1817 (1) Powstało Towarzystwo Filomatów - tajne stowarzyszenie studenckiej młodzieży wileńskiej. Jego celem była działalność patriotyczno - społeczna i samokształceniowa. Należeli do niego między innymi Adam Mickiewicz i jego przyjaciele - Tomasz Zan i Jan Czeczot. Po sześciu latach działalności organizacja została zlikwidowana przez władze Rosji, a jej członków poddano dotkliwym represjom. Prześladowania filomatów zostały uwiecznione w drugiej części dramatu Adama Mickiewicza "Dziady".

1857 (1) Rozpoczęła swoją działalność Akademia Medyko - Chirurgiczna w Warszawie. Pięć lat później uczelnia została włączona do Szkoły Głównej - dzisiejszego Uniwersytetu Warszawskiego. W 1946 r. wydział lekarski UW stał się uczelnią samodzielną pod nazwą Akademia Medyczna. Uczelnia należy do największych zakładów naukowych w Polsce kształcących lekarzy.

1901 (1) Urodziła się Stanisława Przybyszewska - malarka, pisarka, historyk, córka Stanisława Przybyszewskiego. Fascynowała ją Wielka Rewolucja Francuska, zwłaszcza w jej aspekt psychologiczny. Najbardziej znanym jej utworem jest dramat "Sprawa Dantona". Uwypukla w niej głównie dwie postacie: Dantona i Robespierre’a. Usiłuje dociec, dlaczego Robespierre po dojściu do władzy skazuje swego przyjaciela - Dantona - na szafot. Intelektualnie Przybyszewska była związana z Polską Partią Komunistyczną. Dla niej rewolucja francuska, wrzenia rewolucyjne w Rosji od 1905 r. oraz rewolucja październikowa, to jeden ciąg zdarzeń. "Sprawę Dantona" Leon Schiller wystawił w teatrze Lwowskim w 1924 roku. Sztuka spotkała się z ogromnym aplauzem krytyki i publiczności.

1905 (1) Powstał Związek Nauczycielstwa Polskiego. Organizacja ma duże zasługi w podnoszeniu oświaty i kultury oraz świadomości narodowej i patriotyzmu Polaków. Troszczy się także o odpowiednią pozycję nauczycieli w społeczeństwie i o ich status materialny. Jest najstarszą organizacją o charakterze społeczno - zawodowym w Polsce.

1946 (1) W Norymberdze ogłoszono wyrok w procesie głównych, hitlerowskich zbrodniarzy niemieckich sądzonych za ludobójczą działalność po dojściu do władzy Adolfa Hitlera, a zwłaszcza w okresie drugiej wojny światowej. Większość ich została skazana na karę śmierci przez powieszenie. Ich prochy, po kremacji, zostały wrzucone do morza. Sędziami byli przedstawiciele państw zwycięskich - Rosji, Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. Proces rozpoczął się 20 listopada 1945 roku.

1949 (1) Po zwycięskiej rewolucji, proklamowano powstanie Chińskiej Republiki Ludowej - państwa o ideologii marksistowskiej z dużą domieszką filozofii konfucjańskiej oraz innych pojęć wynikających z chińskiej kultury , historii i zbiorowej psychologii. Przewodniczącym został Mao -Tse -Tung. Jego filozofia oraz system sprawowania władzy, zwłaszcza ruch ekonomiczno - społeczny - pod nazwą "rewolucja kulturalna", w Chinach zostały potępione w latach 70., a Mao -Tse -Tung, wraz ze swymi najbliższymi współpracownikami - odsunięty od władzy. W skład nowego państwa nie weszła wyspa Tajwan, gdzie powstało odrębne państwo chińskie z przywódcą Czang Kaj - szekiem, o ustroju kapitalistycznym. Władze Chin kontynentalnych, a także większość państw, nie uznają Tajwanu jako odrębnego bytu państwowego. W 2000 r. Chińska Republika Ludowa liczyła miliard i 250 milionów mieszkańców, a na Tajwanie mieszkało 80 milionów osób.

1413 (2) W Horodle, król polski - Władysław Jagiełło i jego stryjeczny brat - wielki książę litewski - Witold Aleksander - podpisali porozumienie, na którego mocy Polska i Litwa łączyły się na zasadach unii. Było to poszerzenie i umocnienie układu zawartego między Polską i Litwą w 1385 r. w Krewie. Związek obydwu państw został potwierdzony i pogłębiony w unii lubelskiej w 1569 roku. Książę Witold zmarł 27 października 1430, a król Jagiełło - 1 czerwca 1434 roku.

1608 (2) Holenderski rzemieślnik, wytwórca okularów, Hans Lippershey - zademonstrował pierwszy teleskop. Była to rurka, w której umieścił dwie soczewki. Jego luneta powiększała przedmioty trzykrotnie. Od tego czasu w całej Europie datuje się szybki rozwój powiększających urządzeń optycznych. Szybko znalazły wszechstronne zastosowanie, zwłaszcza w podróżach morskich, w wojsku i przede wszystkim do obserwacji ciał niebieskich. Galileusz, jako pierwszy zastosował lunetę do badań astronomicznych. Usprawniona przez niego luneta powiększała aż trzydziestokrotnie. Dzięki nowym instrumentom optycznym, 24 listopada 1639 r. obserwowano po raz pierwszy przejście planety Wenus przed tarczą Słońca.

1869 (2) Urodził się Mahatma Gandhi - indyjski moralista, filozof, polityczny i duchowy przywódca narodu hinduskiego. W sposób bezkrwawy i pokojowy walczył o niepodległość Indii. Dzięki niemu powstało w 1947 r. państwo hinduskie. Stworzył filozoficzny i społeczny system życia, przyjęty przez większość obywateli Indii. Trafiony kulą zamachowca, zginął 30 stycznia 1948 roku.

1902 (2) Urodził się Jerzy Zawieyski - prozaik, dramatopisarz i eseista. W okresie międzywojennym występował jako aktor w teatrze Reduta, a także aktor i kierownik literacki teatru Ateneum. Podczas okupacji otrzymał nagrody na konspiracyjnych konkursach dramatycznych. Zawieyski debiutował w 1932 r. powieścią "Gdzie jesteś, przyjacielu?". Dwa lata później ukazał się jego pierwszy dramat "Człowiek jest niepotrzebny". Napisał także scenariusze do filmów: "Prawdziwy koniec wielkiej wojny" i "Odwiedziny prezydenta". Po wojnie był jednym z najbardziej aktywnych działaczy katolickich . Wybrano go na posła do Sejmu. Należał do koła "Znak". Był również członkiem Rady Państwa PRL. Wystąpił z niej po zaburzeniach społeczno - politycznych w marcu 1968 r. W jego powojennych utworach uwidocznił się wpływ etyki chrześcijańskiej. Zmarł w 1969 roku. Pochowano go na cmentarzu w Laskach koło Warszawy.

1939 (2) Rozpoczęła się bitwa pod Kockiem - ostatnia walka regularnych oddziałów wojska polskiego w wojnie obronnej przeciw Niemcom. Bitwa trwała cztery dni. Pod Kockiem walczyła samodzielna grupa operacyjna - "Polesie" pod dowództwem gen. Franciszka Kleberga. Kapitulacja nastąpiła 5 października. Polakom zabrakło amunicji i żywności. Do niewoli obozie jenieckim 5 kwietnia 1941 roku.

1952 (2) Urodził się Janusz Olejniczak - pianista o międzynarodowej sławie, laureat Konkursu Chopinowskiego w Warszawie w 1970 r. Najchętniej wykonuje i nagrywa dzieła klasyków pianistyki. Wystąpił w znakomitej roli Fryderyka Chopina - w filmie Andrzeja Żuławskiego "Błękitna nuta". Nagrał także utwory Chopina do filmu "Pianista" Romana Polańskiego.

1882 (3) Urodził się Karol Szymanowski - najwybitniejszy kompozytor polski pierwszej połowy XX wieku. Jego utwory: balet "Harnasie", dzieło wokalno - instrumentalne "Stabat Mater" i opera "Król Roger" - coraz częściej wykonywane są na całym świecie. W swej twórczości czerpał obficie z muzyki ludowej, zwłaszcza góralskiej i kurpiowskiej. W latach 20. wybrano go na pierwszego rektora Konserwatorium Warszawskiego, ale po niespełna dwu latach ustąpił ze stanowiska, gdyż, nie przebierając w środkach, zawzięcie atakowała go warszawska konserwa muzyczna. Przeciwnicy Szymanowskiego nie byli w stanie przyjąć rewolucyjnych prądów, jakie niosła jego muzyka. 12 stycznia 1933r. Królewska Akademia Św. Cecylii we Włoszech mianowała go swym członkiem honorowym. Karol Szymanowski dużą wagę przywiązywał do wychowywania społeczeństwa w tym duchu, aby umiało przyjmować i przeżywać dobrą muzykę, gdyż ma ona wielki wpływ na moralną postawę człowieka. Począwszy od drugiej połowy lat 20. Karol Szymanowski chorował na gruźlicę. Dzięki pomocy przyjaciół wyjechał na leczenie do sanatoriów w Austrii i Niemczech. Gdy wrócił do kraju - zamieszkał w Zakopanem. Zmarł w Lozannie, w wielkanocną niedzielę, 29 marca 1937 r. Na jego trumnie pierwszy złożył kwiaty Ignacy Paderewski.

1895 (3) Urodził się Sergiusz Jesienin - rosyjski poeta, mistrz poezji lirycznej i refleksyjnej, wielka indywidualność twórcza. Był silnie związany z rosyjską poezją ludową. Do większych jego utworów należy epicki poematu "Pugaczow". Zawarł związek małżeński z amerykańską aktorką - Izadorą Duncan, ale małżeństwo dwu tak silnych osobowości nie miało szans na dłuższe trwanie. Zginął śmiercią samobójczą 28 grudnia 1925 roku. Wokół jego śmierci narosły legendy, dlatego w 1989 r., komisja powołana do zbadania okoliczności śmierci poety, ustaliła prawdziwość twierdzenia o samobójstwie. Nie budzi wątpliwości fakt, że najważniejszą przyczyną targnięcia się na własne życie było całkowite wyeliminowanie twórcy, uznanego za dekadenta - z życia literackiego w porewolucyjnej Rosji.

1903 (3) Urodził się Vladimir Horowitz - rosyjski muzyk, światowej sławy pianista. Konserwatorium w Kijowie u kończył w 1921 r. Rozpoczęła się jego wielka kariera artystyczna. Najpierw występował w Związku Radzieckim, a następnie w Europie Zachodniej i w Stanach Zjednoczonych, gdzie na stałe przeniósł się w 1928 roku. Swe płyty nagrywał głównie z orkiestrą pod kierownictwem Artura Toscaniniego. Jego interpretacje repertuaru rosyjskiego - od Czajkowskiego do Skriabina i Rachmaninowa - były niezwykle sugestywne i emocjonalne. Córka Toscaniniego została jego żoną. W Polsce wystąpił dwa razy - w 1932 i 1935 r. Nazywano go czarodziejem fortepianu. Zmarł 5 listopada 1989 roku.

2000 (3) Zmarł Wojciech Has - reżyser filmowy, charyzmatyczny pedagog, wykładowca Reżyserii, rektor Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi. Jego filmy: "Rękopis znaleziony w Saragossie", "Miasto niepokonane", "Pętla", "Pożegnania", "Lalka", "Sanatorium pod klepsydrą" nie dezaktualizują się, mają stałe miejsce w polskiej kinematografii. Za film "Sanatorium pod Klepsydrą" według Brunona Schultza, otrzymał nagrodę specjalną na festiwalu w Cannes.

1935 (3) Faszystowskie Włochy, popierane przez hitlerowskie Niemcy, napadły na Abisynię (Etiopię) - państwo leżące we wschodniej Afryce. Podbój całego kraju zakończył się w 1936 roku. Był to początek ekspansji terytorialnej sojuszniczych Państw Osi - Włoch, Niemiec i Japonii. Agresja wywołała wielkie oburzenie krajów europejskich, zabrakło jednak bardziej zdecydowanej reakcji. Po klęsce wojsk niemieckich i włoskich na frontach afrykańskich w drugiej wojnie światowej i po upadku faszyzmu we Włoszech w lipcu 1943 r. Abisynia odzyskała wolność.

1949 (3) Polskie Radio rozpoczęło nadawanie drugiego, ogólnopolskiego programu. Radiofonia rozwijała się w szybkim tempie. Na początku lat 70 - tych, po uruchomieniu stacji nadających na falach ultrakrótkich, było już pięć programów ogólnopolskich, emitowanych z Warszawy i siedemnaście programów regionalnych nadawanych przez rozgłośnie wojewódzkie. Programy ogólnopolskie specjalizowały się w określonej tematyce. Program piąty nadawał audycje dla zagranicy. Na początku lat 90. - po przełomie politycznym, powstały również komercyjne, niepubliczne, ogólnopolskie programy radiowe, na przykład "Radio Maryja", "Radio Z" oraz liczne lokalne stacje komercyjne.

1952 (3) W Los Angeles - stolicy amerykańskiego stanu Kalifornia - opatentowano magnetowid- aparat kopiujący widowiska telewizyjne. Magnetowid wszedł do masowej produkcji w latach 70. W Polsce jego burzliwa kariera rozpoczęła się w latach 80. W całym kraju powstały liczne punkty sprzedaży aparatów oraz wypożyczalnie kaset magnetowidowych, na których utrwalano filmy długometrażowe.

