące przez dużą część roku. Twórczość Sibeliusa ciągle nie przestaje inspirować innych kompozytorów, zwłaszcza skandynawskich. Do powszechnie znanych jego dzieł należy siedem symfonii oraz wiele utworów zainspirowanych eposem Kalewala. Zmarł 20 września 1957 roku.

1992 (8)

Opublikowano nowy katechizm - najważniejszy dokument kościoła katolickiego. Poprzedni katechizm rzymski był opublikowany w 1566 r. Zmiany w nowym katechizmie są bardziej zbliżone do życia współczesnego człowieka, nie dotyczą jednak zasad wiary.

1717 (9)

Urodził się Johann Joachim Winckelmann - niemiecki filozof i teolog, badacz i historyk sztuki antycznej. Zajmował się również geologią. Był znawcą i orędownikiem sztuki klasycznej. Jako propagator klasycyzmu oraz miłośnik kultury starożytnej wywarł wielki wpływ na współczesnych mu ludzi nauki i działalności twórczej. Jego dzieło "Dzieje sztuki starożytnej" miało podstawowe znaczenie dla rozwoju historii sztuki jako nauki. Wprowadził w nim pojęcie stylu i nakreślił jego historię. Winckelmann zmarł w 1768 roku.

1842 (9)

Urodził się Piotr Kropotkin - rosyjski rewolucjonista, historyk i geograf, obok Michaiła Bakunina - najbardziej znany twórca i przedstawiciel anarchizmu. Należał do starego, książęcego rodu. Był wrogiem państwa carskiego i w ogóle państwa jako struktury społecznej. Nie popierał terroru. W człowieku widział wiele dobra i skłonności do uspołecznienia. Od 1876 aż do rosyjskiej rewolucji lutowej w 1917 r., przebywał na emigracji na zachodzie Europy. W tym okresie wiele pisał. Jego artykuły publicystyczne i prace książkowe wywarły duży wpływ na rozwój nastrojów i walk rewolucyjnych. Nawiązywał w nich do scjentyzmu i pozytywizmu. Zmarł w 1921 roku.

1915 (9)

Urodziła się Elisabeth Schwarzkopf - niemiecka śpiewaczka, uznawana za najpiękniejszy sopran liryczny XX stulecia. Studiowała w Berlinie i debiutowała w tamtejszej operze. Pod koniec lat 40. została zaangażowana do opery wiedeńskiej. W Wiedniu rozpoczęła się jej wielka kariera artystyczna. Występowała na wszystkich scenach świata. Największą sławę przyniosły jej partie solowe w operach Mozarta i Ryszarda Straussa. Jest idealną interpretatorką pieśni romantycznych. Dzięki licznym nagraniom płytowym stała się znana na całym świecie. Od prawie trzydziestu lat Elizabeth Schwarzkopf prowadzi intensywną działalność pedagogiczną.

1918 (9)

Rozpoczął działalność Katolicki Uniwersytet Lubelski. Fundatorem uniwersytetu był przedsiębiorca, działacz polityczny i społeczny, inicjator akcji patriotycznych - Karol Jaroszyński. Inauguracja pierwszego roku akademickiego po przerwie spowodowanej II wojną światową, w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim nastąpiła 12 listopada 1944 roku.

1922 (9)

Zgromadzenie narodowe wybrało na pierwszego prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej prof. Gabriela Narutowicza. Uroczystość zaprzysiężenia odbyła się 11 grudnia. Pięć dni później - 16 grudnia - prezydent zginął w wyniku zamach w siedzibie warszawskiej Zachęty. Zabójcą był prawicowy fanatyk, nacjonalista, malarz - Eligiusz Niewiadomski. Przed sądem oświadczył, że zamierzał zastrzelić Józefa Piłsudskiego, ponieważ jednak marszałek nie uczestniczył w otwarciu wystawy, zabił prezydenta. Skazany przez sąd na karę śmierci, Niewiadomski został rozstrzelany 31 stycznia 1923 roku. Po śmierci Gabriela Narutowicza Sejm wybrał na prezydenta Stanisława Wojciechowskiego.

1934 (9)

Urodziła się Irena Santor - piosenkarka i pieśniarka, jedna z największych gwiazd powojennej estrady, zdobywczyni nagród na festiwalach i konkursach krajowych i zagranicznych. Nagrała dziesiątki płyt. Jej kreacje wokalne weszły na stałe do osiągnięć polskiej muzyki rozrywkowej.

1592 (10)

Urodził się Krzysztof Arciszewski - polski pisarz, podróżnik i żeglarz, generał, jeden z najwybitniejszych strategów wojskowych w XVII wieku. Miał wielkie zasługi dla armii holenderskiej, powierzano mu tam najwyższe stanowiska wojskowe. W Polsce zorganizował jednostki artyleryjskie, które w bitwach tego okresu odgrywały dużą rolę. Dzięki swej odwadze, profesjonalizmowi, zdolnościom przywódczym, zyskał dużą sławę, zwłaszcza w krajach zachodniej Europy.

1912 (10)

Urodził się Jerzy Turowicz - dziennikarz, publicysta, wielki autorytet moralny, od 1945 roku do końca życia - redaktor naczelny "Tygodnika Powszechnego" wychodzącego w Krakowie. Jerzy Giedroyć powiedział: "Stworzony przez Niego "Tygodnik Powszechny" w najciemniejszych czasach PRL - u stał się jedyną trybuną dla wybitniejszych twórców - niezależnie od ich poglądów: decydowała jedynie wartość ich dzieł. Tylko dzięki Niemu zaczęła się ewolucja polskiego Kościoła w kierunku wytycznych II Soboru. "Tygodnik" był jedynym ciągłym ośrodkiem niepodległościowym - prowadził walkę z przerostami nacjonalizmu, z antysemityzmem. Walcząc o prawa człowieka, stał się szkołą tolerancji. Brał czynny udział w powstaniu "Solidarności", nie angażując się jednak w żadne rozgrywki koteryjne czy personalne. Taką postawę zachował również po odzyskaniu niepodległości. Z pozycji całkowitej niezależności nigdy nie wahał się walczyć w swój dyskretny sposób ze szkodliwymi zjawiskami życia politycznego, z Kościołem włącznie". Jerzy Turowicz zmarł 27 stycznia 1999 roku.

1945 (10)

W Zamościu urodził się Marek Grechuta - pieśniarz i piosenkarz, kompozytor, poeta a także malarz i architekt. Był jednym z wychowanków krakowskiej Piwnicy pod Baranami. Od początku lat siedemdziesiątych należał do najbardziej popularnych artystów w Polsce. Jego piosenki, jak na przykład: "Będziesz moją panią", nigdy się nie starzeją i cieszą się wielkim powodzeniem wśród indywidualnych odbiorców, a także w programach radiowych, telewizyjnych i nagraniach płytowych. Kompozycje Marka Grechuty wyróżniają się oryginalnym tekstem i muzyką niespotykaną w piosenkach innych twórców. W swej twórczości łączył elementy muzyki klasycznej z muzyką lekką, osiągając wspaniałe efekty artystyczne. Jego piosenki i pieśni z równym zachwytem przyjmują ludzie młodzi i starsi, prości i elity intelektualne. Wielokrotnie zdobywał laury na festiwalach wokalnych. Był ulubieńcem publiczności. Marek Grechuta zmarł 9 października 2006 roku.

1948 (10)

Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych uchwaliło Powszechną Deklarację Praw Człowieka. Jest to zbiór zasad, jakimi rządy państw powinny się kierować w postępowaniu wobec obywateli. Deklaracja zawiera nie tylko katalog praw, lecz także moralne i polityczne zobowiązania świata w odniesieniu do wszystkich ludzi, niezależnie od ich stanu majątkowego, statusu społecznego i zdrowia.

1803 (11)

Urodził się Hektor Berlioz - francuski kompozytor, jeden z czołowych twórców epoki romantyzmu muzycznego. W jego twórczości najsilniejszą inspiracją była literatura oraz własne przeżycia. Wprowadził swobodną formę symfonii programowej. Był nowatorem w dziedzinie instrumentacji. Swe poglądy wypowiadał również jako eseista i krytyk. Niektóre z jego dzieł, jak: "Potępienie Fausta", "Symfonia fantastyczna" czy "Karnawał rzymski" cieszą się niesłabnącą popularnością. Berlioz zastanawiał się, która z dwu potęg - muzyka czy miłość - może wynieść człowieka na największe wyżyny. Zmarł 8 marca 1869 roku.

1843 (11)

Urodził się Robert Koch - niemiecki lekarz, bakteriolog, współtwórca nowoczesnej bakteriologii i nauki o chorobach zakaźnych. Odkrył bakterie cholery, laseczki wąglika oraz prątki gruźlicy - chorób, które przez całe wieki powodowały olbrzymią śmiertelność i były źródłem grozy i strachu ludzi na wszystkich kontynentach. W 1905 r. otrzymał Nagrodę Nobla. Zmarł 27 maja 1910 roku.

1876 (11)

Na Litwie urodził się Mieczysław Karłowicz - kompozytor, twórca nowoczesnego stylu symfonicznego w muzyce polskiej. Na przełomie XIX i XX wieku Karłowicz doprowadził ją do poziomu europejskiego. Działał także jako dyrygent. Kierował orkiestrą Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego. Reprezentował nurt neoromantyczny. Za najwłaściwszą formę dla siebie uważał poemat symfoniczny. Najbardziej znane są jego symboliczne poematy: "Stanisław i Anna Oświecimowie" i "Powracające fale", a także liczne zbiory pieśni. Źródłem natchnienia dla Karłowicza były wędrówki, najczęściej samotne, po Tatrach. W jego muzyce jest dużo melancholii i zadumy. Karłowicz był także wybitnym fotografikiem. Jego zbiory fotografii ukazują Tatry w różnych porach roku i różnych warunkach pogodowych. Zasypany śnieżną lawiną pod Małym Kościelcem, zginął 8 lutego 1909 roku.

