1923 (1) Japonię nawiedziło tragiczne trzęsienie ziemi o sile 7,9 stopni w skali Richtera. Zniszczone zostało miasto Jokohama i w dużej części Tokio. Zginęło 150 tysięcy ludzi, a 2,5 miliona osób straciło swoje domy. Wyspy japońskie leżą w pasie sejsmicznym kuli ziemskiej. Wstrząsy skorupy Ziemi powtarzają się często, w niektórych częściach kraju - nawet kilka razy dziennie.

1939 (1) O godz. 4.15, agresją hitlerowskich Niemiec na Polskę rozpoczęła się II wojna światowa - najkrwawsza w dziejach ludzkości. Wojska niemieckie uderzyły na Polskę jednocześnie wzdłuż całej granicy - z południa, zachodu i północy. Pierwszy atak przeprowadzony został z pancernika Schleswig Holstein na polską placówkę wojskową na półwyspie Westerplatte oraz na uśpione miasto Wieluń. W miejscowości tej nie było wojska ani żadnych umocnień obronnych. Samoloty Luftwaffe zbombardowały wiele obiektów, a wśród nich - szpital. Pod bombami i ogniem karabinów maszynowych w Wieluniu zginęło 1200 osób. Była to pierwsza zbrodnia Wehrmachtu, popełniona na bezbronnej ludności cywilnej. Niemcy zamordowali 6 milionów Polaków, a 2 miliony 800 tysięcy wywieźli na przymusowe roboty do Rzeszy. 17 września 1939 r. uderzyła na Polskę armia Związku Radzieckiego i zajęła wschodnią część kraju. Straty materialne Polski przekroczyły 50 miliardów dolarów. Największą operacją w wojnie obronnej na ziemiach polskich jesienią 1939 r. była bitwa nad Bzurą. Rozpoczęła się 9 września i trwała dwa tygodnie. Po obydwu stronach poległo w niej 15 tysięcy żołnierzy. W bitwie uczestniczyły polskie armie: "Poznań" pod dowództwem gen. Tadeusza Kutrzeby oraz "Pomorze", dowódca - gen. Władysław Bortnowski. Część oddziałów polskich wydostała się z okrążenia i dotarła do Warszawy. Wojna miała zapewnić III Rzeszy niemieckiej tysiącletnie panowanie nad światem. Zakończyła się w Berlinie 8 maja 1945 roku bezwarunkową kapitulacją Niemiec. Polska pierwsza powiedziała Hitlerowi "nie", odrzucając wiosną 1939 r. żądania dotyczące Gdańska i eksterytorialnego korytarza pomorskiego. Ponad miesiąc broniła się we wrześniu wobec bez porównania silniejszego przeciwnika. W kampanii wrześniowej zginęło lub odniosło rany 200 tysięcy żołnierzy polskich, Niemcy natomiast stracili 45 tysięcy ludzi. W Polsce najdłużej trwała okupacja, przynosząc społeczeństwu ogromne cierpienia. Żołnierze polscy walczyli na wielu frontach wojny, polski ruch oporu w okupowanym kraju liczył kilkaset tysięcy - w tym Armia Krajowa - ok. 400 tys. Jako jedyny okupowany kraj, miała Polska struktury Państwa Podziemnego. Działał rząd polski na wychodźstwie. Stolica Polski, po Powstaniu Warszawskim, została prawie całkowicie zburzona przez Niemców. W II wojnie światowej zginęło 60 milionów ludzi. Uczestniczyło w niej 61 państw. Na frontach walczyło 110 milionów żołnierzy.

1970 (1) Zmarł Francois Mauriac - francuski pisarz, dramaturg i publicysta. Napisał ponad trzydzieści powieści podejmujących najbardziej złożoną problematykę ludzkiej egzystencji. Dominującym zagadnieniem jest rozdarcie człowieka pomiędzy pragnieniem osiągnięcia doskonałości moralnej, zbawienia, a pokusą wszechobecnego grzechu. Jego psychologiczną prozę zalicza się do nurtu racjonalizmu katolickiego. Do najbardziej poczytnych należą powieści: "Kłębowisko żmij", "Ciało i krew", "Koniec nocy". Za swą twórczość Mauriac otrzymał w 1952 r. literacką Nagrodę Nobla. Spod jego pióra wyszły również liczne biografie, a wśród nich - Prousta i Jezusa. Nurtujące każdego człowieka rozważania zawarł w autobiograficznym "Pamiętniku z życia wewnętrznego". Dużą wartość ma zbiór jego listów. Urodził się w 1885 roku.