1582 (4) W krajach Europy zachodniej, wśród nich także w Polsce, dokonano zmiany kalendarza juliańskiego (nazwa pochodzi od władcy Rzymu - Juliusza Cezara, pierwszy wiek przed Chr.) na kalendarz gregoriański, czyli nowy styl. Zreformowaną rachubę czasu wprowadził papież Grzegorz XIII. 4 października był ostatnim dniem obowiązywania kalendarza juliańskiego. Po 4 października nastąpił 15 października. Dzień tygodnia pozostał nie zmieniony. Różnica pomiędzy kalendarzami juliańskim i gregoriańskim z biegiem czasu stale się powiększa i pod koniec XX wieku wynosiła trzynaście dni. Kalendarz juliański nadal jest używany w liturgii kościelnej prawosławia i grekokatolicyzmu. Papież Grzegorz XIII urodził się 7 stycznia 1502 roku.

1741 (4) Urodził się Franciszek Karpiński - poeta, przedstawiciel sentymentalizmu w literaturze polskiej, zwany przez współczesnych poetą serca. Był autorem liryków miłosnych "Laura i Filon", utworów okolicznościowych i patriotycznych oraz pieśni, sielanek i elegii. Wydał je w latach 1772-1787 w siedmiotomowym zbiorze "Zabawki wierszem i prozą". Tworzył również pieśni religijne: "Kiedy ranne wstają zorze", "Bóg się rodzi". Zmarł 16 września 1825 roku. Jego twórczość była zapowiedzią romantyzmu w literaturze polskiej.

1957 (4) W Związku Radzieckim wystrzelono pierwszego w dziejach ludzkości sztucznego satelitę Ziemi, pod nazwą "Sputnik". W Stanach Zjednoczonych pierwszy sztuczny satelita - "Eksplorer 1" został wystrzelony na orbitę okołoziemską 31 stycznia 1958 roku. Rozpoczęła się nowa era - opanowywanie kosmosu. 27 października 1959 roku, radziecka, automatyczna stacja międzyplanetarna "Łunnik 3" przekazała na Ziemię obraz części księżyca nigdy niewidocznej z powierzchni Ziemi. Otwarła się nowa era badania srebrnego globu.

1968 (4) Zmarł Jan Kurnakowicz - aktor dramatyczny i komediowy, mistrz polskiej sceny i filmu. Kreował główne role w "Śnie nocy letniej", "Kordianie", "Zemście", a także w filmach: "Zakazane piosenki", "Miasto nieujarzmione", "Młodość Chopina". Każdą ze swych kreacji obdarzał wewnętrznym ciepłem i wdziękiem. Przez całe życie występował także w teatrze radiowym.

1989 (4) Zmarł Edmund Jan Osmańczyk - doktor nauk humanistycznych, dziennikarz i publicysta, pisarz i poeta, polityk, znawca stosunków polsko - niemieckich. Był posłem na Sejm, a następnie wybrano go na senatora Ziemi Opolskiej. Napisał ponad trzydzieści książek. Do najbardziej znanych należą: "Encyklopedia ONZ i stosunków międzynarodowych", "Sprawy Polaków", "Polska i Izrael" oraz "Wielkie rozłączenie" - traktujące o problemie zjednoczenia Europy i zjednoczenia Niemiec. Urodził się w sierpniu 1913 roku.

1894 (4) Urodził się Józef Beck - legionista, polityk, bliski współpracownik marszałka Piłsudskiego, minister spraw zagranicznych w rządzie Drugiej Rzeczypospolitej Polski w latach 1932-1939. Był głównym animatorem polityki zagranicznej Polski w ostatnich latach przed drugą wojną światową. Inspirowana przez niego propaganda państwowa kreowała Polskę, jako potęgę polityczną i militarną, co znajdowało wyraz w rozmaitych hasłach zniekształcających ówczesną rzeczywistość w przededniu wojny, na przykład: "Jesteśmy zwarci i gotowi" czy "Nie damy nawet guzika". We wrześniu 1939, wraz z całym rządem opuścił Polskę. Zmarł 5 czerwca 1944 roku w Stănești koło Bukaresztu.

1713 (5) Urodził się Denis Diderot - francuski pisarz, teoretyk sztuki, krytyk literacki, filozof, współtwórca "Wielkiej encyklopedii francuskiej". Należał do czołowych przedstawicieli epoki oświecenia. Jego rozprawa "Myśli filozoficzne" wywarła duży wpływ na rozwój stosunków kulturalnych i politycznych. Powszechnie znany i wystawiany jest na scenach teatralnych utwór Diderota "Kubuś fatalista i jego pan", będący odbiciem ówczesnych obyczajów panujących we Francji. Publikacje Diderota przyczyniły się do otwarcia przed ludźmi niepełnosprawnymi drzwi, najpierw we Francji, a wkrótce potem w całej Europie, do oświaty, a przez to - przyznania im praw społecznych. Zmarł 31 lipca 1784 roku.

1856 (5) Urodził się Oscar Wilde - angielski pisarz pochodzenia irlandzkiego, poeta i prozaik, autor dramatów, esejów i nowel oraz aforystycznych bajek i utworów poetyckich. Reprezentował modernistyczny estetyzm. Był mistrzem paradoksu. Napisał symboliczną powieść "Portret Doriana Greya" oraz wiele komedii obyczajowych, między innymi: "Bądźmy poważni na serio", "Kobieta bez znaczenia". Utwór "Portret Doriana Graya" ma wyraźny wydźwięk moralny, pokazuje mechanizm, jak rodzi się zło, a także jego skutki społeczne i osobowe. Twórczość Oskara Wilda nie była akceptowana w brytyjskiej ojczyźnie. W 1895 r. oskarżono go o homoseksualizm i skazano na więzienie. Musiał uchodzić z wysp. Zmarł w Paryżu 30 listopada 1900 roku.

1908 (5) Bułgaria ogłosiła się monarchią niezależną od Turcji. Było to możliwe dzięki poparciu silnego sojusznika - Rosji oraz malejącej od drugiej połowy dziewiętnastego wieku potęgi tureckiej na Bałkanach. Podczas II wojny światowej rząd monarchistycznej Bułgarii popierał, tak jak rządy sąsiednich monarchii - Rumunii i Węgier - hitlerowskie Niemcy. Oddziały wojskowe III Rzeszy stacjonowały na terenie całej Bułgarii. Po wojnie, zgodnie z układem jałtańskim i poczdamskim, po ucieczce władz monarchistycznych, Bułgaria należała do sfery wpływów Związku Radzieckiego.

1941 (5) W Mylsku na Wołyniu urodziła się Helena Majdaniec - jedna z najpopularniejszych piosenkarek lat 60. Po wojnie jej rodzice przenieśli się do Szczecina. Szczyty popularności przyniosła Helenie Majdaniec współpraca z zespołem Niebiesko - Czarni, z którym występowała w paryskiej Olimpii, w Szwecji, Jugosławii i na Węgrzech. Wylansowała wiele przebojów: "Jutro będzie dobry dzień", "Wesoły twist", "Czarny Ali Baba", "Rudy rydz", "Zakochani są wśród nas". Występowała w filmach polskich i zachodnioniemieckich: "Zbrodniarz i panna", "Ktokolwiek wie...", "Tytułu jeszcze nie mam". W 1968 r. wyjechała do Paryża, gdzie występowała w kabaretach "Rasputin" i "Szeherezada" oraz francuskim radiu i telewizji. Nagrywała dla wytwórni Philips. Występowała również w Szwajcarii, USA, Kanadzie, Kuwejcie i w Maroku. Zmarła 18 stycznia 2002 roku.

1873 (6) Zmarł w Londynie Paweł Edmund Strzelecki - polski podróżnik, geograf i geolog, badacz Alp Australijskich. Po upadku Powstania Listopadowego opuścił Polskę i osiadł w Wielkiej Brytanii. Do Australii przybył w 1838 roku, po uprzednim odbyciu podróży dookoła świata, w której zwiedził Amerykę Północną i Południową, wyspy Oceanii, Nową Zelandię i Jawę. W latach 1838 -1840 zbadał dokładnie wschodnią, górzystą część kontynentu, przewędrował przez zupełnie wówczas nieznane obszary Alp Australijskich i odkrył najwyższy szczyt Australii, któremu nadał nazwę Góry Kościuszki. Poza geograficznymi, przeprowadzał badania geologiczne i między innymi odkrył tereny złotonośne. W latach 1841-1843 Strzelecki badał systematycznie Tasmanię. Jego zasługi naukowe zostały wysoko ocenione. Po powrocie do Wielkiej Brytanii otrzymał wysokie odznaczenia brytyjskie, a Uniwersytet Oksfordzki nadał mu tytuł doktora honorowego. W Australii dla uczczenia Strzeleckiego nazwano jego imieniem górę (w Australii Środkowej), rzekę (w Australii Południowej), wzgórza przybrzeżne w stanie Wiktoria oraz kilka gatunków australijskich roślin i zwierząt. Strzelecki należy do uczonych, którzy najbardziej przyczynili się do poznania i opisania kontynentu australijskiego.

1889 (6) Urodziła się Maria Dąbrowska - pisarka i publicystka, autorka wielkiego, epickiego cyklu powieściowego "Noce i dnie". Niemniejszym powodzeniem cieszą się utwory - zbiór opowiadań: "Ludzie stamtąd" czy "Na wsi wesele". Ostatniej powieści - "Przygody człowieka myślącego" - nie zdążyła ukończyć. Maria Dąbrowska pisała także dramaty, utwory dla dzieci i teksty krytyczno - literackie. Duże znaczenie dla polskiego piśmiennictwa mają jej przekłady z literatury duńskiej, rosyjskiej i angielskiej. Powieść "Noce i dnie" sfilmował Jerzy Antczak w 1975 r. Wielką wartość artystyczną i poznawczą mają jej wielotomowe "Dzienniki ". Maria Dąbrowska należy do najwybitniejszych pisarzy polskich. Bohaterowie jej utworów najczęściej związani są z ziemią, pracą na roli. Na przykładach ich życia autorka przedstawia trudne losy ludzi oraz społeczną i gospodarczą sytuację polskiej wsi na przełomie XIX i XX wieku. Zmarła w 1965 roku.

1927 (6) W Nowym Jorku odbył się pierwszy, publiczny pokaz filmu dźwiękowego. Zaprezentowano obraz pt. "Śpiewak jazzbandu". Wydarzenie miało rewolucyjne znaczenie w rozwoju kinematografii. Film dźwiękowy stał się ważnym czynnikiem zwiększania wiedzy o świecie, wzrostu masowej kultury i rozrywki, a także instrumentem szerzenia oświaty. Kolejna rewolucja w upowszechnieniu filmu dokonała się w latach 50., kiedy rozpoczęła swoją egzystencję i burzliwy, zwycięski pochód ku światowej powszechności - telewizja.

1571 (7) W bitwie morskiej pod Lewantem, u wybrzeży Grecji, połączona flota państw chrześcijańskich, Hiszpanii, Wenecji i Państwa Kościelnego - "Świętej Ligi" - odniosła zwycięstwo nad flotą turecką. Od prawie dwustu lat, imperium tureckie pierwszy raz poniosło wielką klęskę, straciło ponad dwieście okrętów. Obydwie floty zbliżyły się do siebie na tak małą odległość, że mogły się nawzajem razić pociskami z armat, a żołnierze przeciwnych stron wbiegali na pokłady i walczyli białą bronią. Bitwa pod Lewantem należy do największych i najkrwawszych w historii. Po obydwu stronach zginęło 30000 walczących. Flotą chrześcijańską dowodził syn króla Hiszpanii - Filipa Drugiego. Była to ostatnia walka galer, czyli okrętów wiosłowych. Później budowano inne jednostki morskie - żaglowce, galeony, fregaty, okręty liniowe.

1910 (7) W Zakopanem urodził się Juliusz Żuławski - poeta, prozaik, tłumacz poezji anglojęzycznej, w latach 80. - prezes Polskiego Pen Klubu. Był synem Jerzego Żuławskiego, także literata, bratem Marka - malarza i Wawrzyńca - wybitnego taternika. Jego pisarstwo obejmuje lirykę refleksyjną i wspomnieniową, prozę psychologiczną, opowieści biograficzne. Te nurty najbardziej dobitny wyraz znajdują w takich utworach jak: "Pole widzenia", "Wyprawa o zmierzchu", "Czas przeszły niedokonany", "Byron nieupozowany". Ostatnią książką Juliusza Żuławskiego jest utwór o charakterze autobiograficzno - społecznym: "Przydługa teraźniejszość". Jest w niej wiele gorzkich słów i rozczarowania konsekwencjami przemian politycznych w Polsce, które dokonały się pod koniec lat 80. Wraz ze swym bratem Wawrzyńcem - dokonał kilku ciekawych pierwszych wejść nowymi drogami wspinaczkowymi, jak choćby środkiem północno - zachodniej ściany Mnicha. Wspinał się także w innych górach Europy: Alpach, Pirenejach i w górach walijskich. Opublikował kilkanaście artykułów i opowiadań na tematy taternickie i o ratownictwie górskim, zwłaszcza w zbiorze: "Czas przeszły niedokonany". Juliusz Żuławski zmarł w Warszawie 10 stycznia 1999 roku. Jego grób znajduje się na cmentarzu powązkowskim.

1935 (7) W Stanach Zjednoczonych po raz pierwszy wprowadzono do użytku pojazdy bezszynowe o napędzie elektrycznym, nazwane później trolejbusami. W wielu krajach do dziś odgrywają one ważną rolę w komunikacji miejskiej. Ich znaczenie stale rośnie. Nie wywołują hałasu. Nie zanieczyszczają spalinami atmosfery. Należą do najbardziej ekologicznych środków komunikacji. W Warszawie trolejbusy kursowały na kilku liniach w dzielnicy śródmieście w latach 60. i 70., jednak zlikwidowano je na początku lat 80.Warszawskie trolejbusy zostały zastąpione autobusami.