1918 (11)

Urodził się Aleksander Sołżenicyn - pisarz rosyjski. Za swą twórczość, w której ujawniał nieprawidłowości w życiu politycznym i społecznym w Związku Radzieckim, gwałcenie praw człowieka oraz za krytykę Józefa Stalina, pod koniec II wojny światowej dostał się do łagru na dalekiej Północy i spędził w obozie osiem lat. Owocem przeżyć w tym okresie, a także doświadczeń innych poznanych tam ludzi, było trzytomowe dzieło "Archipelag GUŁag". W 1970 roku otrzymał za nie literacką Nagrodę Nobla. Nie pojechał jej odebrać, gdyż bał się, że władze radzieckie nie wpuszczą go z powrotem do kraju. W 1974 roku Sołżenicyn został wydalony ze Związku Radzieckiego. Najpierw zamieszkał w Szwajcarii, a po dwu latach - w Stanach Zjednoczonych. Nagrodę Nobla odebrał w 1975 roku. Do Rosji powrócił dopiero w 1994 r. Jednak przemian zachodzących w Rosji po rozpadzie ZSRR, nacechowanych drapieżnym kapitalizmem, zbliżających Rosję do Zachodu, nie akceptował. Sołżenicyn z całą siłą potępiał łamanie zasad moralnych, społecznych i politycznych w Związku Radzieckim, ale z równą siłą atakował niesprawiedliwość ustroju kapitalistycznego. Walczył o rosyjskość swego kraju. Pragnął, aby Rosja była chrześcijańska, sprawiedliwa, ceniąca godność ludzkiego życia. Prawo moralne powinno dominować nad prawem stanowionym. Poglądy Sołżenicyna nie znalazły uznania w Rosji po rozpadzie Związku Radzieckiego. Nie cenili go zwłaszcza młodzi, odsunął się więc od głównego nurtu życia. Jego wielkość docenił Władimir Putin, który, jako prezydent, przyjechał pokłonić się wielkiemu pisarzowi. Aleksander Sołżenicyn zmarł 3 sierpnia 2008 roku.

1941 (11)

Niemcy i Włochy - sojusznicy Japonii - wypowiedziały wojnę Stanom Zjednoczonym. Stało się to cztery dni po napaści japońskiego lotnictwa na amerykańską bazę marynarki wojennej na Hawajach. W odpowiedzi rząd USA wypowiedział wojnę obu tym krajom. Po przystąpieniu Stanów Zjednoczonych do wojny wzmogły się naloty angloamerykańskiego lotnictwa na miasta niemieckie, a także bitwy morskie. Okręty niemieckie i włoskie atakowane były na wszystkich morzach świata. Największą operacją lądową aliantów zachodnich była inwazja w Normandii w czerwcu 1944 r. i utworzenie drugiego frontu w Europie.

1981 (11)

W Teatrze Dramatycznym w Warszawie rozpoczął się Niezależny Kongres Kultury Polskiej. Uczestniczyło w nim prawie dwa tysiące osób. Kongres zorganizowany przez powstały w czasach Solidarności komitet Organizacyjny Stowarzyszeń Twórczych i Naukowych, obradował przez dwa dni. Trzeciego dnia, 13 grudnia, w wyniku ogłoszenia w Polsce stanu wojennego, jego obrady zostały administracyjnie zamknięte. Uczestnicy znaleźli na drzwiach teatru kartkę o następującej treści: "Na mocy decyzji prezydenta miasta stołecznego Warszawy Kongres Kultury został rozwiązany". Obrady Kongresu odbywały się w dniach bardzo silnych napięć politycznych, toteż niektórzy uczestnicy spodziewali się działań restrykcyjnych. Wielu spośród nich, w nocy z 12 na 13 grudnia zostało internowanych.

1821 (12)

Urodził się Gustaw Flaubert - pisarz francuski, krytyk moralności mieszczańskiej, wnikliwy obserwator życia społecznego. Artystyczne mistrzostwo w osiągał w tematyce psychologicznej. Największe i najbardziej realistyczne jego dzieła epickie: "Madame Bovary" i "Szkoła uczuć" obrazują obyczaje, kulturę, aspiracje, stosunki ekonomiczne i społeczne dziewiętnastowiecznej Francji. Zmarł w 1880 roku.

1860 (12)

Urodził się Jan Kasprowicz - pisarz, tłumacz, historyk, profesor Uniwersytetu Lwowskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności, jeden z głównych przedstawicieli "Młodej Polski", pierwszy wielki poeta pochodzenia chłopskiego. Znaczna część jego twórczości poświęcona jest mieszkańcom wsi. Losy chłopów opiewa w takich utworach, jak: "Z chłopskiego zagonu", cykl sonetów "Z chałupy", "Księga ubogich" i "Świat się kończy!". Ważną pozycję w literackim dorobku Jana Kasprowicza zajmują poematy z tomu "Krzak dzikiej róży" oraz filozoficzno - refleksyjne "Hymny", natomiast proza poetycka najpełniejsze odbicie znajduje w dziele "O bohaterskim koniu i walącym się domu". Jan Kasprowicz pisał również wiersze poświęcone pięknu Tatr. Tłumaczył dramaty greckie, Szekspira, Byrona i Goethego. Spod jego pióra wyszło także kilka prac historycznych. Zmarł 1 sierpnia 1926 roku.

1915 (12)

Urodził się Francis Albert Sinatra - amerykański pieśniarz, piosenkarz i aktor filmowy. Debiutował jako wokalista, w 1939 r. balladami, które szybko przyniosły mu rozgłos. Był pierwszym piosenkarzem, który wywoływał masowe ataki histerii wśród wielbicielek przybywających tłumnie na jego występy.W1953 r., za rolę żołnierza Angelo Maggio w filmie "Stąd do wieczności", otrzymał Oscara. Zmarł w Los Angeles 14 maja 1998 roku.

1915 (12)

Urodził się Jeremi Przybora - aktor i poeta, satyryk i humorysta, twórca słuchowisk radiowych, tekstów kabaretowych, widowisk telewizyjnych i utworów satyrycznych. W okresie międzywojennym był spikerem radiowym. W 1948 r. wraz z Jerzym Wasowskim stworzył radiowy teatr satyryczny "Eterek", a w październiku 1958 r. - telewizyjny "Kabaret Starszych Panów". Widowisko cieszyło się ogromną popularnością, a piosenki "dwu starszych panów", naznaczone humorem i liryzmem, do dziś, jak dawniej, bawią i wzruszają. Jeremi Przybora zostawił także kilka książek. Urzekają jego pamiętniki: "Przymknięte oko opaczności". Zmarł 4 marca 2004 roku.

1204 (13)

Zmarł w Kairze Majmonides - sławny uczony i filozof, żydowski teolog, znany również jako Rambam. Uznawany jest za najwybitniejszego przedstawiciela myśli arystotelesowskiej połączonej z filozofią żydowską. Na świat przyszedł w Hiszpanii, a w 1165 r. przeniósł się do Egiptu i przebywał na dworze słynnego sułtana - Saladyna. Swoje poglądy, zaczerpnięte w znacznej mierze z systemu filozoficznego uczonego arabskiego - Awerroesa, przedstawił w dziele "Przewodnik błądzących". Majmonides, w duchu filozofii Arystotelesa, w racjonalistyczny sposób uzasadniał judaizm. Wywarł wielki wpływ na myślicieli żydowskich, a także na filozofów arabskich i łacińskich. Urodził się w 1135 roku.

1689 (13)

Zmarł Zbigniew Morsztyn - polski poeta. Związany był z magnackim dworem Radziwiłłów. Uczestniczył w wojnie ze zbuntowaną Ukrainą, a następnie ze Szwedami, którzy wkroczyli do Polski. Przez rok przebywał w niewoli. Należał do chrześcijańskiego ruchu ariańskiego, który w XVII wieku rozwijał się w Polsce z dużą ekspansywnością. Arianie mieli własne szkoły, zakłady wydawnicze, drukarnie i księgarnie. Po uchwale Sejmu polskiego z 1658 r. o wygnaniu arian, Zbigniew Morsztyn przeniósł się do Prus Książęcych. W Królewcu pisał liryki miłosne, treny, fraszki i wiersze okolicznościowe. Są one zebrane w zbiorze: "Muza domowa". Tworzył także liryki ariańskie mające swe źródło w Biblii. Znajdują się w zbiorze "Emblemata". Urodził się ok. 1628 roku.

1797 (13)

Urodził się Heinrich Heine - poeta niemiecki, zwolennik liberalnych i demokratycznych prądów społecznych i kulturalnych rodzących się w Europie. Występował przeciw despotyzmowi rosnącego w potęgę państwa pruskiego i jego militarnej ekspansji. Przyjaźnił się z najwybitniejszymi ludźmi sztuki dziewiętnastowiecznej Europy. Sympatyzował z polskimi aspiracjami niepodległościowymi. Najbardziej znane i tłumaczone były jego pieśni i poematy. Zmarł 17 lutego 1856 roku.

1860 (13)

Powstało w Warszawie Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych. Czterdzieści lat później, 15 grudnia 1900 r., u zbiegu ulic Mazowieckiej i Królewskiej w Warszawie, oddano do użytku gmach Towarzystwa - Zachętę - galerię, w której organizuje się wystawy artystyczne. Zachęta od ponad stu lat odgrywa ważną rolę w popularyzowaniu malarstwa, rzeźby i innych sztuk plastycznych. Należy do najważniejszych ośrodków kulturotwórczych w Polsce.