1979 (1) W Warszawie została utworzona pierwsza, opozycyjna wobec władz Polski Ludowej, partia polityczna: Konfederacja Polski Niepodległej. Z okazji rocznic wydarzeń historycznych i świąt narodowych, KPN organizowała manifestacje patriotyczne przy Grobie Nieznanego Żołnierza i w innych miejscach upamiętniających ważne fakty w historii Polski. Ponadto wydawała ulotki, broszury i książki o treściach niezgodnych z ideologią socjalistyczną. Po przewrocie politycznym w 1989 r. rozpadła się na dwie zwalczające się frakcje i przestała się liczyć w życiu politycznym kraju .

1992 (1) W swej warszawskiej willi zamordowani zostali Piotr i Alicja (Solska) Jaroszewiczowie. Było to największe morderstwo polityczne w Polsce w okresie powojennym. Sprawców nie wykryto. Piotr Jaroszewicz pełnił funkcję premiera i szefa Rady Ministrów w latach 1970-1980.

1937 (2) Zmarł Pierre de Coubertin - francuski filozof, historyk, pedagog, inicjator i organizator pierwszych, nowożytnych igrzysk olimpijskich w Atenach w 1896 r. W latach 1896 - 1925 pełnił funkcję prezesa międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego. Dzięki jego idei i szlachetnej pasji, od ponad stu lat młodzież z całego świata spotyka się na stadionach sportowych, jak przed wiekami w starożytnej Grecji, aby zdobywać laury pierwszeństwa i zawierać przyjaźnie.

1397 (2) Zmarł we Florencji Francesco Landini (lub Landino) - najsławniejszy muzyk włoskiego, późnego średniowiecza. Na skutek przebytej ospy w dzieciństwie stracił wzrok. Był organistą, kompozytorem i mistrzem konstruowaniu instrumentów muzycznych, zwłaszcza organów. Przez długie lata grał w kościele św. Trójcy i kościele św. Wawrzyńca we Florencji. Po mistrzowsku grał na organach, ale i inne instrumenty nie były mu obce. Znany i ceniony był także jako poeta. Należał do florenckiej elity intelektualnej. Zachowało się 150 jego kompozycji, głównie na organy. Tworzył utwory religijne i świeckie. Urodził się około 1325 roku.

1666 (2) Wielki pożar w Londynie, trwający cztery doby, zniszczył dużą część miasta. Opanowanie żywiołu okazało się niezmiernie trudne, gdyż szalał silny wiatr, a budynki były przeważnie z drewna. Po klęsce pożaru w odbudowującym się mieście zaczęto wznosić domy z cegły i kamienia.

1848 (2) Zmarł Jakub Falkowski - pijar, filantrop, pedagog. Założył pierwszą w Polsce szkołę dla dzieci głuchoniemych . Zakład został wybudowany na pl. Trzech Krzyży w Warszawie. Od roku 1845 przyjmowano także dzieci niewidome. Zakład do dziś należy do największych i najlepszych szkół dla dzieci niesłyszących w Polsce. Jakub Falkowski jest jednym z pionierów zorganizowanej opieki oświatowej i socjalnej nad dziećmi niepełnosprawnymi.

1883 (2) Urodził się Rudolf Weigl - twórca pierwszej szczepionki przeciw durowi plamistemu. Dzięki nowej szczepionce, choroba, która przedtem zabierała tysiące istnień ludzkich, została opanowana. Tyfus plamisty wywoływany jest przez bakterie rozwijające się w przewodzie pokarmowym wszy. Choroba zbierała największe żniwo wśród ludzi zmuszonych do życia w dużych skupiskach, na przykład w armii, kiedy stosowanie właściwej higieny było utrudnione. Podczas pierwszej wojny światowej na dur plamisty zmarły setki tysięcy żołnierzy.