1948 (7) Otwarto w Warszawie pierwszy w kraju Międzynarodowy Klub Książki i Prasy. W latach następnych tego rodzaju placówki powstały we wszystkich większych miastach. Można było w nich kupić prasę krajową i zagraniczną. Miały własne czytelnie. Kluby sprzedawały również książki, kasety magnetofonowe, reprodukcje słynnych obrazów. Odegrały dużą rolę w krzewieniu czytelnictwa oraz popularyzacji prasy, dobrych książek oraz sztuki malarskiej.

1885 (7) Urodził się Niels Henrik David Bohr - duński fizyk, jeden z twórców teorii kwantów, laureat Nagrody Nobla w 1922 r. Swą działalność naukową rozwijał w laboratoriach amerykańskich. Należał do tych fizyków, którzy opracowali teorię budowy i rozbicia atomu. Ich odkrycia i doświadczenia przyczyniły się do wyprodukowania bomby atomowej, a następnie - wodorowej. Zmarł 18 listopada 1962 roku.

1920 (8) Podczas wojny polsko - bolszewickiej, oddziały gen. Lucjana Żeligowskiego, na polecenie Józefa Piłsudskiego, wkroczyły do Wilna i przyłączyły je do Polski. Fakt ten na dziesiątki lat zarzutował negatywnie na stosunki polityczne, społeczne i kulturalne między Polską i Litwą. Naród i władze litewskie długo nie mogły zapomnieć najazdu gen. Żeligowskiego na historyczną stolicę Litwy. Po drugiej wojnie światowej Wilno stało się stolicą, najpierw radzieckiej republiki litewskiej, a następnie, po odłączeniu się tego państwa od Związku Radzieckiego - niezależnej Litwy. Stosunki łączące obydwa kraje zaczęły się normalizować na przełomie XX i XXI wieku, zwłaszcza po wstąpieniu do obydwu państw do Unii Europejskiej i Paktu Północnoatlantyckiego.

1976 (8) W Pekinie aresztowano najbliższych współpracowników Mao Tse - tunga, tak zwaną "Bandę czworga", w tym - wdowę po Mao. Oznaczało to koniec "rewolucji kulturalnej" - ostatniej koncepcji stworzonej przez wielkiego wodza Chin - Mao Tse - tunga. Dotyczyła ona struktury państwa komunistycznego i zarządzania nim na wszystkich szczeblach władzy. Rewolucja Kulturalna, trwająca kilkanaście lat, przyniosła Chinom ogromne straty w gospodarce, kulturze i nauce. Po śmierci Mao Tse - tunga Chińska Republika Ludowa otrząsnęła się z zabójczych pomysłów i wkroczyła na drogę szybkiego, wszechstronnego rozwoju.

1846 (9) Urodził się Maksymilian Gierymski - malarz, jeden z najwybitniejszych artystów polskich dziewiętnastego wieku. Jako bardzo młody chłopiec uczestniczył w Powstaniu Styczniowym. Znalazło to odbicie w jego twórczości. Najbardziej znany obraz to "Pikieta powstańcza", doskonale odzwierciedla nastroje tamtych dni. Malował ponadto pejzaże i sceny rodzajowe, głównie myśliwskie. Zdobył międzynarodową sławę. Jego obrazy wysoko ceniono i wystawiano w Berlinie, Monachium, Londynie i Wiedniu. Był realistą, mistrzem krajobrazu. Większość płócien powstała w ostatnich czterech latach życia malarza. Maks Gierymski najlepsze swe obrazy sprzedał obcym, zrobił to dlatego, że swoi kupować ich nie chcieli. Zmarł 16 września 1874 roku. Jego brat - Aleksander - również malarz, tworzył realistyczne sceny rodzajowe, obrazy widokowe i pejzaże. Urodził się 30 stycznia 1850, a zmarł 8 marca 1901 roku.

1909 (9) Urodził się Zbigniew Kopalko - radiowy reżyser teatralny, jeden z najwybitniejszych twórców słuchowisk. W Teatrze Polskiego Radia, z którym był związany przez całe życie, przedstawił największe arcydzieła dramatu polskiego i światowego. Znajdują się one w archiwach Polskiego Radia i często są odtwarzane w programach radiowych. Dzięki nim zachowały się kreacje artystyczne wielkich aktorów, których nie ma już wśród ludzi żyjących.

1921 (9) Urodził się Tadeusz Różewicz - poeta, prozaik, publicysta, dramaturg. Najczęściej wystawiane są jego sztuki: "Kartoteka" i "Białe małżeństwo". Za utwór poetycki "Matka odchodzi" otrzymał literacką nagrodę "Nike" w 2000 r. Od końca lat 40. mieszka w Gliwicach.

1936 (9) Urodziła się Agnieszka Osiecka - dziennikarka, pisarka, poetka, jedna z głównych postaci Studenckiego Teatru Satyryków. Napisała dziesiątki słuchowisk radiowych. Wielkie powodzenie zdobyła jako autorka powieści: "Zabiłam ptaka w locie", "Czarna wiewiórka", wspomnień "Szpetni czterdziestoletni" oraz widowisk muzycznych i musicali: "Niech no tylko zakwitną jabłonie" i "Apetyt na czereśnie". Duża część z jej ponad dwu tysięcy piosenek - na przykład: "Okularnicy", "Widzisz mała", "Małgośka", "Mój pierwszy bal", "Na całych jeziorach Ty" - stała się przebojami o nieprzemijającej wartości. Zostały po niej również utwory poetyckie dla dzieci. Zmarła 7 marca 1997 roku.

1493 (10) Zmarł Jan Stanko - lekarz, kanonik kapituły wrocławskiej i krakowskiej, jeden z najwybitniejszych polskich przyrodników i erudytów doby renesansu. Był medykiem królewski Kazimierza Jagiellończyka. Zostawił po sobie słownik przyrodniczo - lekarski - "Antidotarium". Dzieło to zapewniło mu stałe miejsce w dziejach nauk przyrodniczych Polski i Europy. W pierwszych dwu częściach Jan Stanko podał wszystkie poznane dotąd przez innych przyrodników minerały, rośliny, zwierzęta, ptaki, a w trzeciej najobszerniejszej, własny, oryginalny wykaz nowo odkrytych roślin, zwierząt, ptaków oraz spis pokarmów, chorób, leków i sprzętu aptekarskiego. Katalog ten na 540 stronach zawiera wszystkie informacje mające wówczas związek z praktyką medyczną i aptekarską. Katalog Jana Stanki przewyższał wszystkie ówczesne słowniki lekarskie w Europie.

1794 (10) W bitwie pod Maciejowicami, powstańcze wojsko polskie w walce z armią rosyjską poniosło klęskę. Wódz naczelny - Tadeusz Kościuszko - dostał się do niewoli. 4 listopada 1794 wojska rosyjskie, pod dowództwem feldmarszałka Aleksandra Suworowa, zajęły prawobrzeżną część Warszawy. Rosjanie dokonali rzezi mieszkańców Pragi. Miał to być odwet za okupację Moskwy i złe traktowanie ludności rosyjskiej przez wojska polskie pod dowództwem hetmana Stanisława Żółkiewskiego w latach 1606-1607. W ten krwawy sposób zakończyło się powstanie kościuszkowskie. 24 października 1795 r. w Petersburgu, Rosja, Prusy i Austria podpisały traktat rozbiorowy. Nastąpił trzeci rozbiór Rzeczypospolitej. Polska, jako państwo, zniknęła z mapy Europy na 123 lata. Tadeusz Kościuszko, po zwolnieniu z niewoli rosyjskiej, wyjechał do Szwajcarii.

1813 (10) Urodził się Giuseppe Verdi - włoski kompozytor, jeden z największych ludzi muzyki. Skomponował 27 oper, a wśród nich takie arcydzieła jak: "Aida", "Trawiata", "Trubadur", "Nabucco" i "Rigoletto". Spośród kompozycji religijnych najbardziej znany jest utwór "Requiem". Zmarł 27 stycznia 1901 roku.

1913 (10) W Panamie została wysadzona tama Gamboa. Nastąpiło połączenie wód Oceanów Spokojnego i Atlantyckiego. Otwarty został kanał długości 80 kilometrów. Odgrywa on ważną rolę w światowej komunikacji morskiej, gdyż przedtem, aby dostać się na Pacyfik, trzeba było opłynąć kontynent amerykański. Budowę rozpoczęto 6 maja 1904 r. Pierwszy statek przepłynął Kanałem Panamskim 7 stycznia 1914 roku.

1956 (10) Rozpoczął się w Warszawie pierwszy festiwal muzyki współczesnej "Warszawska Jesień". Festiwal odbywa się co roku. Jego celem jest popularyzowanie najnowszej muzyki, kompozytorów i zespołów orkiestrowych. W Warszawskiej Jesieni uczestniczą głównie muzycy z Europy i Ameryki.

1968 (10) Zmarł Nikifor - malarz, prymitywista, samouk. Był Łemkiem. Nieznany jest jego ojciec, a i o matce również wiadomo niewiele. Nazywał się Epifaniusz Drowniak, jednak powszechnie znany był jedynie jako Nikifor Krynicki. Nie wiadomo, kiedy się urodził. Mieszkał w prymitywnych warunkach w Krynicy. Przez całe lata chorował na gruźlicę. Mówił niewyraźnie, bełkotliwie, gdyż miał częściowo przyrośnięty język do podniebienia, dlatego komunikował się z ludźmi głównie poprzez swe obrazki. Życie wewnętrzne Nikifora było niewiarygodnie bogate, całkowicie wypełnione sztuką. Malował pejzaże, portrety, budowle, obrazy religijne, głównie aniołów i świętych. Kolory Nikifora ą subtelne, szlachetne, pastelowe. Nie ma krzykliwych zestawień. Gdy zaopiekował się nim malarz - Andrzej Banach, Nikifor stał się sławny na cały świat. Jego obrazy wystawiane były na Zachodzie - w Paryżu i innych miastach europejskich oraz w Stanach Zjednoczonych, w najbardziej prestiżowych galeriach. Andrzej Banach załatwiał sprawy związane z organizowaniem wystaw. Przyjacielem i opiekunem Nikifora był także absolwent krakowskiej ASP, malarz - Marian Włosiński - plastyk w Domu Zdrojowym w Krynicy. Stworzył mu warunki do pracy, poświęcając własny czas i sztukę. Wspomnienia Mariana Włosińskiego stały się kanwą filmu nakręconego w 2004 roku przez Krzysztofa Krauzego - "Mój Nikifor". Główną rolę odtworzyła Krystyna Feldman. Obrazki Nikifora ukazują świat ogromnej wyobraźni, barwny, piękny. To była ucieczka od rzeczywistości. Pod koniec życia uważał się za osobę bardzo ważną. Widać to w takich autoportretach jak Nikifor jako prorok, albo jako sędzia. Dla mieszkańców Krynicy stał się powodem do chluby. Większość obrazów Nikifora zaginęła lub została rozproszona wśród prywatnych posiadaczy. Część znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie, jednak największym zbiorem może się poszczycić muzeum w Nowym Sączu.

1919 (11) W Krakowie powstał Polski Związek Lekkiej Atletyki - pierwsza organizacja sportowa w niepodległej Polsce. Dzień później, również w Krakowie, zawiązał się Polski Komitet Olimpijski. Utworzenie struktur organizacyjnych przyczyniło się do szybkiego rozwoju polskiego sportu i wprowadzenia go na boiska europejskie.

1958 (11) Na północnych krańcach stolicy, uruchomiona została Huta Warszawa. Dokonano pierwszego wytopu stali. Jest to jedyny zakład hutniczy w centralnej Polsce. Produkowano w nim stal szlachetną niezbędną do przemysłu precyzyjnego. W 1992 r., po przemianach ustrojowych w Polsce, Hutę Warszawa wykupił włoski koncern stalowy - Lucchini, a około dziesięć lat później odkupił ją wielki koncern hutniczy z Indii.

1986 (11) W stolicy Islandii spotkali się: przywódca Związku Radzieckiego - Michaił Gorbaczow i prezydent Stanów Zjednoczonych - Ronald Reagan. Przyjęte w Rejkiawiku ustalenia odegrały wielką rolę w zakończeniu zimnej wojny między Wschodem i Zachodem oraz ustanowieniu nowego ładu w Europie i na świecie. Był to milowy krok na drodze prowadzącej do obalenia muru berlińskiego i przemian politycznych w Europie.

1840 (12) Urodziła się Helena Modrzejewska (Jadwiga Helena Misel) - polska aktorka dramatyczna, jedna z największych artystek dziejach polskiego i amerykańskiego teatru, żarliwa propagatorka Szekspira. Uważana była za jedną z najpiękniejszych kobiet epoki. Na początku lat 70. wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych i osiedliła się na stałe w Los Angeles. Na scenie amerykańskiej dojrzała jej wielka kariera artystyczna. Występowała również w Anglii, Szwecji, Irlandii, a także gościnnie w Polsce. Kreowała 260 ról. Za największe uznano Ofelię w "Hamlecie", Julię w "Romeo i Julia" i "Lady Makbet". Zmarła w Kalifornii 8 kwietnia 1909 roku. Jej imieniem nazwano jeden ze szczytów w górach Santa Ana.

1939 (12) Kanclerz Rzeszy Niemieckiej - Adolf Hitler - podpisał dekret, na którego mocy zostało utworzone tak zwane Generalne Gubernatorstwo. Obejmowało ono województwa: krakowskie, kieleckie, warszawskie, lubelskie i w części łódzkie. Całą zachodnią i północną Polskę włączono do Rzeszy. Rządcą Generalnej Guberni został Hans Frank mający swą siedzibę w Krakowie .