1981 (13)

Dekretem Rady Państwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, na terenie całego kraju, został wprowadzony stan wojenny. Jego celem było zahamowanie gospodarczego i politycznego rozkładu państwa, narastającego, ogólnego rozprężenia i chaosu oraz spacyfikowanie politycznych sił opozycyjnych. Władzę w państwie przejęła Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego, której przewodniczył gen. Wojciech Jaruzelski. Zawieszono działalność organizacji, stowarzyszeń i związków zawodowych, wprowadzono godzinę milicyjną. Internowano około trzech tysięcy działaczy opozycyjnej "Solidarności. Półtora miesiąca później władze wprowadziły wyższe o kilkadziesiąt procent ceny na podstawowe artykuły spożywcze i usługi. We wcześniejszych latach próby podniesienia cen, zwłaszcza żywności, doprowadzały do ostrych konfliktów społecznych i politycznych. W dniu ogłoszenia stanu wojennego amerykański prezydent - Ronald Reagan - wprowadził sankcje ekonomiczne wobec Polski. Odpowiedzialność za stan wojenny wziął na siebie ówczesny pierwszy sekretarz PZPR, premier rządu i minister obrony narodowej - gen. Wojciech Jaruzelski. Jego zdaniem, wprowadzenie stanu wojennego było historyczną koniecznością, gdyż zapobiegło interwencji sił sprzymierzonych w Układzie Warszawskim, a to mogłoby doprowadzić do krwawych dramatów, wykraczających poza granice Polski. Stan wojenny został zawieszony 19 31grudnia 1982, a zniesiony 22 lipca 1983 roku. Dotychczas nie ma zgodnej oceny stanu wojennego ani przez historyków, ani przez społeczeństwo.

1503 (14)

Urodził się Nostradamus (Michael de Nostre- Dame) - francuski lekarz i astrolog, jasnowidz, uważany czasem za proroka. Od 1550 wydawał kalendarze astrologiczne zawierające przepowiednie dla świata. Ukończył medycynę w uniwersytecie w Montpellier. W czasie zarazy w Marsylii tak skutecznie leczył chorych, że podejrzewano go o czarnoksięstwo. Później zajął się astrologią. Odczytywał przyszłość z gwiazd i zapisywał w formie czterowierszy. Przepowiedział dzień śmierci króla Francji - Henryka II, co przyniosło mu sławę. Przewidział również, że Francja stanie się republiką, że człowiek skonstruuje łódź podwodną i rakietę kosmiczną. Przepowiednie Nostradamusa nie są precyzyjne, każdy może je rozumieć po swojemu, stwarzają więc wielkie możliwości zróżnicowanych interpretacji. Nie spełniła się przepowiednia o końcu świata, który miał nastąpić pod koniec XX wieku. Zmarł 2 lipca 1566 roku.

1789 (14)

Urodziła się w Warszawie Maria Szymanowska - kompozytorka i pianistka. Największą sławę zdobyła jako pianistka, natomiast jej działalność kompozytorska w pełni została doceniona dopiero w ostatnich latach życia. Koncertowała w większości krajów Europy. Przyjaźniła się z najwybitniejszymi ludźmi epoki, między innymi - z Mickiewiczem, Puszkinem.

1899 (14)

Urodził się Adam Bień - prawnik, działacz ruchu ludowego. Od 1943 r. był członkiem polskiego rządu emigracyjnego w Londynie - zastępcą delegata rządu na kraj. W marcu 1945 r. został aresztowany przez NKWD. Należał do oskarżonych i skazanych w moskiewskim procesie szesnastu przywódców Polski podziemnej. Proces zakończył się w czerwcu 1945 roku. Po odbyciu kary więziennej i powrocie do kraju pracował jako adwokat. Jest autorem książek wspomnieniowych: "Bóg wysoko - dom daleko" i "Bóg wyżej - dom dalej" oraz "Listy z Łubianki". Zmarł 4 marca 1998 roku.

1901 (14)

Urodził się Kazimierz Michałowski - profesor Uniwersytetu Warszawskiego, historyk sztuki, archeolog, egiptolog. Uznawany jest za ojca polskiej archeologii Śródziemnomorskiej. Kierował polską ekspedycją w Azji i Afryce. Odkrył znane powszechnie freski z Faras. Wychował wielu wybitnych naukowców i kontynuatorów działalności archeologicznej. Dzięki swym osiągnięciom naukowym zyskał światową sławę. Uznawał zasadę, że efekty odkryć powinny być jak najszybciej publikowane. Czasem w jednym roku wydawał kilka prac. Był inicjatorem zasady, że należy odsłonięte zabytki zabezpieczać i konserwować, aby nie uległy zniszczeniu. Często podkreślał, że Polski nie stać na to, aby nie uczestniczyć w odkryciach i badaniach archeologicznych. Miał bardzo serdeczny i ojcowski stosunek do miejscowych robotników. Zmarł w 1981 roku.

1970 (14)

Wybuchły protesty społeczne na Wybrzeżu - krwawo stłumione przez wojsko i milicję. Bezpośrednią przyczyną wybuchu niezadowolenia, które przerodziło się w krwawy dramat, była, ogłoszona dwa dni wcześniej, drastyczna podwyżka cen żywności. Podczas tłumienia demonstracji, zginęły 44 osoby, a kilkaset zostało rannych. Manifestacje objęły Gdańsk, Gdynię, Elbląg, Słupsk, Szczecin, i kilka innych miejscowości Wybrzeża. Polecenie użycia broni dla stłumienia manifestacji robotniczych wydał pierwszy sekretarz PZPR - Władysław Gomułka, który - dwa tygodnie po krwawych wydarzeniach na Wybrzeżu, został odwołany z tego stanowiska i aż do końca życia przebywał w areszcie domowym.

1989 (14)

Zmarł Andrzej Sacharow - rosyjski fizyk, laureat Pokojowej Nagrody Nobla. Uważany jest za twórcę radzieckiej bomby wodorowej. W późniejszych latach stał się czołowym rosyjskim opozycjonistą. Sprzeciwiał się użyciu broni atomowej w międzynarodowych konfliktach. Zyskał światową sławę jako naukowiec i jako konsekwentny bojownik o prawa człowieka.

2004 (14)

Na autostradzie wiodącej z Paryża do wybrzeży Morza Śródziemnego na południu Francji został oddany do użytku wiadukt i najwyższy w świecie most drogowy mający 341 metry wysokości. Jest o 17 metrów wyższy niż Wieża Eiffla. Siedem potężnych pylonów podtrzymuje liny nośne. Budowlę zaprojektował angielski inżynier - Norman Foster - architekt znany na całym świecie oraz Michel Virgoleux. Lekka sylwetka mostu harmonijnie wpisuje się w pofalowany krajobraz rzeki Tarn. Stalowa konstrukcja pomostu waży 36 tysięcy ton, a betonu zużyto ćwierć miliona ton. Wiadukt Millau ma gwarancję na 120 lat, ale znawcy twierdzą, że będzie stał co najmniej czterysta lat. Wraz z wiaduktem most ma ponad dwa i pół kilometra długości. Jego znaczenie ma wymiar europejski, gdyż znajduje się na wielkiej osi komunikacyjnej ze Skandynawii, przez Północne Niemcy i Francję na półwysep Iberyjski.

37 (15)

Urodził się Neron - piąty cesarz rzymski w latach 54-68. Słynął z okrucieństwa i ekstrawaganckiego stylu życia. Doprowadził do śmierci swej matki i żony. Wydał rozkaz podpalenia Rzymu, aby z oddali mógł się upajać szalejącym żywiołem. Miasto płonęło dziewięć dni. Lud Rzymu zaczął się buntować. Wtedy rozpuszczono wieść, że Rzym podpalili chrześcijanie. Stało się to przyczyną mordowania i męczeństwa chrześcijan. Okres panowania Nerona Henryk Sienkiewicz opisał w powieści "Quo Vadis". Neron został zamordowany przez swych najbliższych współpracowników.

1824 (15)

Urodził się Juliusz Kossak - malarz, ilustrator, kierownik artystyczny "Tygodnika Ilustrowanego". Jego liczne obrazy przedstawiają sylwetki koni i ich jeźdźców, sceny obyczajowe z polowań, z życia chłopów i ziemiaństwa. Był mistrzem akwareli i mistrzem w przedstawianiu konia w ruchu. Wielkim uznaniem cieszą się obrazy: "Wyjazd na polowanie", "Odsiecz Smoleńska" oraz ilustracje do pamiętników Jana Chryzostoma Paska i "Trylogii" Henryka Sienkiewicza. Był pierwszym artystą w trzypokoleniowej rodzinie wybitnych malarzy i pisarzy polskich. Juliusz Kossak zmarł 3 lutego 1899 roku.

1832 (15)

Urodził się Gustaw Aleksander Eiffel - francuski inżynier, architekt specjalizujący się w wielkich budowlach żelaznych i stalowych. Wybudował wiadukt Garabit mający 122 metry wysokości - cud techniki owych czasów. Skonstruował Statuę Wolności podarowaną przez władze francuskie Stanom Zjednoczonym. Posąg został ustawiony w Nowym Jorku u ujścia rzeki Hudson. Najbardziej znanym jego dziełem jest wieża w Paryżu, nazwana jego imieniem. Wieża Eiffla, mająca 324 metry wysokości, została oddana do użytku w 1889 r., w setną rocznicę wybuchu Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Otrzymał za nią najwyższe odznaczenie - Legię Honorową. Zaprojektował również śluzy Kanału Panamskiego. Eiffel zmarł 27 grudnia 1923 roku.

1859 (15)

W Białymstoku urodził się Ludwik Zamenhoff - lekarz, językoznawca, twórca międzynarodowego języka - esperanta. Pod pseudonimem Doktor Esperanto - opracował i wydał podręcznik do nauki tego języka. Przetłumaczył na esperanto wiele dzieł literatury światowej. Pierwsza książka w tym języku ukazała się w druku 26 lipca 1887 roku. Esperanto ma swych zwolenników na całym świecie, zwłaszcza w Europie, Azji i Ameryce. Posługuje się nim około sześćdziesięciu milionów ludzi. Powstały krajowe i międzynarodowe stowarzyszenia esperanckie. Zamenhoff zmarł 14 kwietnia 1917 roku.

1943 (15)

Zmarł Edward Szymański - poeta, satyryk i tłumacz. Wychował się w tradycjach lewicowych. Całą swoją twórczość literacką poświęcił sprawom przemian społecznych oraz trudnej doli ludzi pracy. Jego zbiorek poezji i satyr "Dwadzieścia milionów" został skonfiskowany przez międzywojenną cenzurę. Wielkim powodzeniem cieszyły się zbiory poetyckie "Do mieszkańców Marsa" i "Słońca na szynach". Pisał także wiersze dla dzieci. Przetłumaczył traktat filozoficzny Lukrecjusza: "O naturze wszechrzeczy". Jesienią 1943 r. aresztowali go Niemcy i zesłali do obozu w Auschwitz. Po kilku tygodniach został zamordowany. Jego utwory literackie były kilkakrotnie wydawane w okresie powojennym. Edward Szymański urodził się w 1907 roku.