1945 (2) W Polsce powstała podziemna organizacja bojowa "Wolność i Niezawisłość" - WiN. Jej członkowie w sposób bezwzględny walczyli z nową, kształtującą się władzą państwa polskiego pod egidą Związku Radzieckiego, wydawali wyroki na działaczy Polskiej Partii Robotniczej i wykonywali je. WiN była najbardziej radykalnym i najokrutniejszym skrzydłem politycznego podziemia walczącego zbrojnie. Z biegiem czasu, gdy malały szanse na upadek Polski Ludowej i wybuch III wojny światowej, w niektórych oddziałach WiN następowała destrukcja ideowa i zamieniały się one w bandy napadające na bezbronną ludność, aby zdobyć pożywienie.

2000 (2) W Miednoje, miejscowości położonej 200 km na północny zachód od Moskwy, otwarto i poświęcono cmentarz, na którym spoczywa 6300 polskich policjantów, funkcjonariuszy straży granicznej i więziennej oraz pracowników wymiaru sprawiedliwości, internowanych przez Rosjan po zajęciu Polski wschodniej we wrześniu 1939 r., do obozów w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku, a zamordowanych przez NKWD w kwietniu i maju 1940 roku. Główny akcent cmentarza stanowi metalowa ściana z tabliczkami, na których znajdują się nazwiska zamordowanych, krzyż, ołtarz i dzwon ukryty częściowo pod ziemią. Nie ma tu grobów indywidualnych. Jest to już trzeci polski cmentarz wojenny na terenie byłego Związku Radzieckiego - pierwszy znajduje się w Katyniu, a drugi - w Charkowie. W otwarciu uczestniczyli przedstawiciele władz państwowych Polski i Rosji, duchowni katoliccy, prawosławni, ewangeliccy i islamscy oraz przedstawiciele Stowarzyszenia Rodzin Katyńskich.

1873 (3) Urodził się Józef Góral - ksiądz, publicysta, działacz emigracyjny w Brazylii. Po Powstaniu Listopadowym tysiące Polaków zaangażowanych w walkę o niepodległość Polski, chcąc uniknąć prześladowań ze strony zaborców, musiały opuścić kraj. Wielu z nich wyjechało do Ameryki Łacińskiej. Dla tej Polonii, dla utrzymania jej polskości i znalezienia swego miejsca w nowej ojczyźnie - ks. Góral położył wielkie zasługi. Wydawał polskie książki i czasopisma, między innymi - założył tygodnik "Lud". Organizował stowarzyszenia patriotyczne i gospodarcze oraz życie kulturalne.

1882 (3) W Nowym Jorku rozpoczęła pracę pierwsza w świecie elektrownia miejska założona przez Edisona. Był to początek dynamicznie rozwijającej się elektryfikacji, zwłaszcza w Ameryce i Europie. Nowa energia została wykorzystana do oświetlenia mieszkań i ulic, do napędu maszyn oraz w komunikacji miejskiej i dalekobieżnej.

1939 (3) Wielka Brytania i Francja, zgodnie z układem z Polską, wypowiedziały wojnę Niemcom. Początkowo wojna ta miała jedynie wymiar teoretyczny. Wkrótce nazwano ją "dziwną" albo "śmieszną". Siły francuskie i brytyjskie nie atakowały Niemców. Wojna zaczęła przybierać na intensywności dopiero wiosną 1940 roku, kiedy Niemcy przystąpiły do podboju zachodniej Europy - Belgii, Holandii, Danii, Norwegii. Francja skapitulowała 17 czerwca 1940 r., po 38 dniach walki, a jej olbrzymi potencjał militarny dostał się w ręce Niemców. Na nic nie przydała się Linia Maginota, gdyż oddziały niemieckie w ogóle jej nie atakowały, lecz obeszły ją przez Belgię. Włochy, jako sojusznik Niemiec, przystąpiły do wojny 10 maja 1940 roku.