1943 (12) Rozpoczęła się krwawa bitwa pod Lenino - miejscowością znajdującą się w północnej części Białorusi. Uczestniczyła w niej Pierwsza Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki - pierwsza, polska jednostka bojowa utworzona w Związku Radzieckim. Dowodził nią gen. Zygmunt Berling. W bitwie wziął udział pułk czołgów Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte. Dywizja im. Kościuszki miała 12.5 tysięcy żołnierzy. Kościuszkowcy, nie mając wsparcia lotniczego, ponieśli duże straty. Zginęło ponad 600 osób, a1300 zostało rannych. Gen. Zygmunt Berling - organizator wojska polskiego w ZSRR - dowódca Dywizji Im. Tadeusza Kościuszki , a następnie - Pierwszej Armii Wojska Polskiego, został zdymisjonowany we wrześniu 1944 r. za próbę pomocy powstańcom Warszawy. Zmarł, mając 84 lata, 11 lipca 1980 roku.

1953 (12) Władze polskie uwięziły ks. prymasa Stefana Wyszyńskiego w Stoczku Warmińskim koło Lidzbarka Warmińskiego. Później miejsca pobytu internowania zmieniały się kilkakrotnie. Ostatnie znajdowało się w Komańczy w rejonie Bieszczad. Stefan Wyszyński uwolniony został 29 października 1956 r. Zanim opuścił mury klasztoru, w którym był więziony, postawił władzom PRL warunek, że opuści celę dopiero wtedy, gdy zwolnieni zostaną wszyscy księża przebywający w miejscach odosobnienia. Władysław Gomułka warunek przyjął. Teresa Kotlarczyk zrealizowała film pt."Prymas - trzy lata z tysiąca", oparty na "Zapiskach więziennych" - notatkach, które prymas Wyszyński pisał przez cały okres pobytu w ośrodkach internowania.

1734 (13) Urodził się na Węgrzech Maciej Kamieński - polski kompozytor, z pochodzenia Słowak. Mając trzydzieści lat osiadł w Warszawie. Rozwijał działalność pedagogiczną. Uczył gry na fortepianie i śpiewu. Skomponował muzykę do pierwszej polskiej opery narodowej: "Nędza uszczęśliwiona" z tekstem Franciszka Bohomolca i Wojciecha Bogusławskiego. Prapremiera opery odbyła się w Warszawie 11 lipca 1778 roku. Odniosła wielki sukces. Kamieński był twórcą kilkunastu innych oper cieszących się niemniejszym powodzeniem. Zamiast arii wprowadzał do nich piosenki nawiązujące do rytmów i melodii polskich tańców. Pisał także pieśni i utwory religijne.

1792 (13) Prezydent Jerzy Waszyngton, w stolicy USA, wmurował kamień węgielny pod budowę siedziby prezydentów amerykańskich. 12 października 1901 prezydent Theodore Roosevelt nadał tej siedzibie nazwę "Biały Dom". Nazwa szybko się przyjęła i upowszechniła, również poza granicami Ameryki. Biały Dom stał się symbolem władzy i potęgi Stanów Zjednoczonych.

1884 (13) Południk zerowy w Greenwich pod Londynem został uznany za punkt wyjściowy rachuby czasu na całym świecie. Południk w Greenwich dzieli kulę ziemską na półkulę wschodnią i zachodnią. Fakt ten odgrywa ważną rolę w pomiarach geograficznych na Ziemi. 10 sierpnia 1675 W Greenwich zostało założone Obserwatorium Królewskie.

1906 (13) W Warszawie zostały otwarte "Wyższe Kursy Handlowe", przekształcone w "Wyższą Szkołę Handlową", "Szkołę Główną Planowania i Statystyki", a następnie - "Szkołę Główną Handlową". Uczelnia należy do największych w Polsce. Zdobywa w niej wiedzę około 15 000 studentów. Szkoła Główna Handlowa jest najważniejszą kuźnią kadr naukowych w dziedzinie gospodarki i zarządzania w Polsce.

1773 (14) W Warszawie została powołana Komisja Edukacji Narodowej - podległa królowi - pierwsza w Europie państwowa władza oświatowa. Komisja była instytucją o charakterze odrębnego ministerstwa. Realizowała świeckie idee pedagogiczne i wychowawcze. W jej skład wchodzili najwybitniejsi ludzie epoki. 14 października, od 1973, jest w Polsce Świętem Edukacji Narodowej i Dniem Nauczyciela.

1851 (14) W Londynie powstała brytyjska prasowa Agencja Reutera. Od tego czasu działa nieprzerwanie. Należy do największych agencji świata. Z jej serwisu informacyjnego korzystają dzienniki prasowe ukazujące się we wszystkich krajach oraz nadawcze stacje radiowe i telewizyjne. Założyciel agencji - Paul Julius Reuter - zmarł 25 lutego 1899 roku.

1864 (14) Urodził się Stefan Żeromski - pisarz, nowelista, społecznik i moralista, piewca urody i pełni życia. Do najważniejszych jego utworów należą: "Popioły ", "Syzyfowe prace", "Wiatr od morza", "Przedwiośnie", "Wierna Rzeka " i "Dzienniki". Na pierwszym zjeździe Związku Literatów Polskich 13 maja 1920 r. wybrano go na prezesa Zarządu Głównego tej organizacji. 18 stycznia 1925 r., za całokształt działalności literackiej, otrzymał Państwową Nagrodę Literacką. W Polsce nagroda ta została przyznana poraz pierwszy. "Popioły" zaczęto drukować w odcinkach 7 czerwca 1902 r. na łamach "Tygodnika Ilustrowanego" w Warszawie. Stefan Żeromski zmarł 20 listopada 1925 roku.

1890 (14) Urodził się Dwight David Eisenhower - amerykański generał, polityk, naczelny dowódca sojuszniczych sił zbrojnych na froncie zachodnim w II wojnie światowej. Dowodził operacją w Normandii w czerwcu 1944 r., w której wyniku amerykańsko - brytyjskie siły wylądowały w Europie. W 1952 r. gen Eisenhower został wybrany na prezydenta Stanów Zjednoczonych. Stanowisko gospodarza Białego Domu piastował do 1961 roku. Zmarł 28 marca 1969 roku.

1926 (14) Dzięki książce Alana Aleksandra Milne’a narodziła się literacka postać Kubusia Puchatka. Dla polskich czytelników książkę przetłumaczyła Irena Tuwim. "Kubuś Puchatek" i "Chatka Puchatka" doczekały się licznych adaptacji filmowych, dzięki temu ich bohaterowie stali się znani na całym świecie. Mimo upływu lat, Kubuś Puchatek, Krzyś, Prosiaczek, Królik, Tygrysek i inni członkowie leśnej rodziny nie tracą na popularności.

70 p.n.e (15) Urodził się Wergiliusz - najwybitniejszy epik rzymski, twórca poematów: "Eneida", "Bukoliki" i "Georgiki". Jego utwory wzbogaciły naszą wiedzę o kulturze starożytnego Rzymu, o przeżyciach i marzeniach ludzi tej epoki. Weszły na stałe do skarbnicy kultury śródziemnomorskiej, z której wyrosły narody i państwa europejskie. Wergiliusz zmarł 1 września 19 roku p.n.e.

1814 (15) Urodził się Michał Lermontow - poeta i prozaik, obok Puszkina jeden z największych poetów rosyjskiego romantyzmu. Za wiersz "Śmierć poety", który zginął w pojedynku, Lermontow został zesłany na Kaukaz. Głęboko współczuł walczącym o wolność ludom tego rejonu geograficznego . Wyrazem jego przeżyć był poemat "Czerkiesi". Największym jego dziełem epickim jest psychologiczna powieść "Bohater naszych czasów". Zginął w pojedynku 27 lipca 1841 roku.

1977 (15) Centrum Zdrowia Dziecka w Międzylesiu pod Warszawą przyjęło pierwszych pacjentów. Kamień węgielny pod budowę szpitala - pomnika dzieci pomordowanych w II wojnie światowej - położono w czerwcu 1973 roku. Inicjatorką wybudowania Centrum Zdrowia Dziecka była pisarka Ewa Szelburg - Zarembina. Centrum Zdrowia Dziecka wybudowano ze składek społeczeństwa, zakładów pracy, dotacji państwowych oraz funduszów zebranych przez Polonię. W szpitalu dziecięcym w Międzylesiu leczy się najtrudniejsze i wymagające najbardziej specjalistycznych urządzeń choroby małych pacjentów.

1999 (15) Organizacja Lekarze bez Granic otrzymała Pokojową Nagrodę Nobla. Organizacja powstała we Francji w 1971 r. Ma swą siedzibę w Paryżu. Należy do niej 2,5 tysiąca lekarzy i pielęgniarek, a jej pracę wspiera 15 tysięcy ochotników. Zajmuje się udzielaniem wszechstronnej pomocy ludziom w rejonach objętych wojną, klęskami żywiołowymi lub innymi kataklizmami. Ponadto Lekarze bez Granic walczą z bezprawiem wszędzie , gdzie prawa wobec człowieka są łamane. Organizacja ma dziewiętnaście oddziałów na różnych kontynentach i działa w kilkudziesięciu krajach świata.

2003 (15) Chińska Republika Ludowa wysłała w przestrzeń kosmiczną pierwszego kosmonautę - Janga. W czasie 21 godzin statek okrążył Ziemię czternaście razy. Chiny stały się trzecim mocarstwem, które umieściło na orbicie ziemskiej własny obiekt z człowiekiem na pokładzie.

1384 (16) Odbyła się koronacja na królową Polski Jadwigi - córki Ludwika z Andegawenów - króla Polski i Węgier. 18 lutego 1386 r. Jadwigę poślubił Władysław Jagiełło, który 4 marca 1386 r. został koronowany na króla Polski. Tak więc aż do śmierci Jadwigi Polska miała jednocześnie dwu koronowanych królów. Jadwiga zmarła 17 lipca 1399 r. Była odnowicielką podupadającego wówczas uniwersytetu krakowskiego. Na ten cel przekazała wszystkie swoje pieniądze i biżuterię. Papież Jan Paweł II kanonizował ją w czerwcu 1997 r. Jest patronką Polski.

1813 (16) Pod Lipskiem rozpoczęła się trzydniowa batalia, nazwana "bitwą narodów ", w której armia Napoleona Bonaparte poniosła klęskę w walce z wojskami koalicyjnymi Austrii, Prus, Rosji i Szwecji. W ostatnim dniu bitwy, w nurtach Elstery zginął marszałek Józef Poniatowski - wódz naczelny oddziałów polskich osłaniających odwrót armii francuskiej. Dwa lata później, również 16 października, Napoleona Bonaparte wysłano na Wyspę św. Heleny na Atlantyku, gdzie przebywał aż do śmierci w 1821 roku.

1846 (16) Doktor William Morton po raz pierwszy publicznie użył podczas operacji szpitalnej eteru do uśmierzenia bólu pacjenta. Narkoza eterowa dominowała w lecznictwie przez ponad sto lat. Wyparła ją narkoza tlenowa oraz chemiczne środki znieczulające. We wcześniejszych wiekach operacje wykonywano bez znieczuleń, co powodowało ogromne cierpienia chorych. Często ich nie przeżywali. Stosowano także, jako środki uśmierzające, duże dawki alkoholu lub morfiny.

1921 (16) Urodził się Andrzej Munk - jeden z najwybitniejszych polskich reżyserów, twórca czołowych dzieł polskiej szkoły filmowej. Debiutował w 1956 r. filmem fabularnym "Człowiek na torze". Sławę przyniosły mu następne filmy, o wydźwięku antybohaterskim: "Eroika", "Kolejarskie słowo" i "Zezowate szczęście" - wszystkie o trudnych losach Polaków i polskich mitach. Wielkim powodzeniem cieszyły się obrazy, nie tylko w Polsce: "Gwiazdy muszą płonąć" i "Błękitny krzyż" - opowieść o ratownikach z tatrzańskiego pogotowia ochotniczego. Ostatnim, już niedokończony, dziełem filmowym Andrzeja Munka była "Pasażerka". Zginął 20 września 1961 roku w katastrofie samochodowej na trasie Łódź - Warszawa.

1945 (16) Powstał chór chłopięcy i męski Państwowej Filharmonii w Poznaniu - "Poznańskie Słowiki". Jego twórcą i kierownikiem jest Stefan Stuligrosz. Zespół należy do najbardziej znanych na świecie. Koncertował i nadal występuje na wszystkich kontynentach.

1962 (16) Do prezydenta Stanów Zjednoczonych dotarła wiadomość, że Związek Radziecki rozmieścił na Kubie atomowe wyrzutnie rakietowe dalekiego zasięgu. Rozpoczął się groźny dla pokoju światowego kryzys kubański. Wiosną i latem 1963 r. doszło na tym tle do bardzo silnego zaostrzenia w stosunkach amerykańsko - rosyjskich. Nad światem zawisła groźba wojny nuklearnej. Niemal w ostatniej chwili przywódcy Stanów Zjednoczonych i Związku Radzieckiego - John Kennedy i Nikita Chruszczow - doszli do porozumienia, które zapobiegło dalszemu rozwojowi niebezpiecznej sytuacji. Stany Zjednoczone zobowiązały się, że nie będą atakowały Kuby, a ZSSR - do wycofania rakiet. Po zażegnaniu groźnego dla świata konfliktu , w celu uniknięcia przypadkowego wybuchu wojny, rozpoczęto instalowanie gorącej linii między prezydentem USA i premierem Związku Radzieckiego. Połączenie pozwoliło na błyskawiczne porozumienie się i wyjaśnienie nagłych i niebezpiecznych spraw między szefami rządów obydwu krajów. Było to bardzo ważne osiągnięcie. Gorąca linia: Waszyngton - Moskwa - została uruchomiona 31 grudnia 1963 roku.