1951 (15)

W Warszawie odbył się, pierwszy w Polsce, publiczny pokaz programu telewizyjnego, zorganizowany w ramach wystawy "Radio w walce o pokój i postęp". Regularną działalność emisyjną Telewizja Polska rozpoczęła 23 stycznia 1953 r., a nadawanie całodziennego, stałego programu - 1 lutego 1961r. Dziesięć lat później - 6 grudnia1971 r. zaczęto emitować program w kolorze. W Stanach Zjednoczonych kolorowa telewizja rozpoczęła działalność kilkanaście lat wcześniej. Ogólnoamerykański program telewizyjny w kolorze nadano z Nowego Jorku po raz pierwszy 3 listopada 1953 roku.

1956 (15)

Został nadany pierwszy odcinek radiowej powieści "Matysiakowie", która nieprzerwanie ukazuje się do dziś. Jest to jeden z najdłuższych seriali radiowych na świecie. Rodzina Matysiaków stała się bardzo bliska milionom Polaków. Postacie występujące w powieści kreowali najwybitniejsi aktorzy, a wśród nich - nieżyjący już - Jan Ciecierski, Stanisława Perzanowska, Tadeusz Fijewski. W wyniku apelu Matysiaków w społecznej zbiórce pieniężnej zebrano fundusze, za które wybudowano w Warszawie dom dla ludzi starszych.10 lutego 1966 r. wprowadzili się do niego pierwsi mieszkańcy. Placówce nadano imię "Dom Rodziny Matysiaków". Twórcą tekstów słuchowiska od początku jest Jerzy Janicki.

1770 (16)

Urodził się Ludvig van Beethoven - niemiecki kompozytor, geniusz muzyczny, jeden z największych w dziejach twórców. Jego symfonie, koncerty i sonaty należą do klasyki światowej. Są wyrazem najbardziej osobistych uczuć kompozytora, walki z losem, umiłowania natury oraz wielkich ideałów humanistycznych - wolności i braterstwa narodów. Najdobitniej wyraził je w operze "Fidelio" i w "Dziewiątej symfonii". Pod koniec życia Beethoven stracił słuch, nie zahamowało to jednak jego twórczości kompozytorskiej. Z ostatnim koncertem wystąpił w Wiedniu 25 stycznia 1815 r. Zmarł 26 marca 1827 roku.

1792 (16)

Urodził się Antonio Corazzi - florencki architekt działający w Polsce, wybitny przedstawiciel późnego klasycyzmu europejskiego. Zaprojektował wiele budowli w Warszawie, wśród nich – Teatr Wielki w Warszawie, Pałac Staszica. Zmarł we Florencji 28 kwietnia 1877 roku.

1916 (16)

Urodził się Edward Dziewoński - aktor scen teatralnych. Występował również w filmach: "Zezowate szczęście", "Eroika". Był uczniem takich mistrzów kabaretu, jak: Marian Hemar, Antoni Słonimski, Julian Tuwim. 13 stycznia 1965 r. rozpoczął działalność literacki kabaret "Dudek". Jego organizatorem i kierownikiem był Edward Dziewoński. W kabarecie występowali najwybitniejsi ówcześni aktorzy - Barbara Rylska, Irena Kwiatkowska, Magdalena Zawadzka, Wiesław Michnikowski, Wiesław Gołas, Jan Kobuszewski. "Dudek" istniał dziesięć lat. Po nim nie powstał w Polsce już żaden kabaret literacki. Był również dyrektorem teatru "Kwadrat". Edward Dziewoński zmarł 17 sierpnia 2002 roku.

1916 (16)

Został zamordowany Grigorij Rasputin - rosyjski chłop, rzekomy mnich. Uważany był za tajemniczego, cudownego uzdrowiciela. Czuwał nad chorym, kilkuletnim synem cara. Starał się stworzyć wrażenie, że bez jego uzdrowicielskich umiejętności dziecko nie ma szans przeżycia. Rasputin wywierał znaczny wpływ na Mikołaja II i całą jego rodzinę. Budziło to coraz większy niepokój dworu. Ludzie otaczający cara doszli do wniosku, że Rasputin musi zginąć. Zorganizowano zamach. Trzykrotnie próbowano zabić Rasputina, ale z niewyjaśnionych dotychczas powodów, nie udało się go pozbawić życia. Otaczała go jakaś tajemnicza siła. W końcu wrzucono go do skutej lodem rzeki i tam utonął.

1981 (16)

W wyniku ogłoszenia stanu wojennego, podczas pacyfikacji strajku w kopalni Wujek w Katowicach, funkcjonariusze zmilitaryzowanych oddziałów milicji obywatelskiej zastrzelili dziewięciu górników, a kilkudziesięciu zostało rannych. Na miejscu krwawych zajść ustawiony został krzyż przypominający dramat tamtych dni.

1999 (16)

W Polsce weszła w życie ustawa o separacji małżeńskiej. Od rozwodu separacja różni się tym, że w pierwszym przypadku sąd orzeka rozkład małżeństwa zupełny i trwały, natomiast w separacji - rozkład zupełny. Po orzeczeniu przez sąd separacji nie można ponownie zawrzeć związku małżeńskiego.

1897 (17)

W Płocku urodził się Władysław Broniewski - poeta i tłumacz, twórca wierszy rewolucyjnych i lirycznych. Był żołnierzem Legionów Polskich i uczestnikiem wojny z bolszewicką Rosją w 1920 r. Został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari. Krytyczne widzenie rzeczywistości w międzywojennej Polsce zaprowadziło go do lewicy. Wspólnie ze Stanisławem Standem i Witoldem Wandurskim wydał zbiorek poezji "Trzy salwy". Od tego czasu nazywano go poetą proletariackim. Powszechnie znane są jego poematy: "Mazowsze", "Wisła", "Na śmierć rewolucjonisty" i "Elegia o Ludwiku Waryńskim". W swych rewolucyjnych wierszach przedstawiał nędzę klasy robotniczej i jej walkę o prawo do godnego życia. W 1939 r. przebywał we Lwowie. Tu dostał się do radzieckiego więzienia, a następnie skazano go na zesłanie. Wraz z polskimi dywizjami pod wodzą gen. Władysława Andersa opuścił ZSSR i dostał się do Iranu. Do Polski wrócił w 1945 r. Po tragicznej śmierci swej 25 - letniej córki - Joanny (Anki) w 1954 r. - popadł w alkoholizm i już do końca życia się z niego nie wyzwolił. Zmarł 10 lutego 1962 roku.

1950 (17)

Po połączeniu się dwu organizacji - Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (1874) i Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (1906) powstało Polskie Towarzystwo Turystyczno - Krajoznawcze - PTTK. Swą działalnością obejmuje cały kraj. Ma 47 tysięcy kilometrów oznakowanych szlaków turystycznych oraz własną bazę noclegową i gastronomiczną . Jest wspólnotą ludzi kochających ruch i przyrodę. Organizuje rajdy nizinne i górskie - piesze, rowerowe, konne i wodne. Przez kilkadziesiąt lat członkiem PTTK był kard. Karol Wojtyła, jako papież - jest członkiem honorowym.

1913 (18)

Urodził się Willy Brandt - niemiecki polityk, przewodniczący Niemieckiej Partii Socjaldemokratycznej. W latach 1969-1974 był kanclerzem Republiki Federalnej Niemiec. W grudniu 1970 r. podpisał w Warszawie układ o normalizacji wzajemnych stosunków między Polską i NRF. W 1971 r. otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla. Przebywając w Warszawie, pierwszy spośród polityków niemieckich ukląkł przy Pomniku Bohaterów Getta i oddał hołd pomordowanym Żydom. Zmarł 8 października 1992 roku.

1737 (18)

Zmarł Antonio Stradivari - budowniczy instrumentów smyczkowych o pięknym dźwięku, najwybitniejszy przedstawiciel włoskiej rodziny lutników działającej na przełomie siedemnastego i osiemnastego wieku w Cremonie. Był uczniem Nicola Amatiego. Stradivari wykonywał głównie skrzypce, ale także wiolonczele i altówki. Stworzył ponad 1100 niezwykle wysoko cenionych instrumentów. Niektóre noszą nadane im wcześniej nazwy, na przykład: "Mesjasz", "Herkules". Do dziś zachowało się około 650 egzemplarzy. O możliwość grania na instrumentach wykonanych przez Stradivariego ubiegają się najwięksi muzycy świata. Znawcy do dziś nie umieją odpowiedzieć, w czym tkwi tajemnica niezrównanego brzmienia jego skrzypiec. Stradivari urodził się około 1644 roku.

1865 (18)

Z chwilą ratyfikacji trzynastej poprawki do konstytucji, na terenie całych Stanów Zjednoczonych formalnie zostało zniesione niewolnictwo. Był to efekt czteroletniej wojny domowej. Jednak prześladowanie czarnoskórej ludności, zwłaszcza w stanach południowych, utrzymywało się jeszcze przez ponad sto lat. Czarnoskórzy obywatele nie mieli dostępu do wyższych uczelni, wykonywali najcięższe prace, uczyli się w odrębnych szkołach, nie mogli wsiadać do tych samych tramwajów i autobusów, którymi jeździli ludzie biali. Traktowani byli jako mieszkańcy drugiej kategorii.