1939 (3 - 4) W Bydgoszczy miały miejsce dramatyczne wydarzenia, które przeszły do historii pod nazwą "Krwawej niedzieli". Hitlerowcy zgromadzili na bydgoskim rynku polskich patriotów, najwybitniejszych ludzi miasta, i dokonali masowych egzekucji. Zamordowali 1500 osób. Był to pierwszy - po zajęciu Polski, na tak wielką skalę masowy mord polskich patriotów i stał się czytelną zapowiedzią eksterminacyjnej polityki okupanta wobec ludności polskiej.

1768 (4) Urodził się Francois - Rene de Chateaubriand - francuski pisarz, dyplomata, członek Francuskiej Akademii Nauk, podróżnik. Był zwolennikiem Napoleona, ale w późniejszym okresie stał się rojalistą. Dążył do zwiększenia roli religii w społeczeństwie. Spod jego pióra wyszła apologia chrześcijaństwa: "Duch wiary chrześcijańskiej". Pisał powieści, eseje, pamflety polityczne i wspomnienia. Za jego życia zmieniła się Francja, Europa, świat. Narodziły się maszyny parowe, koleje żelazne, telegraf. Wszystko to znajduje odbicie w jego twórczości. W "Pamiętniku zza grobu" prowadził czytelnika od dni surowego dzieciństwa poprzez całe swe burzliwe życie. "Podróż z Paryża do Jerozolimy", wydana w r. 1811, wprowadziła do literatury europejskiej modę na Grecję i Bliski Wschód. Stała się pierwszym wzorem nowego rodzaju literackiego opisu podróży. Twórczość Chateaubrianda narzuciła porewolucyjnej Francji nową postawę literacką, czerpiącą z sentymentalizmu Rousseau, ale już romantyczną. Zmarł 4 lipca 1848 roku.

1781 (4) Założone zostało miasto Los Angeles - stolica amerykańskiego stanu Kalifornia. Miasto leży na terenach wulkanicznych. W 1925 roku zostało zniszczone w wyniku trzęsienia ziemi. Los Angeles wraz z przylegającymi posiadłościami ma powierzchnię około siedem i pół tysiąca kilometrów kwadratowych i ponad cztery miliony ludności. W krajobrazie są wysokie pasma górskie, pustynie i wybrzeże Pacyfiku. Los Angeles znajduje się Hollywood - światowe centrum produkcji filmowej, pierwszy, największy na świecie Disneyland, liczne galerie sztuki i muzea, przemysł lotniczy i kosmiczny. Miasto jest najbogatsze w Stanach Zjednoczonych. Tu mieszkała Helena Modrzejewska. Jej imieniem nazwano jeden ze szczytów w górach Santa Ana.

1809 (4) Urodził się Juliusz Słowacki - poeta, jeden z trzech wieszczów, twórca romantycznego dramatu w literaturze polskiej. Jego dramaty: "Kordian", "Lilla Weneda", "Król duch", "Balladyna", "Maria Stuart" oraz poemat"Beniowski" weszły na stałe do skarbnicy kultury polskiej. Listy do matki , pisane przez ponad 20 lat, stanowią jedną z najcenniejszych pozycji w literaturze. Przez wiele lat chorował na gruźlicę. Zmarł w Paryżu 3 kwietnia 1849 r. Jego prochy sprowadzono do kraju w czerwcu 1927 roku i złożono w podziemiach katedry wawelskiej w Krakowie.