1978 (16) W Watykanie konklawe wybrało krakowskiego metropolitę, kard. Karola Wojtyłę - na 262 papieża. Pierwszy od 456 lat papież spoza Włoch przybrał imię Jana Pawła II. Uroczysta inauguracja pontyfikatu nastąpiła w sześć dni później - 22 października. Wtedy właśnie Jan Paweł II wypowiedział słowa skierowane do wszystkich ludzi: "Nie lękajcie się. Otwórzcie drzwi Chrystusowi", które stały się przesłaniem dla wszystkich ludzi na Ziemi jego pontyfikatu. Papież rozpoczął nową, nieznaną dotychczas formę ewangelizacji świata - poprzez bezpośrednie kontakty z różnymi środowiskami i narodami. W pierwszą podróż zagraniczną Jan Paweł II udał się 25 stycznia 1979 r. Była to pielgrzymka do Meksyku. Pierwszą swą encyklikę - "Redemptor hominis" (Odkupiciel człowieka) Jan Paweł II ogłosił 15 marca 1979 roku.

1927 (16) W Gdańsku - Wrzeszczu urodził się Guenter Grass - niemiecki pisarz, autor "Blaszanego bębenka" i innych powieści. Większość z nich tematycznie nawiązuje do gdańskich korzeni pisarza i do tematyki niemiecko - polskiej. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych publicznie występował z żądaniem uznania granicy polski na Odrze i Nysie, co w Zachodnich Niemczech spotykało się z bardzo ostrą reakcją i potępieniem pisarza. 30 września 1999 r. Guenter Gras otrzymał literacką Nagrodę Nobla, głównie za "Blaszany bębenek", a także za swą postawę zmierzającą do pojednania narodów.

1848 (17) Urodził się Wiktor Gomulicki - pisarz, poeta, eseista, krytyk literacki, badacz dziejów Warszawy. Największą poczytnością cieszyły się jego powieści: "Cudna mieszczka", "Miecz i łokieć" oraz autobiograficzne "Wspomnienia niebieskiego mundurka", będące opisem stosunków panujących w szkole pod zaborem rosyjskim. Zmarł 14 lutego 1919 roku.

1901 (17) Zmarł Michał Bałucki - komediopisarz, prozaik, poeta i publicysta. Najbardziej znane są jego sztuki komediowe: "Grube ryby", "Dom otwarty" i "Klub kawalerów".

1946 (17) Urodził się Adam Michnik - działacz polityczny, historyk, publicysta. Należał do czołowych opozycjonistów wobec rządu Polski Ludowej. Kilkakrotnie był więziony. Jest twórcą dziennika "Gazeta Wyborcza", mającego największy nakład i wpływ na życie społeczno - polityczne w Polsce. Adam Michnik od początku istnienia gazety pełni funkcję jej redaktora naczelnego. Dąży do zachowania obiektywizmu swego wydawnictwa w sprawach politycznych i społecznych.

1558 (18) Król Zygmunt August, aktem podpisanym w Warszawie, ustanowił regularną linię pocztową między Krakowem a Wenecją. Dzień ten uważa się za datę powstania Poczty Polskiej. Zwiększając w szybkim tempie ilość połączeń, poczta przyczyniła się do łatwiejszego nawiązywania kontaktów między ludźmi, zbliżenia ich do siebie, a przez to rozwoju kultury w wymiarze indywidualnym i zbiorowym.

1596 (18) W Brześciu Litewskim została podpisana unia między kościołami katolickim i prawosławnym. Utworzono prawosławny kościół unicki uznający zwierzchność papieża. Unia brzeska i kościół unicki stały się zarzewiem niezgody między katolicyzmem i prawosławiem na następne setki lat oraz główną przeszkodą we wzajemnym zbliżeniu. W wyniku unii brzeskiej ma Ukrainie powstał kościół bizantyjsko - ukraiński, zwany też grekokatolickim. Niektórzy biskupi prawosławni Rzeczypospolitej podporządkowali się wówczas papiestwu, przyjmując jego zwierzchnictwo i doktrynę, ale zachowując liturgię, strukturę wewnętrzną i obyczaje. Prawosławie polskie podzieliło się na unitów i dyzunitów. Patriarchat moskiewski popierał tych drugich, wybuchały walki o rząd dusz. Unici byli prześladowani pod rządami carskimi. Prześladowania unitów sięgnęły szczytu w czasach komunizmu. W 1946 r. Stalin na tzw. synodzie lwowskim zlikwidował ten Kościół, więżąc i mordując jego hierarchów. Unici działali w podziemiu, nie idąc na żadne kompromisy. Podobnie jak za caratu prawosławni dawali się wciągnąć w represje, zabierając unitom świątynie. Po upadku komunizmu unici odzyskują swoje dobra i cieszą się wolnością.

1879 (18) Urodził się Grzegorz Fitelberg - polski kompozytor i dyrygent światowej sławy, organizator życia muzycznego w Polsce. Studiował w Warszawie pod kierunkiem Zygmunta Noskowskiego. Karierę artystyczną zaczynał jako skrzypek. Działalność dyrygencką rozpoczął w 1904 r. W kraju i zagranicą propagował twórczość kompozytorów Młodej Polski, głównie Karola Szymanowskiego. Na nowo opracował instrumentację licznych utworów polskich. Przez wiele lat kierował Filharmonią Warszawską. Współpracował również z Teatrem Wielkim. W wielu krajach dyrygował z najsłynniejszymi orkiestrami. W 1934 r. założył w Warszawie Orkiestrę Polskiego Radia. Występował z nią nie tylko przed mikrofonami, ale również na scenach wielu miast Polski. W 1947 r. Grzegorz Fitelberg stanął na czele Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach. Do końca życia wszystkie swe siły poświęcił odbudowie, po wojennej zawierusze, życia muzycznego w Polsce. W okresie poprzedzającym II wojnę światową był zwalczany przez skrajnie nacjonalistyczne i antysemickie organizacje. Zmarł w Katowicach 10 czerwca 1953 roku.

1893 (18) Zmarł Charles Gounod - francuski kompozytor, twórca oratoriów, utworów kameralnych, fortepianowych i oper. Najbardziej znane to "Faust", która przyniosła mu światową sławę, "Romeo i Julia" oraz "Lekarz mimo woli" - na podstawie komedii Moliera. W "Fauście" Gounod stworzył nowy gatunek - operę liryczną, o śpiewnej melodyce i przesyconej uczuciem ekspresji. Wywarł znaczny wpływ na następne pokolenia kompozytorów. Urodził się 17 czerwca 1818 roku.

1904 (18) Urodził się Czesław Centkiewicz - pisarz, reportażysta, podróżnik. Wielokrotnie uczestniczył w wyprawach na obszary wiecznych lodowców. Wraz z żoną - Aliną - tworzył parę pisarską. Oboje opublikowali kilkadziesiąt utworów o tematyce polarnej, łączących walory naukowe z warstwą przygodową. Wiele ich książek stało się bestsellerami. Alina Centkiewiczowa urodziła się 5 grudnia 1907, a zmarła w 1993 r. Jej mąż - Czesław - zmarł 10 lipca 1996 roku.

1862 (19) Urodził się August Lumiere - francuski chemik, pionier kinematografii, twórca pierwszych filmów. W raz ze swym bratem Ludwikiem opatentował kinematograf. 28 grudnia 1895 r. zorganizował w Paryżu pierwszą, publiczną projekcję filmową. Prowadził badania nad kinematografią panoramiczną i barwną. Zmarł w 1954 roku. Bracia August i Ludwik Lumiere wyprodukowali ponad tysiąc filmów o różnej długości. Niektóre z nich trwały nie więcej niż jedną minutę.

1908 (19) Urodziła się we Lwowie Zofia Lissa - profesor, muzykolog, pedagog. Studiowała w uniwersytecie i konserwatorium we Lwowie. Po wojnie kierowała Instytutem Muzykologii w Uniwersytecie Warszawskim. Wydała kilkanaście książek i rozpraw naukowych poświęconych muzyce. Z jej inicjatywy zwołany został I Międzynarodowy Kongres Muzykologiczny, poświęcony Chopinowi. Wydarzenie to przyczyniło się do pobudzenia aktywności w badaniach twórczości Fryderyka Chopina. Dużą wagę przywiązywała do popularyzowania muzyki krajów Europy Wschodniej. Jej działalność naukowa miała ważne znaczenie dla rozwoju muzykologii w wymiarze ogólnoświatowym. Zmarła 26 marca 1980 roku.

1921 (19) Urodził się Bogusław Klimczuk - pianista, aranżer, dyrygent, twórca muzyki rozrywkowej. Komponował utwory instrumentalne oraz popularne piosenki. Do najbardziej znanych jego przebojów, które w latach 60. i 70. śpiewała cała Polska, należą: "Rudy rydz", "Jabłuszko pełne snu", "Czarny Alibaba". Przez długie lata kierował orkiestrą taneczną Polskiego Radia. Zmarł 12 kwietnia 1974 roku.

1984 (19) Uprowadzony został i zamordowany przez trzech funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa ks. Jerzy Popiełuszko - kaznodzieja, wikariusz parafii św. Stanisława Kostki w Warszawie, kapelan "Solidarności" w Hucie Warszawa i duszpasterz NSZZ "Solidarność". Uroczystości pogrzebowe odbyły się 3 listopada 1984 r. Jego grób znajduje się przy kościele św. Stanisława Kostki w Warszawie. Główna dewiza ks. Popiełuszki brzmiała: "Zło dobrem zwyciężaj". Jego proces beatyfikacyjny rozpoczął się 8 lutego 1997 r. Jerzy Popiełuszko urodził się na Białostocczyźnie 14 września 1947 roku.

1466 (19) Król Kazimierz Jagiellończyk zawarł w Toruniu pokój z Zakonem Krzyżackim. Zakończyła się wojna trzynastoletnia. Do Polski powróciło Pomorze Gdańskie, Ziemia Chełmińska, Powiśle z Malborkiem i Elblągiem oraz Warmia. Z pozostałych ziem państwa krzyżackiego, na mocy układu toruńskiego, powstały Prusy Książęce, lenniczo podporządkowane królestwu polskiemu. 10 kwietnia 1525 r., w układzie krakowskim, znanym pod nazwą "Hołdu pruskiego", Albrecht Hohenzollern, jako świecki książę, złożył lenniczą przysięgę polskiemu królowi - Zygmuntowi Pierwszemu Staremu. Prusy Książęce w 1618 r. uwolniły się spod dominacji polskiej i stały się kolebką niemieckiego państwa pruskiego, które, zagarniając coraz więcej ziem polskich, w osiemnastym wieku urosły do potęgi na skalę europejską. Sto lat później zjednoczyły pod swoim berłem wszystkie księstwa niemieckie. Powstało nowe państwo, któremu Prusy nadały charakter zaborczy, militarystyczny i wrogi Polsce. W XX wieku doprowadziło do dwu krwawych wojen światowych.

1677 (20) Urodził się Stanisław Leszczyński - filozof , moralista, mecenas sztuki i nauki, autor rozpraw o potrzebie zreformowania państwa. 12 lipca 1704 r., dzięki protekcji króla Szwecji - Karola XII, wybrano go na króla Polski, jednak jego stronnicy w kraju stanowili znaczną mniejszość. Popierała go konfederacja warszawska, natomiast konfederacja sandomierska występowała przeciw niemu i doprowadziła do przystąpienia Polski do wojny północnej po stronie Rosji i Saksonii. 13 marca1706 r. doszło do wielkiej bitwy pod Wschową w Wielkopolsce. W starciu tym Karol XII rozbił armię saską i wkroczył do Saksonii. Zmusił Augusta II do zrzeczenia się tronu polskiego. Stanisław Leszczyński został koronowany na króla Polski w październiku 1705 r. Uznała go cała Europa, z wyjątkiem cara Rosji - Piotra Wielkiego, papieża Klemensa XII i stanów holenderskich. Nie zaakceptowała go większość szlachty polskiej. W 1709 r. wojska szwedzkie poniosły sromotną klęskę na Ukrainie nad Połtawą. Potężna artyleria rosyjska rozstrzelała wycieńczoną chorobami i głodem armię szwedzką. Na tron polski wrócił August II . Stanisław Leszczyński musiał uchodzić z kraju, najpierw na szwedzkie Pomorze, a następnie do Francji, gdzie powierzono mu tron Księstwa Lotaryngii. Jego córka Maria poślubiła króla Francji - Ludwika XV. Po śmierci Augusta Mocnego w 1733 ponownie wybrano Leszczyńskiego na króla Polski, ale po kilkunastu miesiącach, pod naciskiem cara Rosji, musiał i tym razem ustąpić miejsca na tronie Augustowi III. Stanisław Leszczyński zmarł 23 lutego 1766 roku.

1733 (20) Urodził się Adam Stanisław Naruszewicz - poeta, satyryk, tłumacz, historyk, biskup i senator, wykładowca w Kolegium Jezuickim w Warszawie. Podczas Sejmu Wielkiego należał do obozu umiarkowanego skrzydła reformatorów. Był nadwornym poetą i ulubieńcem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Uczestniczył w czwartkowych obiadach na dworze królewskim. W latach 1771-1777 redagował tygodnik "Zabawy Przyjemne i Pożyteczne" - pierwsze czasopismo literackie w Polsce. Jego obfita twórczość była wzorowana na literaturze zachodniej. Pisał ody, wiersze liryczne, bajki, sielanki i najbardziej cenione satyry. Miały one wydźwięk antysarmacki. Tłumaczył na język polski utwory Horacego, Tacyta i Anakreonta. Naruszewicz był autorem pierwszej wielotomowej, napisanej na życzenie króla, syntezy dziejów Polski "Historia narodu polskiego". Zmarł 8 lipca a1796 roku.