1929 (18)

W Inowrocławiu urodził się Józef Glemp - ksiądz, bliski współpracownik kard. Stefana Wyszyńskiego, od drugiej połowy lat 70. - biskup diecezji warmińskiej. W 1979 r., z rąk papieża otrzymał kapelusz kardynalski. W lipcu 1981 r. Jan Paweł II powołał go na arcybiskupa warszawskiego i prymasa Polski . Przez 22 lata był przewodniczącym Konferencji Episkopatu Polski. 6 grudnia 2006 r. Józef Glemp, ze wzglądu na podeszły wiek, zrezygnował z funkcji metropolity warszawskiego i przeszedł na emeryturę. Papież Benedykt XVI zostawił mu do ukończenia osiemdziesięciu lat tytuł kustosza relikwii św. Wojciecha w Gnieźnie i funkcję prymasa Polski. Na metropolitę warszawskiego został nominowany dotychczasowy biskup płocki - Stanisław Wielgus, który przez kilkanaście lat był rektorem Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

1620 (19)

Grupa purytan brytyjskich, którzy wybrali emigrację ze względów religijnych, dotarła statkiem do wybrzeży amerykańskich, rozpoczynając osiedlanie się Anglików na nowym lądzie. W następnych latach osadnictwo angielskie i przyrost naturalny szybko wzrastały. Ludność anglojęzyczna zaczęła dominować. Doprowadziło to do uzależnienia tworzącego się państwa od Anglii, a następnie - do wybuchu w drugiej połowie XVIII wieku wojny przeciw brytyjskiej Koronie i wyzwolenia się Ameryki spod panowania Anglii. Jednak nowo powstałe państwo amerykańskie nigdy nie stało się nieprzyjacielem Wielkiej Brytanii. W następnych wiekach obydwa kraje złączone były i nadal są ścisłym sojuszem i niezawodną przyjaźnią.

1891 (19)

Urodził się Edward Bernard Raczyński - hrabia herbu Nałęcz, polityk, dyplomata, pisarz i publicysta. W latach 1979- 1986 sprawował funkcję prezydenta Polski na emigracji w Londynie. Zostawił po sobie dzienniki "W sojuszniczym Londynie", polski przekład poezji perskiej, książki: "Rogalin a jego mieszkańcy", "Od Narcyza Kulikowskiego do Winstona Churchilla". W połowie lat 50. stracił wzrok, ale nie przestał pracować twórczo i na arenie publicznej. W 1991 r. powołał w Poznaniu Fundację im. Raczyńskich. Zrzekł się na jej rzecz praw własności do majątku i pałacu w Rogalinie wraz z jego wyposażeniem i Galerią Rogalińską przy poznańskim Muzeum Narodowym, której był faktycznym właścicielem. Ofiarował Muzeum Narodowemu w Warszawie kolekcję obrazów, przedstawiających krajobrazy osiemnastowiecznej stolicy. Zmarł w Londynie 30 lipca 1993 roku. Został pochowany w krypcie rodzinnej kaplicy w Rogalinie. Patriotyczną działalność na rzecz kultury polskiej zapoczątkował Edward Raczyński - wielkopolski arystokrata, mecenas sztuki i nauki, który urodził się 2 kwietnia1786 roku. Założył w Poznaniu bibliotekę, która nosi imię jego rodu. Biblioteka Raczyńskich odegrała wielką rolę w rozwoju kultury Polski i nadal jest jednym z najważniejszych ośrodków naukowych naszego kraju.

1915 (19)

Urodziła się Edith Piaf - francuska aktorka, gwiazda estrady, światowej sławy pieśniarka i piosenkarka o charakterystycznym, dramatycznym głosie. Apogeum jej artystycznego rozkwitu przypada na połowę lat 50. Zmarła tragicznie 11 października 1963 roku.

1922 (20)

Stanisław Wojciechowski został wybrany na prezydenta Polski. Uroczystość zaprzysiężenia odbyła się dwa dni później. Z urzędu tego musiał zrezygnować 15 maja 1926 r. w wyniku przewrotu majowego zorganizowanego przez Józefa Piłsudskiego. Zmarł 9 kwietnia 1953 roku.

1963 (20)

Zmarł Gustaw Morcinek - pisarz, piewca Ziemi Śląskiej. Jego powieści w barwny sposób opowiadają o życiu mieszkańców Śląska, ich codziennych troskach i obyczajach. Najwięcej miejsca autor poświęcił górnikom, ich ciężkiej pracy przy wydobyciu węgla, a także legendom związanym z kopalniami, zwłaszcza z ich najniższymi korytarzami i pochylniami. Do najbardziej popularnych należą powieści: "Pokład Joanny", "Wyrąbany chodnik", "Po kamienistej drodze", "Narodziny serca", "Łysek z pokładu Idy". Dzięki twórczości Morcinka wszystkie aspekty życia ludzi Śląska i ich najskrytsze przeżycia zostały odzwierciedlone w polskiej literaturze, stały się wielkim bogactwem regionu.

1375 (21)

Zmarł Giovanni Boccaccio - włoski pisarz, niedoszły prawnik, wybitny humanista. Należał do najbliższych przyjaciół Petrarki. Jest jednym z głównych twórców włoskiej prozy artystycznej. Jego największe dzieło: "Dekameron" - składa się ze stu nowel podzielonych na dziesięć części. "Dekameron" - obraz epoki - stał się na długie lata wzorem dla pisarzy różnych narodów.

1874 (21)

Urodził się Boy - Żeleński - lekarz, pisarz, poeta, publicysta i felietonista, pedagog, krytyk literacki i teatralny, autor tekstów kabaretowych. Debiut poetycki Tadeusza Żeleńskiego przypadł na rok 1895. Był nim cykl sonetów opublikowanych na łamach tygodnika "Świat". Prowadził ożywioną działalność przekładową. Rezultatem jego pracy translatorskiej było przełożenie ponad 100 tomów najwybitniejszych pozycji piśmiennictwa francuskiego. W latach 1929 - 35 zostały wydane pod wspólną nazwą "Biblioteka Boya". Obejmują prawie całą "Komedię ludzką" Balzaca, całość dorobku dramatopisarskiego Moliera, komedie Beaumarchais, Marivaux, Musseta, "Dzieje Tristana i Izoldy", "Pieśń o Rolandzie", dzieła Villona, Pascala, Rabelais, Montaigne'a, Racine, Corneille’a, Diderota, Woltera, Chateaubrianda, Rousseau, Stendhala, Prousta, Gide'a i innych; ponadto opracował antologię literatury francuskiej. "Biblioteka Boya" przyczyniła się do odrobienia zapóźnień kulturalnych w Polsce. Była świadomą propozycją nawiązania do tradycji europejskiej myśli racjonalistycznej. W uznaniu zasług na tym polu w 1914 r. otrzymał Palmy Akademii Francuskiej. W 1922 r. Francuzi udekorowali Żeleńskiego Krzyżem Kawalerskim Legii Honorowej. Pisał książki poświęcone sprawom społecznym i obyczajowym: "Dziewice konsystorskie", "Nasi okupanci", które budziły zaciekłe spory. W swej twórczości literackiej i publicystycznej występował przeciw obskurantyzmowi, obłudzie i klerykalizmowi. Był współtwórcą krakowskiego kabaretu: "Zielony Balonik". Wywarł duży wpływ na kulturę polską. W 1939 r. Tadeusz Boy - Żeleński znalazł się we Lwowie. Po wkroczeniu armii niemieckiej do Lwowa hitlerowcy zamordowali Tadeusza Boya- Żeleńskiego 4 lipca 1941 roku. Wraz z nim rozstrzelali ponad czterdziestu innych polskich naukowców, profesorów wyższych uczelni i członków ich rodzin, wśród nich także byłego premiera rządu polskiego - Kazimierza Bartela.

1858 (22)

Urodził się Giacomo Puccini - włoski kompozytor, jeden z najsłynniejszych twórców operowych. Sławę zdobył po wystawieniu opery "Cyganeria". "Toska", "Madame Butterfly" i "Turandot" szybko podbiły świat i nadal stanowią podstawę repertuaru wszystkich teatrów operowych. Prapremiera "Toski" odbyła się w Rzymie 14 stycznia 1900 r. Zmarł 29 listopada 1924 roku.

1866 (22)

Urodził się Mieczysław Surzyński - kompozytor, organista, chórmistrz, twórca muzyki religijnej. Bardzo wysoko ceniony był za genialne zdolności improwizatorskie. Koncertował w większości miast europejskich. Od 1906 roku głównym miejscem jego działalności twórczej była Filharmonia Warszawska, a od 1909 również Katedra św. Jana. Pracując jako pedagog w Instytucie Muzycznym, wychował kilka pokoleń organistów. Uczył gry na organach, kontrapunktu, harmonii i chorału gregoriańskiego. Komponował utwory organowe, chóralne i śpiewy, które na stałe weszły do kanonów muzyki liturgicznej. Do najczęściej wykonywanych należą improwizacje na temat pieśni "Święty Boże". Mieczysław Surzyński zmarł w 1924 roku.

1894 (22)

Francuski sąd wojskowy skazał Alfreda Dreyfusa - oficera armii francuskiej - za rzekomą zdradę stanu, na karę więzienia i zesłanie na Wyspę Diabelską w Gujanie Francuskiej. Według wielu świadków epoki, wina Dreyfusa polegała na tym, że był Żydem. Francuski korpus oficerski nie mógł się z tym faktem pogodzić. Po dwunastu latach Alfred Dreyfus, pod naciskiem opinii publicznej, został zrehabilitowany. Proces Dreyfusa i skazujący wyrok wywołał wielkie wzburzenie w całej Europie.

1990 (22)

Lech Wałęsa został zaprzysiężony na prezydenta Polski. W wyborach, w drugiej turze, jego kontrkandydatem był, nikomu wcześniej nieznany, Stanisław Tymiński - obywatel kanadyjski polskiego pochodzenia. Zwyciężył Lech Wałęsa, ale Stanisław Tymiński miał także dużo zwolenników. Oddanie tak wielkiej ilości głosów na niego było pierwszym przejawem rozgoryczenia dużej części polskiego społeczeństwa spowodowanego drastycznymi zmianami ekonomicznymi po przewrocie ustrojowym. Lech Wałęsa sprawował funkcję prezydenta przez pięć lat. Kandydując na drugą kadencję prezydencką, poniósł porażkę wyborczą z Aleksandrem Kwaśniewskim. Lech Wałęsa urodził się 29 września 1943 roku. Z wykształcenia i zawodu - elektryk - technik, przewodził protestom i strajkom robotników na Wybrzeżu w latach 80. Przez dziesięć lat był przewodniczącym Związku "Solidarność".

1790 (23)

Urodził się Jean Francois Champollion - francuski egiptolog. Pierwszy, w 1822 r., odczytał hieroglificzne pismo egipskie. Był to hołd, jaki kapłani z Memphis składali Ptolemeuszowi. Odczytanie pisma przyczyniło się do szybkiego rozwoju prac archeologicznych i wzrostu wiedzy o starożytnym Egipcie, a także innych kulturach Azji Mniejszej sprzed kilku tysięcy lat. Champollion zmarł 4 marca 1832 roku.

1922 (23)

Brytyjskie radio - BBC - rozpoczęło stałe nadawanie dzienników. Wkrótce codzienne podawanie informacji weszło do programów radiowych wszystkich rozgłośni. Radio stało się najszybszym środkiem przekazu. Tego samego roku - 31 grudnia, z Pittsburga do Manchesteru nadano pierwszy raz radiowy sygnał transatlantycki z nałożonym głosem człowieka.

1923 (23)

Został oddany władzom kolejowym pierwszy parowóz całkowicie wykonany w Polsce w zakładach Spółki Budowy Parowozów. Największy rozwój przemysłu kolejowego nastąpił w Polsce po drugiej wojnie światowej. Powstały zakłady budowy lokomotyw - parowych, elektrycznych i spalinowych, a także wagonów, we Wrocławiu, Chrzanowie i Poznaniu. Po przełomie politycznym w 1989 r. polski przemysł sprzętu kolejowego praktycznie został wyeliminowany z rynku przez konkurencyjne koncerny zagraniczne.

1798 (24)

W Gródku na Białorusi, urodził się Adam Mickiewicz - poeta, jeden z wieszczów narodowych. Jego "Ballady i romanse" - zbiór utworów poetyckich opartych na ludowych baśniach i legendach, zapoczątkowały w literaturze polskiej okres romantyzmu. Do największych dzieł Mickiewicza należy "Pan Tadeusz" - poemat o charakterze epopei narodowej, trzecia część "Dziadów" - wielka improwizacja patriotyczna, poemat "Konrad Wallenrod" oraz "Księgi pielgrzymstwa narodu Polskiego". Adam Mickiewicz w latach 30. i 40. wykładał literaturę słowiańską w paryskiej Sorbonie, a następnie w uniwersytecie w Lozannie. 29 marca 1848 r. utworzył we Włoszech legion , który na fali Wiosny Ludów miał wziąć udział w oswobodzeniu Polski. Będąc w Rzymie, trzy razy spotkał się z papieżem - Piusem IX. Domagał się, aby papież poparł narodowe dążenia Polaków. 15 marca 1849 rozpoczął wydawanie w Paryżu czasopisma "Trybuna Ludu", w którym omawiane były najistotniejsze zagadnienia narodu polskiego. Zmarł na skręt kiszek w Konstantynopolu 26 listopada 1855 r. 4 lipca 1890 r. szczątki ciała wieszcza sprowadzono do Polski i złożono w krypcie królewskiej na Wawelu. W stulecie jego urodzin - 24 grudnia 1898 roku - na ulicy Krakowskie Przedmieście w Warszawie odsłonięto pomnik poety. "Pan Tadeusz" został zekranizowany przez Andrzeja Wajdę w 1999 roku.

1818 (24)

W Oberndorf w Austrii, po raz pierwszy wykonano kolędę "Cicha noc". Utwór szybko zdobył międzynarodowy rozgłos i znany jest oraz wykonywany w całym chrześcijańskim świecie. Przez Niemcy przywędrował do Polski. Należy do klasyki światowej. Tekst napisał miejscowy ksiądz, a melodię - organista - Franz Gruber. Kompozytor zmarł 7 czerwca 1863 roku.

1874 (24)

Urodził się Adam Didur - śpiewak operowy, wspaniały bas, urzekający publiczność scen europejskich i amerykańskich. Gdy miał 21 lat, został solistą La Scali, a od 1914 r. - pierwszym basem Metropolitan Opera. Zachwycał pięknym głosem o szerokiej skali, doskonałą techniką i talentem aktorskim. Jego kreacje, na przykład Borysa Godunowa czy Halickiego w operze "Kniaź Igor" przeszły do historii. Był także solistą opery warszawskiej. W latach 30. wycofał się ze sceny. Powrócił do Polski i poświęcił się pracy pedagogicznej. Po II wojnie światowej zorganizował Operę Śląską w Bytomiu i był pierwszym jej dyrektorem. Zmarł w Katowicach 7 stycznia 1946 roku.

1825 (25)

W armii rosyjskiej w Petersburgu wybuchło powstanie wzniecone przez sprzysiężenie oficerów "Związek Północy", powszechnie zwane powstaniem dekabrystów. U podstaw zbrojnego zrywu leżały idee wolnościowe, zlikwidowanie carskiego despotyzmu, wprowadzenie do systemu rządów w Rosji zasad demokracji. Dekabryści wystąpili zbrojnie przeciw rządom carskim, wykorzystując okres bezkrólewia po śmierci Aleksandra Pierwszego. W powstaniu wzięły udział trzy pułki. Bunt został krwawo stłumiony w ciągu kilku godzin, a jego przywódcy ujęci i aresztowani. Kilku z nich skazano na karę śmierci przez powieszenie, a ponad stu zesłano na Syberię. Wśród powieszonych był poeta - Konrad Rylejew - przyjaciel Adama Mickiewicza. Chcąc uczcić bohaterski zryw wolnościowy dekabrystów, Mickiewicz napisał wiersz: "Do przyjaciół Moskali", znajdujący się w epilogu III części "Dziadów". Rylejew został stracony 22 sierpnia 1826 roku.

1977 (25)

Zmarł Charlie Chaplin - angielski aktor i reżyser . Uważany jest za największego komika w historii filmu. W 1913 r. wyemigrował do Stanów Zjednoczonych i tam stworzył swe najwspanialsze dzieła. Do najsławniejszych filmów Chaplina należą: "Brzdąc" 1921r., "Gorączka złota" 1925, "Światła wielkiego miasta" 1931, "Dzisiejsze czasy" (ostry atak na kapitalizm) 1935, "Dyktator" (film antyhitlerowski) 1940, "Światła rampy"1952. W 1967 r. Charlie Chaplin, ze względu na swe lewicowe przekonania, musiał opuścić Stany Zjednoczone i zamieszkał w Szwajcarii. Był wrażliwy na ludzką krzywdę i poniżenie. Wątek społeczny przewija się przez wszystkie jego filmy. Podziwiały go miliony widzów na całym świecie. Urodził się 16 kwietnia 1889 roku.

1933 (26)

W Krynicy została otwarta "Patria" - willa Jana Kiepury. Po II wojnie światowej, "Patrię", po zapłaceniu odszkodowania, zamieniono na państwowe, luksusowe sanatorium. Przyjeżdżali tu na leczenie wybitni ludzie z całej Europy. Tutaj, po leczeniu bezpłodności, belgijska królowa Julianna urodziła syna - następcę tronu. Patria nadal cieszy się wielkim powodzeniem pacjentów.

1939 (26)

W Wawrze pod Warszawą hitlerowcy dokonali masowej egzekucji 107 polskich patriotów - ludzi nauki, kultury i oświaty - mieszkańców Wawra i Anina. Rozpoczęła się realizacja szeroko zakrojonego planu wymordowania polskiej inteligencji. Warszawa ze swymi obrzeżami należała do ośrodków poddanych najsilniejszemu terrorowi.

2003 (26)

W południowowschodniej części Iranu nastąpiło trzęsienie ziemi o sile 6,6 w skali Richtera. Dwustutysięczne miasto - Bam - i okolice zostały prawie doszczętnie zniszczone. Domy, budowane przeważnie z gliny wysuszonej na słońcu, rozpadły się całkowicie. Pod gruzami poniosło śmierć ponad dwadzieścia tysięcy ludzi. Na ratunek ludności pośpieszyły ekipy ratownicze niemal z całego świata, również z Polski. Władze Iranu podjęły decyzję, że miasto Bam nie będzie odbudowywane, lecz zostanie zrównane z ziemią, a teren przeznaczony na inne cele. Iran znajduje się w pasie sejsmicznym i wstrząsy w różnych częściach kraju powtarzają się co kilka lat.

2004 (26)

Na dnie Oceanu Indyjskiego wystąpiło wielkie trzęsienie ziemi o sile 8,9 stopni w skali Richtera. Epicentrum wstrząsów znajdowało się w pobliżu Sumatry. Powstały fale morskie przekraczające wysokość dziesięciu metrów, które zalały wiele wysp oraz niżej położone miejscowości nadmorskie Indonezji, Indii, Sri Lanki, Bangladeszu, Tajlandii, Birmy , Malezji i kilku innych krajów. Śmierć poniosło ponad trzysta tysięcy osób. Ponad pięć milionów ludzi straciło swe domy. Największe straty poniosły Indie, Sri Lanka i Indonezja. Tsunami czyli fale powstałe na skutek trzęsienia dna morskiego, zniszczyło dziesiątki tysięcy szkół, świątyń, mostów, dróg i innych obiektów użytku publicznego, zatopiło statki, łodzie rybackie i turystyczne. Fale morskie dotarły aż do wschodnich wybrzeży Afryki. Kataklizmu o tak wielkich rozmiarach nie notowano w rejonie oceanu Indyjskiego od ponad stu lat. W wyniku trzęsienia ziemi, w okolicy indonezyjskiej wyspy Sumatra, dno oceanu podniosło się o kilkanaście metrów.

1571 (27)

Urodził się Johannes Kepler - niemiecki astronom i matematyk, jeden z twórców współczesnej astronomii. Propagował heliocentryczną budowę świata. Odkrył prawa rządzące ruchem planet. Pierwszy skonstruował lunetę.

1822 (27)

Urodził się Ludwik Pasteur - francuski chemik i mikrobiolog. Odkrył i opisał bakterię wścieklizny i stworzył szczepionkę przeciwko tej chorobie. Opracował również szczepionki uodporniające na inne choroby zakaźne. 6 lipca 1885 r. po raz pierwszy zaszczepił człowieka przeciw wściekliźnie. Wydarzenie to w historii lecznictwa miało przełomowe znaczenie. Ludwik Pasteur zmarł 28 września 1895 roku.