1926 (20) Urodził się Andrzej Waligórski - poeta, autor tekstów piosenek i tysięcy wierszy satyrycznych zebranych w kilkunastu tomach. Kierował redakcją magazynu "Studio 202" i innych kabaretów radiowych. Przez ponad 40 lat współpracował z Polskim Radiem we Wrocławiu. Satyrą chłostał głupotę ludzi, zwłaszcza przedstawicieli władz. Zmarł 10 maja 1992 roku. Satyryczne wątki jego teatru kontynuowane są w innych audycjach radiowych.

1702 (21) Powołany został do życia Uniwersytet Wrocławski. Był uczelnią niemiecką, ale studiowało w nim wielu Polaków. Pierwszy edykt królewski powołujący uniwersytet we Wrocławiu ukazał się w 1505 r., ale nie został wprowadzony w życie. Przyczynił się do tego, między innymi, opór władz Krakowa, które obawiały się, że utworzenie uniwersytetu we Wrocławiu doprowadzi do zmniejszenia znaczenia Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1945 r. Uniwersytet Wrocławski został przekształcony w uczelnię polską. Największe zasługi w rozpoczęciu jej działalności naukowej i kształceniowej mieli profesorowie, którzy przenieśli się tu ze Lwowa, z Uniwersytetu Jana Kazimierza. Dzięki ich energii i ideowemu zaangażowaniu, kiedy Wrocław tonął jeszcze w morzu gruzów po wojennych zniszczeniach, uniwersytet rozpoczął swą wielką karierę naukową. Największe sukcesy osiąga w pracach teoretycznych w dziedzinie nauk ścisłych. Studiuje w nim czterdzieści tysięcy studentów. Uniwersytet Wrocławski współpracuje z wieloma zakładami naukowymi w Europie i Ameryce.

1901 (21) Urodził się Władysław Jan Grabski - działacz katolicki, historyk, prozaik, poeta i publicysta. Był synem wybitnego ekonomisty, reformatora polskiej waluty po pierwszej wojnie światowej - Władysława Grabskiego i mężem córki prezydenta - Stanisława Wojciechowskiego. Jako poeta debiutował w 1923 r. tomem "Rosja. Obrazy i myśli wierszem". Jedenaście lat później ukazał się jego debiutancki utwór prozatorski "Bracia". Jan Grabski pisał powieści o tematyce współczesnej i historycznej. Do najbardziej znanych należą "W cieniu kolegiaty", "Poufny dziennik Dominika Pola", "Rapsodia świdnicka" i "Saga o Jarlu Broniszu". Autor zmarł w 1970 roku.

1833 (21) Urodził się Alfred Bernhard Nobel - szwedzki chemik i przemysłowiec. W 1867 r. opracował metodę otrzymywania dynamitu, a później i innych środków wybuchowych. Był nie tylko genialnym wynalazcą, ale i nie mniej świetnym przemysłowcem. Jego fabryki znajdowały się w większości państw Europy, ale także w Japonii, Kanadzie i Ameryce Południowej. Trust Nobla produkował preparaty i urządzenia stosowane w budownictwie, górnictwie i transporcie(drążenie tuneli). Nobel ufundował międzynarodowe wyróżnienie za wybitne osiągnięcia w dziedzinie nauki i literatury. Fundację Nobla utworzono w Szwecji 1900 r. Opiekę nad fundacją i przydziałem nagród objęła Akademia Szwedzka. Po raz pierwszy wręczono nagrody w piątą rocznicę śmierci Nobla - 10 grudnia 1901 r. Otrzymali je między innymi: Wilhelm Konrad Roentgen - wynalazca promieni X i Emil Behring - wynalazca szczepionki przeciw dyfterytowi. Nagrodę literacką otrzymał pisarz francuski - Sully Prudhomme, a nagrodę pokojową - założyciel Czerwonego Krzyża, Szwajcar - Andre Dunant i Fryderyk Passy- twórca francuskiego stowarzyszenia pokojowego. Wśród pierwszych laureatów byli również Polacy: Maria Skłodowska - Curie 1903 i 1911 oraz Henryk Sienkiewicz - 1905r. Alfred Nobel zmarł 10 grudnia 1896 roku.

1893 (21) W Krakowie otwarto Teatr Miejski - noszący od 1909 roku imię Juliusza Słowackiego. Od początku istnienia, teatr stawiał sobie ambitne cele programowe i artystyczne. Opiera się głównie utworach klasycznych. Preferuje dzieła twórców polskich. Odegrał ważną rolę w rozwoju kultury polskiej.

1811 (22) Urodził się Franciszek Liszt - węgierski kompozytor, pianista i dyrygent, jeden z największych wirtuozów epoki, czołowy twórca neoromantyzmu w muzyce. Pisał poematy symfoniczne, oratoria, msze i pieśni. Jako pierwszy wprowadził formę recitalu. Jego nowy styl komponowania stał się inspiracją dla wielu pokoleń kompozytorów. W okresie działalności w Weimarze wystawił wiele dzieł scenicznych, między innymi - przypomniał światu opery Beethovena i Schuberta. Przyciągał do siebie licznych uczniów. Byli wśród nich i Polacy. Przyjaźnił się z wieloma polskimi twórcami - Słowackim, Norwidem, Chopinem i Moniuszką, a Mickiewicza nazywał "Dantem północy". Pod koniec życia przeniósł się z Weimaru do Rzymu i przyjął święcenia kapłańskie. Skupił się wówczas na twórczości religijnej. Zmarł 31 lipca 1886 roku.

1825 (22) Urodził się Karol Miarka - patriota polski, działacz narodowy, społeczny i oświatowy na Górnym Śląsku. Zasłużył się, jako nauczyciel i wychowawca młodzieży w polskich szkołach. Był wybitnym publicystą. Organizował polską prasę. Wywarł wielki wpływ na krzewienie i umocnienie polskości na Śląsku.

1883 (22) W Nowym Jorku została otwarta Metropolitan Opera - największa i najbardziej zasłużona dla sztuki amerykańska scena operowa. Działalność teatru zainaugurowano premierą "Fausta" Gounoda. 24 października w roli głównej w "Łucji z Lammermoor" zadebiutowała na scenie amerykańskiej Marcelina Sembrich - Kochańska - polska śpiewaczka, jedna z największych artystek świata. Dotychczas w Metropolitan Opera wystawiono tylko jedno dzieło stworzone przez polskiego kompozytora. Była to opera "Manru" Ignacego Paderewskiego. Wystawiono ją 14 lutego 1902 roku. Wystąpiła w niej między innymi Marcelina Sembrich - Kochańska.

1908 (22) W kinie "Oaza" w Warszawie odbyła się uroczysta premiera pierwszego polskiego filmu - komedii "Antoś pierwszy raz w Warszawie". W roli głównej wystąpił Antoni Fertner. Był to początek szybko rozwijającej się polskiej kinematografii. Filmy kolorowe zaczęto w naszym kraju produkować po II wojnie światowej. Premiera pierwszego obrazu nakręconego w kolorze - "Przygoda na Mariensztacie" - odbyła się 25 stycznia 1954 roku. Wyreżyserował go Leonard Buczkowski. Reżyser ten był również twórcą pierwszych w powojennej Polsce filmów: "Zakazane piosenki", "Marysia i Napoleon" oraz "Skarb". Leonard Buczkowski zmarł 19 lutego 1967 roku.

1817 (23) Urodził się Pierre Larousse - francuski językoznawca, leksykograf i publicysta. W 1852 r. założył w Paryżu księgarnię i wydawnictwo, istniejące do dziś, w którym przygotowuje się i drukuje encyklopedie - ogólne i specjalistyczne. Encyklopedie Larousse’a, ze względu na swą rzetelność i wartości naukowe, cieszą się wielkim uznaniem na całym świecie i tłumaczone są na dziesiątki języków.

1906 (23) Urodził się Antoni Kenar - rzeźbiarz, nauczyciel oraz wychowawca wielu artystów. Był uczniem Karola Stryjeńskiego w zakopiańskiej Szkole Przemysłu Drzewnego. Studiował także w Warszawskiej ASP. Rzeźbił w drewnie, kamieniu i metalu. Wykonywał przedmioty ceramiczne, meble, zabawki, łącząc elementy sztuki podhalańskiej z nowoczesną formą dzieła. Do jego najważniejszych rzeźb należą: krzyż na grobie Karola Stryjeńskiego na zakopiańskim cmentarzu, rzeźby: "Hokej" i "Narciarka" oraz dekoracje rzeźbiarskie i ceramiczne w restauracji na Gubałówce i w Domu Turysty. Założył w Zakopanem Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych, z którego, jako dyrektor, uczynił ważny ośrodek kształcenia rzeźbiarzy. Do swej szkoły przyjmował dzieci ludzi niezamożnych. Opiekował się uzdolnioną artystycznie młodzieżą. Na stanowisku dyrektora liceum pracował do końca życia. Położył wielkie zasługi na polu krzewienia sztuki ludowej. Tej sprawie poświęcił całe życie. Nie działał sam. W każdym dziele pomagała mu jego żona - Halina - równie wybitny pedagog i współzałożycielka zakopiańskiej szkoły artystycznej. Na Podhalu Halina i Antoni Kenarowie uznawani są za wielkich ludzi i dobroczyńców górali. Zmarł 19 lutego 1959 roku.

1927 (23) Urodził się Leszek Kołakowski - naukowiec, filozof, pisarz, profesor Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 60. uznany został przez niektóre wpływowe kręgi w Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej za rewizjonistę, czyli naukowca - teoretyka podważającego słuszność zasad i metod ideologii marksistowskiej, na której opierała się ówczesna polityka Polski Ludowej. Władze uniwersyteckie odsunęły go od możliwości pracy naukowej i wykładów. Wyemigrował więc w 1968 r. do Wielkiej Brytanii i kontynuował pracę naukową w Uniwersytecie w Oxfordzie. Jest autorem licznych prac z filozofii i socjologii. Cieszy się wielkim uznaniem i autorytetem w kręgach naukowych. W listopadzie 2003 r. został pierwszym laureatem prestiżowej, amerykańskiej Nagrody Biblioteki Kongresu Stanów Zjednoczonych im. Johna Klugego, w wysokości miliona dolarów. Nagrodę przyznano mu za osiągnięcia w dziedzinie nauk społecznych i humanistycznych. Zmarł w Oxfordzie 17 lipca 2009 roku.

1956 (23) Na Węgrzech wybuchło powstanie narodowe. Rozpoczęło się pod pomnikiem Bema manifestacją solidarności z polskim Październikiem, zapoczątkowaną przez budapesztańskich studentów. Po wkroczeniu do Budapesztu 4 listopada wojsk radzieckich powstanie zostało krwawo stłumione. W pacyfikacji Węgier brało udział 200 tysięcy żołnierzy. Śmierć poniosło ponad 6000 mieszkańców Budapesztu. Po stłumieniu powstania, na Węgrzech władzę objął Janos Kadar, który rządził państwem i węgierską partią komunistyczną przez ponad trzydzieści lat. Pod jego kierownictwem Węgry osiągnęły wysoki poziom gospodarki i stabilizacji.

1558 (24) Urodził się Szymon Szymonowic, znany również pod łacińskim nazwiskiem Simon Simonides - poeta, humanista, nauczyciel i wychowawca syna Jana Zamoyskiego - Tomasza. Zorganizował Akademię Zamojską. W 1590 r. otrzymał od króla Zygmunta III Wazy tytuł "poety królewskiego". Pisał po polsku i po łacinie. Jego sielanki należą do arcydzieł poezji renesansowej. Poematy Szymonowica: "Kołacze" i "Żeńcy" są obrazem wsi polskiej XVII wieku i obyczajów tamtego okresu. Spod jego pióra wyszły także liczne wiersze okolicznościowe i patriotyczne. Zmarł w 1629 roku.

1743 (24) Urodził się Rafał Józef Czerniakowski - doktor filozofii i medycyny, profesor, wykładowca anatomii, chirurgii i położnictwa w Uniwersytecie Jagiellońskim, nadworny konsyliarz króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Jego prace naukowe stały się podstawą medycyny. Jest ojcem położnictwa i polskiej chirurgii. Wykształcił paruset uczniów, w tym kilku późniejszych uniwersyteckich profesorów chirurgii. Napisał wiele dobrych podręczników. W druku ukazały się "Narzędzia opatrzenia chirurgicznego", części od pierwszej do siódmej. Inne wraz z artystycznie wykonanymi tablicami pozostały w rękopisach. Zachwycił swych współczesnych "dysertacyją o szlachetności, potrzebie i użytku chirurgii", wygłoszoną w Krakowie w roku 1791 na uroczystości z okazji imienin króla Stanisława Augusta. Pozostawił dwu synów, z których Napoleon Ignacy Rafał został botanikiem, w jednym z najlepszych w historii nauki w Polsce. Rafał Józef Czerniakowski zmarł w 1816 roku.

1836 (24) Opatentowane zostały zapałki. Wynalazek, przyczyniając się do szybkiego i łatwego wzniecania ognia, miał niemal rewolucyjne znaczenie w codziennym życiu mieszkańców miast i wsi. W krótkim czasie zapałki zaczęto stosować na całym świecie.