1832 (27)

Urodził się Paweł Trietiakow - mecenas sztuki. Wraz z bratem Siergiejem założył w Moskwie galerię obrazów, zwaną "Galerią Trietiakowską". Od 1856 r. zbierał dzieła malarstwa rosyjskiego. Był również twórcą kolekcji portretów wybitnych rosyjskich artystów i uczonych. Zamawiał je u znanych malarzy . W 1892 r. podarował całą kolekcję Moskwie. Zbiór dzieł malarskich został udostępniony publiczności. W następnych latach galeria znacznie się powiększyła. Dziś znajduje się w niej ponad 40 tysięcy dzieł. Wśród nich jest cenna kolekcja malarstwa Rusi Kijowskiej, a także najcenniejsze obrazy dziewiętnastowieczne. Paweł Trietiakow zmarł w 1896 roku.

1894 (27)

Urodził się Mieczysław Grydzewski - dziennikarz, wydawca, wybitny animator życia kulturalnego. W latach 1918-1919 wydawał czasopismo: "Pro Arte Studio", a następnie, przez pięć lat - "Skamandra". Wokół tego czasopisma powstała grupa poetycka, która odegrała wielką rolę w rozwoju polskiej literatury i całokształtu życia kulturalnego. W 1924 r. założył tygodnik: Wiadomości Literackie". Czasopismo zdobyło pozycję najważniejszego wydawnictwa kulturalnego w międzywojennym dwudziestoleciu. Na jego łamach gościli najwybitniejsi pisarze tamtego czasu. Od 1939 r. przebywał na emigracji w Londynie. Tam także organizował kulturalną prasę polską. Najpierw powstało czasopismo: " Polskie Wiadomości Polityczne i Kulturalne" a od r.1946 - "Wiadomości". Grydzewski kierował nimi do 1966 r. Gdy ciężko zachorował, przekazał kierownictwo redakcji Michałowi Chmielowcowi. Mieczysław Grydzewski był autorem licznych felietonów, recenzji, antologii poezji i publikacji historycznych. Na emigracji powołał do życia Akademię Literatury i nagrodę "Wiadomości", przyznawaną za najlepszą książkę polską wydaną na obczyźnie. Zmarł w 1970 roku.

1901 (27)

Urodziła się Marlena Ditrich - amerykańska aktorka i pieśniarka pochodzenia niemieckiego, jedna z największych gwiazd filmowych dwudziestego wieku. W1930 r. wyjechała do Hollywood. Występowała w filmach: "Błękitny anioł" i "Świadek oskarżenia". Zmarła w Paryżu 6 maja 1992 roku.

1918 (27)

Wybuchło Powstanie Wielkopolskie, jedyny w dziejach Polski zryw narodowy uwieńczony zwycięstwem. Istotnym impulsem rozpoczęcia walki był powrót z zagranicy i przyjazd do Poznania 26 grudnia Ignacego Paderewskiego. W wyniku powstania cała Wielkopolska z wysoko rozwiniętą gospodarką, wróciła do Polski. Ponad 70-tysięczna , jednolicie umundurowana i dobrze wyszkolona armia wielkopolska weszła w skład polskich sił zbrojnych. Sprzęt wojskowy zdobyty w walce z zaborcą wzbogacił organizującą się armię polską. żołnierze prosto z okopów powstańczych ruszyli na odsiecz obrońcom Lwowa. Dowódcą w pierwszej, decydującej fazie powstania był gen. Józef Dowbor - Muśnicki. Powstanie zakończyło się traktatem polsko - niemieckim podpisanym w Trewirze 16 w lutego 1919 roku.

1856 (28)

Urodził się Thomas Woodrow Wilson - amerykański polityk, prawnik , 28 prezydent Stanów Zjednoczonych, w latach 1913-1921. 8 stycznia 1918 r. ogłosił czternastopunktowy program, w którym przedstawił zasady powojennego ładu na świecie. Jeden z punktów programu poświęcony był Polsce. Wilson domagał się utworzenia niepodległego państwa polskiego z dostępem do morza. Aktywnie uczestniczył w Konferencji Wersalskiej.

1866 (28)

Urodził się Szymon Askenazy - historyk i dyplomata, profesor Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, członek Polskiej Akademii Umiejętności . Głównym nurtem jego zainteresowań były dzieje XVIII i XIX wieku, zwłaszcza historia stosunków międzynarodowych i dyplomacji. Prace: "Książę Józef Poniatowski" czy "Gdańsk a Polska" zdobyły wielkie uznanie w krajach europejskich i przetłumaczono je na kilkanaście Języków. przedstawiał dzieje, jako wynik wybitnych jednostek. Wychował wielu naukowców, zajmujących się historią, zwłaszcza dziejami wojskowości i dyplomacji. Szymon Askenazy zmarł 22 czerwca 1935 roku.

1895 (28)

W Paryżu został zorganizowany pierwszy, płatny, publiczny pokaz filmowy braci Augusta i Ludwika Lumiere. Wyświetlono następujące obrazy: wyjście robotników z fabryki w Lionie, przyjazd pociągu, połów ryb i kąpiel w morzu. Na widok pędzącego pociągu część publiczności zerwała się z miejsc i uciekła z kawiarni, gdzie był wyświetlany film, sądząc, że pociąg wyjedzie z ekranu i zatrzyma się w sali. 28 grudnia uznawany jest za dzień, od którego rozpoczyna się historia kinematografii . Po raz pierwszy pobrano opłatę za wstęp na pokaz. Bilet kosztował jeden frank. Filmy były wyświetlane już kilka miesięcy wcześniej, we Francji i Stanach Zjednoczonych, ale wydarzeniem pionierskim było pobranie opłat za ich oglądanie. Były to więc narodziny kina. Bracia Lumiere nakręcili ponad tysiąc filmów. Opracowali także zasady fotografii panoramicznej, które doprowadziły do otrzymania fotografii barwnej i filmu plastycznego. Pierwszy, kolorowy film dźwiękowy nakręcili bracia Warner 28 maja 1929 r. August Lumiere zmarł 10 kwietnia 1954 roku.

1911 (28)

Zmarł Edmund Biernacki - lekarz, specjalista w dziedzinie patologii. Pierwszy zaobserwował, że szybkość opadania krwinek jest różna w zależności od rodzaju schorzenia. Odkrycie to odgrywa bardzo ważną rolę w diagnostyce lekarskiej. Badanie OB nazwano odczynem Biernackiego.

1948 (28)

Z inicjatywy Tadeusza Sygietyńskiego i pod jego kierownictwem, powstał w Warszawie Państwowy Zespół Pieśni i Tańca "Mazowsze". Z premierowym spektaklem "Mazowsze" wystąpiło 6 listopada 1950 r., na scenie Teatru Polskiego. "Mazowsze" należy do zespołów artystycznych znanych i podziwianych na wszystkich kontynentach. Tadeusz Sygietyński zmarł w maju 1955 roku. Po śmierci kompozytora, kierownictwo zespołu na ponad 40 lat, objęła jego żona - Mira Zimińska -Sygietyńska.

1979 (28)

Wojska radzieckie, chcąc zapobiec zbliżeniu się do granic swego państwa fundamentalistycznych sił islamskich, wkroczyły do Afganistanu. Walki z miejscową opozycją objęły cały kraj. Islamskim Oddziałom mudżahedinów pomagały rządy Stanów Zjednoczonych i Pakistanu, zapewniając im szkolenie i uzbrojenie oraz pieniądze na działalność polityczną. Po ostatecznym wycofaniu się wojsk radzieckich 15 lutego 1989 r. w Afganistanie rozgorzała krwawa wojna domowa, w której zwyciężyli fundamentaliści islamscy, wspierani przez Pakistan.Za swego głównego wroga uznali oni Stany Zjednoczone. W 1996 r. Afganistan dostał się pod panowanie talibów - wychowanków fanatycznych szkół islamskich znajdujących się w Pakistanie. 7 października 2001 r. samoloty amerykańskie i brytyjskie rozpoczęły bombardowanie Afganistanu. We współpracy z "Sojuszem Północnym" - zbrojnym afgańskim ugrupowaniem walczącym z fundamentalistami islamistycznymi - po niespełna trzech miesiącach, Talibowie zostali pokonani, a ich kryjówki w pasmach górskich - zniszczone. 22 grudnia 2001 r. w Kabulu - stolicy Afganistanu - rozpoczął działalność rząd sformułowany pod egidą Organizacji Narodów Zjednoczonych.

1820 (29)

Urodził się Tytus Chałubiński - lekarz, przyrodnik, pionier taternictwa w Polsce. Pierwszy dostrzegł walory klimatu górskiego dla zdrowia człowieka. Zainicjował klimatyczne leczenie gruźlicy. Dzięki jego działalności popularyzatorskiej Zakopane i Tatry stały się znane w Polsce i poza jej granicami. Należał do założycieli Towarzystwa Tatrzańskiego. Zmarł 4 listopada 1879 roku.

1899 (29)

Urodził się Eugeniusz Bodo (Eugeniusz Bogdan Junod) - piosenkarz, tancerz, aktor teatralny, radiowy i filmowy, scenarzysta i reżyser, jeden z najbardziej popularnych artystów w międzywojennej Polsce. Występował w teatrach Poznania, Warszawy i Wilna. Najbardziej znane wykonywane przez niego piosenki to: "Już taki jestem zimny drań", "Umówiłem się z nią na dziewiątą", "Baby, ach te baby" i "Hawajska noc". Muzykę do nich komponował najczęściej Henryk Warszawski . Po zajęciu przez Związek Radziecki wschodniej połowy Polski w 1939 r., Bodo występował we Lwowie w big - bandzie Henryka Warszawskiego. Władze NKWD, podejrzewając Eugeniusza Bodo o współpracę z obcym wywiadem, aresztowały go 26 czerwca 1943 r., mimo, że legitymował się paszportem szwajcarskim. Skazany został na pięć lat łagrów. Bodo zmarł w miejscowości Kotłas koło Kirowa, w obwodzie Archangielskim, 7. października 1943 roku.