1945 (24) Rozpoczęła działalność Organizacja Narodów Zjednoczonych. Jej zadaniem jest likwidowanie lub łagodzenie konfliktów między narodami, omawianie spraw spornych, niedopuszczenie do wybuchu wojny w jakimkolwiek rejonie świata. Karta Narodów Zjednoczonych - konstytucja organizacji - weszła w życie 24 października 1945 r. Flagę ONZ ustanowiono 20 października 1947 r. Jest to błękitny sztandar z białym godłem przedstawiający symboliczny zarys naszego globu. Na swą siedzibę ONZ wybrała Nowy Jork. 21 sierpnia 1950 r. przeprowadziła się do swego gmachu. Teren, na którym obiekt został wybudowany, podarowała rodzina Rockefellerów. Większość międzynarodowych agend ONZ mieści się w Szwajcarii. Pierwsze Zgromadzenie Ogólne rozpoczęło obrady 23 października 1946 r. Szefem ONZ jest sekretarz generalny, wybierany przez Zgromadzenie Ogólne co pięć lat. Pierwszym sekretarzem generalnym był norweski dyplomata - Trigweli - który rozpoczął swe urzędowanie 1 lutego 1946 r. Bez przerwy pracuje Rada Bezpieczeństwa, w której zasiadają przedstawiciele piętnastu krajów. Pięć z nich - Chiny, Francja, Rosja, Stany Zjednoczone i Wielka Brytania - są członkami stałymi, mającymi prawo weta, Pozostałych dziewięciu członków Rady Zgromadzenie Ogólne wybiera co dwa lata. W 2002 r. do ONZ należało 190 państw.Tylko Watykan z własnej woli nie należy do organizacji, ale jego przedstawiciel uczestniczy w pracach ONZ jako obserwator. 24 października jest Światowym Dniem ONZ. W 2001 r. Organizacja Narodów Zjednoczonych otrzymała Pokojową Nagrodę Nobla.

1956 (24) Na Placu Defilad, przed Pałacem Kultury i Nauki w Warszawie, odbył się wielki wiec mieszkańców stolicy witających owacyjnie powrót na scenę polityczną Władysława Gomułkę "Wiesława". W wiecu uczestniczyło ponad 400 tysięcy osób. Na VIII plenarnym zebraniu Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej wybrano go na pierwszego sekretarza Partii. Okres ten uważa się za koniec stalinizmu i kultu jednostki w Polsce. W polityce zewnętrznej i wewnętrznej zapoczątkowana została odwilż nazwana "Polskim październikiem".

1647 (25) We Florencji zmarł Evangelista Torricelli - włoski fizyk i matematyk, jeden z prekursorów rachunku różniczkowego i całkowego. Był uczniem Galileusza. Wykazał doświadczalnie istnienie ciśnienia powietrza . Torricelli uważany jest za twórcę barometru. Stworzył podstawy nauki o znaczeniu i zastosowaniu ciśnienia atmosferycznego.

1825 (25) Urodził się Jan Strauss (syn) - austriacki kompozytor i dyrygent. Mając dziewiętnaście lat, zadebiutował w działalności muzycznej, prowadząc własny zespół. Spod jego pióra wyszły najwspanialsze, melodyjne walce wiedeńskie: "Nad pięknym, modrym Dunajem", "Opowieści lasku wiedeńskiego", "Wiedeńska krew", "Walc cesarski". Napisał ich ponad pięćset. Mimo upływu czasu, nie przestają zachwycać milionów ludzi. Jeszcze za życia zyskał miano: "króla walca". Od 1871 r. komponował także operetki. Do najbardziej popularnych należą: "Baron cygański", "Zemsta nietoperza" i "Noc w Wenecji". Jan Strauss drugi zmarł 3 czerwca 1899 roku.

1838 (25) Urodził się Georges Bizet - francuski kompozytor i pianista. Studiował w Konserwatorium Paryskim. Już jedna z pierwszych oper "Poławiacze pereł" - przyniosła mu sławę. Dziełem jego życia jest opera "Carmen". Jej prawykonanie odbyło się w Paryżu 3 marca 1875 r. Początkowo przyjęto ją chłodno, głównie ze względu na realistyczny nurt w treści. Pod wpływem niepowodzenia , kompozytor załamał się, popadł w depresję i zmarł trzy miesiące później - 3 czerwca 1875 roku. Dopiero po jego śmierci "Carmen" uznana została za jedno z największych arcydzieł sztuki operowej.

1839 (25) W brytyjskim mieście Manchester opublikowano pierwszy na świecie rozkład jazdy pociągów. Był to kolejny wielki krok na drodze przyśpieszenia i usprawnienia ruchu pasażerskiego, ułatwienia kontaktów między ludźmi oraz rozwoju kolejnictwa. Pierwszą w świecie linię kolejową uruchomiono w Anglii 27 września 1825 roku. W następnych pięćdziesięciu latach transport kolejowy - pasażerski i towarowy - w całej Europie i Ameryce rozwijał się w bardzo szybkim tempie i wkrótce zdominował wszystkie dziedziny życia gospodarczego i społecznego. Stał się potężnym bodźcem cywilizacyjnego rozwoju ludzkości.

1901 (21) Urodził się Władysław Jan Grabski - działacz katolicki, historyk, prozaik, poeta i publicysta. Był synem wybitnego ekonomisty, reformatora polskiej waluty po pierwszej wojnie światowej - Władysława Grabskiego i mężem córki prezydenta - Stanisława Wojciechowskiego. Jako poeta, debiutował w 1923 r. tomem "Rosja - obrazy i myśli wierszem". Jedenaście lat później, ukazał się jego debiutancki utwór prozatorski "Bracia". Jan Grabski pisał powieści o tematyce współczesnej i historycznej. Do najbardziej znanych należą "W cieniu kolegiaty", "Poufny dziennik Dominika Pola", "Rapsodia świdnicka" i "Saga o Jarlu Broniszu". Autor zmarł w 1970 roku.

1960 (25) W Nowym Jorku znalazł się w sprzedaży pierwszy naręczny zegarek elektroniczny. W niespełna dwadzieścia lat później, czasomierze elektroniczne prawie całkowicie wyparły z użytku zegarki mechaniczne . W Polsce natomiast, 24 października 1959 r. wyprodukowano pierwsze w dziejach polskiego przemysłu precyzyjnego zegarki na rękę, z mechanizmem tradycyjnym, sprężynowym, o nazwie "Błonie". Produkty tej firmy, mającej swą siedzibę w Błoniu koło Warszawy, ze względu na niską cenę i wysokie walory użytkowe, a także łatwość zakupu, szybko podbiły rynek polski. Zegarki elektroniczne stały się w Polsce popularne w latach 70.

1866 (26) Urodził się Ignacy Daszewski - jeden z czołowych działaczy Polskiej Partii Socjalistycznej. W tymczasowym rządzie Ludowej Republiki Polskiej utworzonym w Lublinie 6 listopada 1918 r. przyjął funkcję premiera i ministra spraw zagranicznych. Rząd ten utrzymał się tylko przez jeden tydzień, gdyż nie był akceptowany przez większość stronnictw politycznych, zwłaszcza prawicowo - narodowych. W latach 20. był wicepremierem, a następnie - marszałkiem Sejmu.

1918 (26) Zmarł Mikołaj Reichman - lekarz, naukowiec i praktyk, jeden z pionierów gastrologii w Polsce. Brał czynny udział w pracach Warszawskiego Towarzystwa Lekarskiego, w którym stworzył i prowadził sekcję gastrologiczną. Działał w Warszawskim Towarzystwie Higienicznym, gdzie zorganizował Komitet do Badania i Zwalczania Raka. Popularyzował wiedzę o tej chorobie. Dr Mikołaja Reichmana uważa się za prekursora ogólnopaństwowej akcji zwalczania nowotworów złośliwych. Urodził się w 1851 roku.

1952 (26) Odbyły się pierwsze wybory do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej po uchwaleniu 22 lipca tego samego roku Konstytucji. Posłowie wywodzili się ze stronnictw popierających nowy ustrój polityczny. W następnych wyborach, które odbyły się w 1957 r. do Sejmu weszli również przedstawiciele opozycyjnego koła "Znak", reprezentującego polską inteligencję katolicką. Byli wśród nich: Stanisław Stomma, Jerzy Zawieyski i Stefan Kisielewski. Ostatnie wyboru do Sejmu w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej odbyły się 4 czerwca 1989 r., ale była to już zupełnie odmienna sytuacja polityczna, wynikła z ustaleń Okrągłego Stołu.

1956 (26) W wyniku porozumień wielkich mocarstw, utworzona została Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej z siedzibą w Wiedniu. Jej głównym zadaniem jest kontrolowanie w różnych krajach urządzeń służących do wytwarzania energii jądrowej w celach pokojowych lub wojskowych, niedopuszczenie do rozwoju broni atomowej na świecie. Niektóre państwa na przykład Pakistan, Indie, Izrael, nie dopuszczają przedstawicieli Międzynarodowej Agencji Atomowej do kontrolowania swego potencjału nuklearnego . W uznaniu zasług, w 2005 roku, Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej otrzymała pokojową Nagrodę Nobla.

1973 (26) Zmarł Siemion Budionny - marszałek Związku Radzieckiego, twórca i dowódca Pierwszej Konnej Armii, znanej ze zwycięstw nad rosyjskimi wojskami kontrrewolucyjnymi w latach 1917-1919. Budionny na czele armii konnej uczestniczył w wojnie z Polską na froncie południowozachodnim w 1920 r., którego dowódcą politycznym był Józef Stalin. W II wojnie światowej marszałek Budionny kierował rosyjskim Frontem Zachodnim i Południowozachodnim.

1922 (26) Włoscy faszyści zorganizowali marsz na Rzym. W wyniku marszu Benito Mussolini objął urząd premiera. Oznaczało to zwycięstwo faszystów we Włoszech. Po dojściu do władzy Adolfa Hitlera w Niemczech, Włochy stały się najbliższym ich sojusznikiem. 10 maja 1940 r. przystąpiły do wojny po stronie Niemiec. Faszyzm we Włoszech został obalony w lipcu 1943 roku. Na czele przewrotu stał płk Badoglio. Włochy włączyły się do koalicji antyhitlerowskiej. Wtedy oddziały armii niemieckiej szybkim marszem zajęły całe Włochy i uderzyły na jednostki angielskie i amerykańskie. We Włoszech toczyły się ciężkie walki. Rzym został wyswobodzony spod okupacji niemieckiej 6 czerwca 1944 r. W kwietniu 1945r. Mussolini został pojmany wraz ze swą przyjaciółką - Klarą Petacci. Oboje zostali rozstrzelani, a ich zwłoki powieszone.

1759 (28) Urodził się Georges Jacques Danton - jeden z przywódców Wielkiej Rewolucji Francuskiej, członek Trybunału Rewolucyjnego i Komitetu Ocalenia Publicznego. W miarę upływu czasu do głosu dochodziło najbardziej skrajne skrzydło rewolucji - jakobinizm. Zagrożony aresztowaniem, namawiany do ucieczki, Danton zapytał: "Czyż można zabrać ojczyznę na podeszwach butów?" Został skazany na śmierć przez swego wcześniejszego przyjaciela – Robespierre’a. Wchodząc na szafot, powiedział do kata: "Nie zapomnij potem pokazać ludowi mojej głowy". Został ścięty na gilotynie 5 kwietnia 1794 roku.

1728 (27) Urodził się James Cook - angielski żeglarz, podróżnik i odkrywca. Zorganizował trzy wyprawy dookoła świata. Zbadał Nową Zelandię i wschodnie wybrzeże Australii. W 1773 r. kapitan Cook pierwszy w dziejach przepłynął koło podbiegunowe na półkuli południowej. W czasie swych podróży odkrył na południowym Pacyfiku nowe lądy, a wśród nich - Hawaje, Nową Kaledonię i Wyspę Bożego Narodzenia. Zginął z rąk tubylców na Hawajach 14 lutego 1779 roku.

1782 (27) W Genui urodził się Niccolo Paganini - włoski skrzypek, wirtuoz i kompozytor. Światową sławę zapewniła mu fascynująca technika gry. Niektórzy współcześni mu ludzie uważali, że osiąga ją dzięki pomocy sił nieczystych. Skomponował kilka koncertów skrzypcowych, 24 Kaprysy op.1 i liczne cykle wariacji skrzypcowych. Po dziś dzień uznawany jest za największego skrzypka świata. Artystyczne występy rozpoczął jako 12-letni chłopiec. Najpierw występował tylko we Włoszech, dopiero w 1828 r. odbył pierwsze tournee po miastach europejskich. Publiczność polska słyszała go dwa razy - w Poznaniu i Warszawie. Wielokrotnie występował wspólnie z Karolem Lipińskim - polskim wirtuozem - uznając go za drugiego skrzypka świata. Pod wpływem Paganiniego rozwinął się cały nurt wirtuozowski XIX stulecia. "Kaprys 24" jest źródłem inspiracji wariacyjnych dla wielu kompozytorów. Wielki majątek Nicolo Paganiniego, który zgromadził dzięki swej działalności twórczej, jeszcze za życia artysty stał się przedmiotem ukrytej, ostrej walki. Główny ton nadawał jej zakon jezuitów. Genialny włoski skrzypek zmarł 27 maja 1840 roku.

1916 (27) W Łodzi urodził się Kazimierz Brandys - pisarz, eseista i publicysta, scenarzysta filmowy, brat pisarza - Mariana Brandysa. Spośród jego pierwszych utworów najbardziej znane są książki z cyklu "Między wojnami". Na początku lat 50. napisał powieść "Obywatele" - najważniejszą niemal programową pozycję w okresie realizmu socjalistycznego. Wkrótce jednak odszedł od tego rodzaju twórczości. Przykładem może być powieść "Matka Królów" z 1957 r., w której pisarz rozliczył się, w sensie ideowym i artystycznym, z okresem stalinizmu. Późniejsze jego wybory zaprowadziły go do niezależnej opozycji politycznej. Do zwiększenia popularności Kazimierza Brandysa najbardziej przyczyniły się późniejsze jego utwory: "Listy do Pani Z", "Wariacje pocztowe" i " Przygody Robinsona". Szczególny charakter - rozmyślań etycznych i intelektualnych, mają "Listy do pani Z". Żona Kazimierza Brandysa - Maria Brandys - Zenowicz – była tłumaczką literatury pięknej. W r. 1981 pisarz wyemigrował do Francji. Tu również wyszło kilka jego utworów, między innymi - powieść "Nierzeczywistość". Zmarł w Paryżu 11 marca 2000 roku.