1902 (29)

Urodził się Henryk Warszawski (Wars) - aranżer muzyki filmowej oraz kompozytor wielu przebojów. Do najbardziej popularnych należały: "Śpij kochanie", "Ach jak przyjemnie kołysać się wśród fal", "Czy tutaj mieszka panna Agnieszka", "Dobranoc, już oczka zmruż", "Nie zapomnij". W okresie międzywojennym jego piosenki śpiewała cała Polska. Zmarł w Los Angeles 1 września 1977 roku.

1921 (29)

Urodził się Ludwik Jerzy Kern - pisarz, satyryk, tłumacz, autor książek dla dzieci. Od początku istnienia tygodnika "Przekrój", a więc od 1945 roku, przez ponad 50 lat związany był z tym czasopismem. Prawie w każdym numerze publikowane były jego satyryczne i dowcipne wiersze, ściśle związane z aktualnymi wydarzeniami społecznymi lub obyczajowymi.

1951 (29)

W czasie posiedzenia Sejmu ogłoszono komunikat o likwidacji w Polsce analfabetyzmu, jako zjawiska masowego. Akcja nauczania czytania i pisania ludzi dorosłych, mająca charakter ogólnonarodowego programu, trwała cztery lata. W kursach wieczorowych, organizowanych głównie w małych ośrodkach miejskich i na wsiach uczestniczyły miliony ludzi. Nauczycielami byli pracownicy powszechnej oświaty.

1989 (29)

Sejm dokonał zmian w konstytucji PRL. Zmieniono nazwę państwa na Rzeczpospolita Polska. Usunięto zapis o przewodniej roli PZPR oraz określenia: państwo socjalistyczne, lud pracujący itd. Wprowadzono zapis o swobodzie tworzenia partii politycznych i działalności gospodarczej. Godłem państwa stał się wizerunek orła białego w koronie. Formalnie zakończyło się istnienie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

1830 (30)

Urodził się ks. Stanisław Brzózka - dowódca partyzanckiego oddziału bojowego w Powstaniu Styczniowym, generał i kapelan. Walczył na Podlasiu na czele jednostki powstańczej złożonej w większości z chłopów. Został pojmany przez wojskowe oddziały rosyjskie i za udział w Powstaniu Styczniowym skazany na śmierć.

1865 (30)

W Bombaju urodził się Rudyard Kipling - angielski pisarz i poeta, laureat nagrody Nobla w 1907 r. Wychowany w Anglii, Kipling pracował jako dziennikarz w Indiach. Opowiadania i powieści, w których ukazywał na tle hinduskiej egzotyki angielskie środowisko wojskowo - urzędnicze, przyniosły mu rozgłos. Pisał także dla dzieci: "Takie sobie bajeczki", "Księga dżungli" i "Druga księga dżungli" - mają nieprzemijającą wartość. Są one oparte na motywach indyjskich, a opowiadają o chłopcu wykarmionym przez wilki. Niemniejszą sławę przyniosła mu powieść "Kim". Autor przedstawia fascynujące przygody chłopca wędrującego pieszo przez całe Indie. Rudyard Kipling zmarł 18 stycznia 1936 roku.

1888 (30)

Urodził się Eugeniusz Felicjan Kwiatkowski - polityk, działacz gospodarczy, minister handlu. W latach 1935-1939 powierzono mu funkcję wicepremiera i ministra skarbu. Na początku lat 20. niemiecka gospodarka zdominowała rynek polski. Na tej drodze Niemcy dążyli do podporządkowania sobie Polski. Główną ideą Kwiatkowskiego było uniezależnienie gospodarki od Niemiec, dlatego w niezwykle szybkim tempie wybudował port gdyński, stworzył flotę handlową i dalekomorską flotę rybacką. Temu samemu celowi służyło wybudowanie magistrali kolejowej łączącej śląskie zagłębie węglowe z portem w Gdyni. W 1936 r. eksport i import z Niemiec wynosił już tylko 14 proc. zagranicznych obrotów handlowych Polski. W 1936 r. Eugeniusz Kwiatkowski z niebywałą energią przystąpił do realizowania swego piętnastoletniego, perspektywicznego planu uprzemysłowienia i unowocześnienia polskiej gospodarki. Jego dziełem była budowa Centralnego Okręgu przemysłowego i rozbudowa Warszawskiego Okręgu przemysłowego. W pierwszych czterech latach po II wojnie światowej pracował nad odbudową portu w Szczecinie i rozbudową polskiej floty handlowej. Stworzył plan połączenia Odry z Wisłą i Dunajem. Potem jednak został odsunięty od życia publicznego. Zmarł w Krakowie 22 sierpnia 1974 roku. Spoczywa na Cmentarzu Rakowickim.

1944 /(30)

Zmarł Romain Rolland - francuski pisarz, znawca muzyki, pacyfista, jeden z najbardziej znanych twórców. Jego twórczość, głęboko humanistyczna, przepojona jest ideałami piękna, pokoju, wolności i braterstwa ludów. W 1915 r. otrzymał literacką nagrodę Nobla. Spośród jego książek największą poczytnością cieszą się powieści: "Jan Krzysztof", "Colas Breugnonon" i "Dusze zaczarowane". W czasach zagrożonych bezładem i pesymizmem, negujących wszelkie wartości moralne, głosił Rolland wiarę w człowieka, w życie, w zwycięstwo dobra i radości. Droga Jana Krzysztofa jest protestem przeciwko cierpieniom i nędzy, wezwaniem do lepszego, piękniejszego życia. Pierwowzorem bohatera wielotomowej książki: "Jan Krzysztof" jest Ludwik van Beethoven. Rolland wykładał muzykologię w Sorbonie. Był przeciwnikiem faszyzmu. Występował przeciw wojnie, ukazywał jej zbrodnicze aspekty oraz pogardę dla ludzkiego życia. W 1935 r. złożył wizytę Stalinowi, za co trafił do aresztu domowego za rządów marszałka Petaina. Dzięki swej działalności literackiej, publicystycznej i społecznej należał do najwybitniejszych ludzi epoki. Urodził się 29 stycznia 1866 roku.

1771 (31)

Urodził się Kajetan Koźmian - poeta, publicysta, krytyk literacki i teatralny. W swym klasycystycznym poemacie: "Ziemiaństwo polskie" - głosił pochwałę życia wiejskiego. Piastował wysokie stanowiska urzędnicze w Księstwie Warszawskim, a następnie - Królestwie Kongresowym. Był przywódcą i czołowym przedstawicielem obozu klasyków. Zwalczał poezję romantyczną . Zmarł 7 marca 1856 roku.

1856 (31)

Urodził się Wojciech Kossak (syn Juliusza) - najwybitniejszy malarz polski pierwszej połowy XX wieku, twórca scen historycznych i batalistycznych. Jak ojciec - Juliusz - Wojciech Kossak malował konie. Dużą popularnością cieszyły się jego wielkie sceny historyczne, głównie z wojen napoleońskich i Powstania Listopadowego: "Przejście przez Berezynę", "Olszynka Grochowska", "Śmierć Sowińskiego" czy "Panorama racławicka", którą namalował wraz z Janem Styką. Płótno mające ponad 100 metrów długości zostało po II wojnie światowej przeniesione ze Lwowa do Wrocławia. Wojciech Kossak wraz ze Styką namalował również monumentalny obraz zwany "Golgotą". Wymiary "Golgoty" wynoszą 64 /15 metrów. Obraz znajduje się w Los Angeles w Kalifornii. Malował także sceny rodzajowe i portrety. Jego syn - Jerzy - także był znanym malarzem. Wojciech Kossak zmarł w Krakowie 29 lipca 1942 roku.

1905 (31)

Urodził się Tadeusz Breza - pisarz, publicysta, autor powieści: "Spiżowa brama" i "Urząd". Należał do wybitnych znawców problematyki watykańskiej.

1922 (31)

W Krakowie urodziła się Halina Czerny - Stefańska - pianistka, profesor, pedagog, ekspert od twórczości Fryderyka Chopina. Jej międzynarodowa kariera artystyczna rozpoczęła się w 1949 r. Na IV Międzynarodowym Konkursie Chopinowskim w Warszawie zdobyła pierwszą (ex aequo z Bellą Dawidowicz z ZSRR) nagrodę. Przez 50 lat koncertowała z najlepszymi dyrygentami na estradach całego świata. Szczyty artyzmu osiągała w utworach Chopina. Nagrała wiele płyt w Niemczech, Wielkiej Brytanii i Japonii. Intensywnie zajmowała się kształceniem młodych pianistów. Była profesorem w Tokio, Hiroszimie i Toyamie. Prowadziła kursy mistrzowskie w Paryżu i Sztokholmie, a także konkursy pianistyczne w Dusznikach Zdroju. Zasiadała w jury Konkursów im. Artura Rubinsteina w Tel Awiwie i im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Należała do zarządu Towarzystwa Chopinowskiego. Halina Czerny - Stefańska zmarła 1 lipca 2001 roku.

1922 (31)

W Moskwie został podpisany układ o utworzeniu Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. W jego skład weszło trzynaście republik - cztery europejskie, sześć azjatyckich i trzy zakaukaskie. W 1940 r. dołączono do nich jeszcze trzy państwa nadbałtyckie - Litwę, Łotwę i Estonię. Stolicą związkowego państwa została Moskwa. Związek Radziecki rozpadł się w sierpniu 1991 roku.

1946 (31)

Harry Truman - amerykański prezydent (w latach 1945-1952) ogłosił oficjalnie zakończenie II wojny światowej. Jednak okres oczekiwanego spokoju nie nastąpił. Rozpoczęła się ostra rywalizacja gospodarcza, militarna i polityczna między Wschodem i Zachodem, która szybko doprowadziła do zimnej wojny. Jej przejawem były wojny lokalne - w Grecji, Korei, Wietnamie, na Kubie, Afryce i w innych częściach świata. Zimna wojna zakończyła się zburzeniem muru berlińskiego w 1989 r. i rozpadem Związku Radzieckiego.