1971 (27) Polska zakupiła we Włoszech licencję na małolitrażowy samochód osobowy "Fiat 126 P". Wkrótce pojazd stał się najbardziej popularnym samochodem w Polsce, dostępnym dla ludzi mającym średnie płace. W ciągu 27 lat z taśm montażowych w Bielsku - Białej i Tychach zeszło trzy miliony trzysta tysięcy aut. Sprzedawano je na rynku wewnętrznym i za granicą. Produkcję samochodów "Fiat 126 P" zakończono w październiku 2000 roku. Na jego miejsce weszły inne modele małolitrażowych samochodów "Fiata".

1991 (27) Zmarł Andrzej Panufnik - polski kompozytor i dyrygent, jeden z najwybitniejszych współczesnych muzyków, twórca koncertów fortepianowych, skrzypcowych i fagotowych. Po wojnie uznany został za reprezentacyjnego kompozytora polski, mimo to opuścił Polskę i wyemigrował do Wielkiej Brytanii. Przez ponad dwadzieścia lat jego twórczość w Polsce była zakazana. Sytuację tę zmieniło przyznanie mu nagrody, którą otrzymał za utwór "Symfonia Sacra". Skomponował ją z okazji tysiąclecia chrztu Polski. Na rok przed śmiercią twórca odwiedził Polskę. Złożono mu hołd, wykonując jego kompozycje na festiwalu "Warszawska Jesień". Andrzej Panufnik wytworzył własny styl, w którym precyzyjna konstrukcja pozostaje w harmonii z czynnikiem emocjonalnym. Urodził się w 1914 roku.

1138 (28) Zmarł Bolesław Krzywousty - władca Polski od 1102 r. z rodu Piastów. Przez długie lata walczył z germańskim naporem z zachodu na ziemie polskie. Zadał klęskę wojskom niemieckim w bitwie na Psim Polu (Wrocław) w 1109 roku. Zdobył dla Polski szeroki dostęp do Bałtyku i umocnił swą władzę na środkowym i zachodnim wybrzeżu. Na jego dworze pisał swą "Kronikę polską" - pierwsze pisane źródło polskiej historii - Gall Anonim. Bolesław Krzywousty testamentem podzielił Polskę między trzech pełnoletnich synów, zapoczątkowując okres rozbicia dzielnicowego. Ponownie scalił państwo pod swym władaniem król Władysław Łokietek na początku XIV wieku, a umocnił jego syn - Kazimierz Wielki.

1467 (28) Urodził się Erazm z Rotterdamu - niderlandzki filozof, pisarz polityczny, teolog, jeden z najwybitniejszych humanistów epoki Odrodzenia. Domagał się oparcia doktryny katolickiej na zasadach Ewangelii, wyeliminowania z życia duchowieństwa i zakonów pogoni za bogactwem, sprzedaży odpustów. Był jednym z pierwszych wydawców Nowego Testamentu, który przełożył z greki na język łaciński. Przekład wzbogacił własnymi komentarzami. Był miłośnikiem kultury antycznej. Napisał dzieło o charakterze społeczno - filozoficznym "Pochwała głupoty", w którym rozprawia się z przesądami epoki. Jest autorem znanego powiedzenia "Dla chcącego nie ma nic trudnego". Zmarł 12 lipca 1536 roku.

1909 (28) Z inicjatywy Mariusza Zaruskiego, powstało Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, teraz - Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe - GOPR. Była to czwarta tego typu instytucja na świecie. Jego cele jest niesienie pomocy turystom i taternikom przebywającym w górach w sytuacjach zagrażających ich życiu lub zdrowiu. Działacze Pogotowia pracują społecznie. Przez prawie sto lat, pracując w skrajnie niesprzyjających warunkach pogodowych i narażając się na największe niebezpieczeństwa, uratowali życie dziesiątkom tysięcy ludzi.

1656 (29) Urodził się Edmund Halley - angielski astronom, profesor uniwersytetu w Oksfordzie. Wyznaczył odległość Słońca od Ziemi. Wspólnie z Newtonem opracował metodę obliczania orbit planet. Odkrył ruch własny gwiazd. Jego imię nosi jedno z ciał niebieskich - kometa Halleya, której okres obiegu dookoła Słońca wynosi 76 lat. Ostatni raz pojawiła się w pobliżu naszej gwiazdy dziennej w połowie osiemdziesiątych lat dwudziestego wieku. Halley zmarł 14 stycznia 1742 roku.

1783 (29) Zmarł Jean Le Rond d’Alembert - francuski matematyk, fizyk i filozof, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli Oświecenia. Wraz z Denisem Diderotem był twórcą i współredaktorem Wielkiej Encyklopedii Francuskiej. Napisał do niej wstęp. Wyznawał materialistyczne i empiryczne poglądy filozoficzne. Jako matematyk i fizyk zajmował się głównie równaniami różniczkowymi i mechaniką teoretyczną. Jest autorem "Traktatu o dynamice". Spod jego pióra wyszły liczne rozprawy naukowe z dziedziny matematyki, fizyki, muzyki i estetyki. Urodził się w 1717 roku.

1863 (29) Powstał Czerwony Krzyż - organizacja humanitarno - społeczna o charakterze międzynarodowym i narodowym. Jego inicjatorem i twórcą był Henry Dunant - szwajcarski filantrop i humanista. Organizacja Czerwonego Krzyża (W krajach islamskich - Czerwonego Półksiężyca) objęła cały świat. Jej celem jest niesienie pomocy jeńcom wojennym, ludziom chorym, ubogim, bezdomnym oraz dotkniętym klęskami żywiołowymi. W Polsce Towarzystwo Czerwonego Krzyża rozpoczęło działalność w Warszawie 8 października 1918 roku.

1898 (29) W Rosji zwodowano pierwszy w świecie lodołamacz. Statki te używane są na zamarzających zbiornikach wodnych do oczyszczania z lodu szlaków komunikacyjnych, do akcji ratunkowych, a także do kruszenia lodu na rzekach podczas wiosennych spływów, zapobiegając powodziom i niszczeniu mostów.

1903 (29) Urodził się Mieczysław Jastrun - poeta, prozaik, eseista i tłumacz. W jego twórczość poetycka nawiązuje do romantyzmu - poezji Norwida i Pasternaka. Głównym wyznacznikiem twórczości Jastruna jest problematyka metafizyczna i egzystencjalna. Przez krótki okres fascynował się komunizmem. Bardzo wartościowe, świetnie udokumentowane, napisane pięknym językiem są jego opowieści biograficzne o Janie Kochanowskim i Adamie Mickiewiczu. Ponadto jest autorem esejów na temat kultury europejskiej, szkiców o Norwidzie, oraz wspomnień i dzienników. Tłumaczył na język polski poezję rosyjską, francuską i niemiecką. Zmarł w 1983 roku.

1924 (29) We Lwowie urodził się Zbigniew Herbert - poeta, eseista, dramaturg. Studiował prawo, ekonomię, filozofię. Jako poeta debiutował w 1948 r. na łamach czasopism literackich. Od 1956 publikował tomiki poezji i szkice literackie: "Struna światła", "Hermes, pies i gwiazda", "Studium przedmiotu", "Barbarzyńca w ogrodzie", "Dramaty", "Pan Cogito", "Raport z oblężonego miasta i inne wiersze", "Elegia na odejście", Martwa natura z wędzidłem", "Epilog burzy". Wiele lat spędził we Włoszech, Francji i Niemczech. Zmarł 28 lipca 1998 roku.

1929 (29) Załamała się giełda amerykańska w Nowym Jorku. Dzień ten przeszedł do historii jako "czarny wtorek" albo "dzień krachu na Wall Street". Około dwu tysięcy przedsiębiorców w USA, nie mogąc pogodzić się z bankructwem - popełniło samobójstwo. Był to początek wielkiego , światowego kryzysu gospodarczego i społecznego trwającego w różnych krajach od czterech do ośmiu lat.

1790 (30) W Radzyniu na Podlasiu urodził się Karol Lipiński - skrzypek i kompozytor. W młodości był kapelmistrzem w teatrze we Lwowie. Koncertował w całej Europie. W czasie pobytu we Włoszech wziął udział w koncertowej rywalizacji z Paganinim. Uznano go za równego mu wirtuoza. W 1839 r. osiadł w Dreźnie. Przez dwadzieścia lat pełnił funkcję kapelmistrza na dworze saskim oraz koncertmistrza orkiestry operowej. Najbardziej cenione są jego koncerty skrzypcowe, kaprysy, wariacje, polonezy i fantazje na tematy operowe. W rodzinnym majątku Urłów założył szkołę muzyczną dla uzdolnionych dzieci chłopskich. Zmarł w 1861 roku.

1936 (30) Zmarł Ferdynand Ruszczyc - malarz, scenograf, grafik, pedagog. W Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie powierzono mu funkcję dziekana Wydziału Sztuk Pięknych. Jego praca artystyczna obejmowała różne dziedziny sztuki. Projektował sztandary, plakaty i dekoracje teatralne. Artyzm Ruszczyca znajdował również odbicie w ilustrowaniu książek i czasopism. Jego dzieła malarskie najczęściej ukazują pejzaże i krajobrazy Wileńszczyzny. poświęcał dużo czasu działalności mającej na celu artystyczny i kulturalny rozwój społeczności wileńskiej, chcąc poprzez piękną książkę i sztukę wzbogacać życie mieszkańców swego ulubionego miasta. Ferdynand Ruszczyc urodził się w 1870 roku.

1938 (30) W Stanach Zjednoczonych, bardzo popularny, radiowy teatr "Mercury" nadał słuchowisko, które stało się przyczyną dramatycznych przeżyć milionów obywateli. Na podstawie fantastycznej powieści "Wojna światów" Herberta Wellsa z końca XIX wieku, młody, wybitny reżyser amerykański - Orson Welles opracował słuchowisko, które wstrząsnęło Ameryką. Utwór przedstawiał apokaliptyczną wizję inwazji Marsjan na Ziemię. Słuchacze radiowi, którzy nie usłyszeli wcześniejszej zapowiedzi, że nadawana audycja jest fikcją literacką, wzięli ją za transmisję na żywo autentycznych wydarzeń. Panika ogarnęła całe Stany Zjednoczone. Wiele ludzi nie wytrzymało napięcia i zmarło na atak serca. Reakcja słuchaczy po raz pierwszy wykazała tak dobitnie, jak wielki wpływ na odbiorców może mieć radio.

1424 (31) Urodził się Władysław III - Warneńczyk, syn Władysława Jagiełły, król Polski i Węgier. Zginął w bitwie z wojskami tureckimi pod Warną w 1444 roku. 5 lipca 1935 r. w Warnie poświęcono pomnik - mauzoleum dla upamiętnienia bohaterstwa polskiego króla i czynu zbrojnego Polaków w obronie Bułgarii przed nawałą turecką. Po śmierci Władysława III królem Polski został jego brat - Kazimierz Jagiellończyk.

1517 (31) Marcin Luter - niemiecki reformator religijny, przybił na drzwiach katedry w Wittenberdze 95 tez teologicznych dotyczących reformy Kościoła. Potępiał handel odpustami oraz życie kleru niezgodne z duchem Ewangelii. Był to początek nowego odłamu w chrześcijaństwie - protestantyzmu, który objął głównie państwa Europy Północnej. 15 czerwca 1520 roku papież Leon X, na mocy swej bulli, ekskomunikował Lutra. 10 grudnia tego samego roku Marcin Luter spalił publicznie ekskomunikującą go bullę. Pierwszy katechizm protestantyzmu ukazał się już w 1521 roku. Dzień upublicznienia zasad religijnych protestantyzmu - 31 października - we wszystkich krajach protestanckich jest świętem reformacji. Marcin Luter urodził się 10 listopada 1483, a zmarł 18 lutego 1546 roku.

1952 (31) Zmarł Benedykt Hertz - bajkopisarz, publicysta i tłumacz, autor książek dla dzieci i młodzieży. Jest twórcą nowego w literaturze polskiej typu bajki, będącej satyrą polityczną. Pisał również utwory sceniczne. Powodzeniem cieszy się jego opowieść autobiograficzna: "Ze wspomnień Samowara" oraz "Antologia bajki polskiej". Urodził się w 1872 roku.

1952 (31) Zmarł w Poznaniu Adolf Chybiński - historyk i muzykolog. Począwszy od 1912 r. prawie przez trzydzieści lat kierował zakładem muzykologii w Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, a po II wojnie światowej tę samą funkcję powierzono mu w Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu. Głównym przedmiotem jego badań była muzyka dawna oraz polska muzyka ludowa - współczesna i na przestrzeni dziejów. Pasjonował się muzyką góralską. To właśnie jemu Karol Szymanowski zawdzięczał odkrycie jej piękna. Prof. Chybiński interesował się również góralskimi instrumentami muzycznymi. Zainicjował w 1928 r. przygotował do wydania zeszyty "Wydawnictwa Dawnej Muzyki Polskiej". Redagował ponadto najważniejsze czasopisma tematycznie związane z muzyką. Jego działalność badawczą można uznać za budowanie podwalin pod nowoczesną polską muzykologię. Do najważniejszych prac Adolfa Chybińskiego należy " Słownik muzyków dawnej Polski " oraz pierwsza biografia Mieczysława Karłowicza. Urodził się w 1880 roku.