1924 (4) Urodził się Jerzy Ficowski - poeta, prozaik i tłumacz, człowiek wielkiej wrażliwości i wielkich pasji, znawca i miłośnik twórczości Brunona Schulza. Poświęcił wiele lat na tropienie śladów jego życia i dzieła. Zafascynowany poezją Bolesława Leśmiana w stulecie jego urodzin przełożył na polski tom jego młodzieńczych wierszy pisanych po rosyjsku. Jako pierwszy, jeśli nie jedyny, znalazł drogę do społeczności romskiej. Spędził kilka lat w cygańskim taborze. Kronikarz cygańskiej codzienności w powojennej Polsce nie pozwalał też zapomnieć o martyrologii Cyganów w czasie II wojny. W swej twórczości dużo miejsca poświęcił kulturze i problematyce społecznej ludności żydowskiej i cygańskiej. Przetłumaczył z języka hebrajskiego i wydał antologię wierszy żydowskich "Rodzynki z migdałami". Jest ona podzielona na poszczególne części, zależnie od charakteru utworów - pieśni rodzinne, żartobliwe, biesiadne, weselne, miłosne, żałobne. Poeta nie zamieścił w niej wierszy i pieśni tragicznych i martyrologicznych. Kultura i obyczaje Romów również znajdowały silne odbicie w twórczości poetyckiej Ficowskiego. Fascynowały go ponadto biografie wielkich, a mało znanych ludzi. Przez kilkadziesiąt lat zbierał dokumenty dotyczące działalności literackiej Brunona Schultza, odnajdując w jego życiu swoje własne niepokoje i przeżycia. Napisał o nim wnikliwą książkę biograficzną. Jerzy Ficowski miał charakter samotnika. Unikał rozgłosu, kamer i telewizyjnych reflektorów. Zmarł 9 maja 2006 roku.

1939 (4) Klęską zakończyła się obrona wieży spadochronowej Katowicach. Bronili jej głównie śląscy harcerze. Niemcy dokonali egzekucji 80 byłych powstańców śląskich i harcerzy. Pomnik harcerek i harcerzy chorągwi śląskiej poległych w latach 1939-1945 został odsłonięty na rynku katowickim 1 września 1983 roku.

1963 (4) Zmarł Robert Schuman - francuski polityk, ekonomista, współtwórca w 1952 r. Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Był głównym inicjatorem utworzenia zjednoczonej Europy. W realizacji tej idei współpracował z kanclerzem Federalnej Republiki Niemiec - Konradem Adenauerem i premierem Włoch - De Gasperim. Ci trzej politycy stworzyli pierwszą organizację, która stale się przekształcając i doskonaląc, doprowadziła do powstania Unii Europejskiej.

1999 (4) W Solcu Kujawskim zostało otwarte nowoczesne centrum nadawcze Polskiego Radia. Dwumasztowy system antenowy (obydwa maszty mają po około 300 m. wysokości), na falach długich, pokrywa swą siecią nadawczą całą Polskę, a także większość krajów Europy.

1638 (5) Urodził się Ludwik Czternasty - król Francji (Król Słońce). Znane jest jego powiedzenie: "Państwo to ja". Ludwik XIV umocnił władzę monarszą, nadając jej cechy absolutyzmu. Ta forma sprawowania władzy dominowała aż do wybuchu Wielkiej Rewolucji. W okresie jego panowania we Francji nastąpił rozwój nauki i kultury. Ludwik XIV został królem, mając pięć lat. Zmarł 1 września 1715 r. Po nim na tronie francuskim zasiadł jego pięcioletni prawnuk - Ludwik XV.

1735 (5) Urodził się w Lipsku Johann Christian Bach, nazwany Bachem mediolańskim lub londyńskim - najmłodszy syn wielkiego mistrza - Sebastiana Bacha. W rodzinie był jedynym twórcą oper. Pełnił funkcję organisty w Mediolanie. Z tego okresu pochodzą jego utwory religijne. Potem przeniósł się do Londynu. Tu zainicjował i prowadził pierwsze koncerty publiczne, zwane Koncertami Bacha. Jako jeden z pierwszych koncertował na fortepianie. Dzięki niemu instrument ten szybko się upowszechnił. Wielki był jego wpływ na rozwój muzyki instrumentalnej tamtych czasów. Z jego doświadczeń korzystał również Mozart. Johann Christian Bach skomponował dwanaście oper, a także liczne symfonie, koncerty na klawesyn i fortepian oraz utwory kameralne.

1939 (5) Stany Zjednoczone Ameryki Północnej, w wyniku antywojennych nastrojów w społeczeństwie amerykańskim, ogłosiły neutralność wobec wojny w Europie. Do wojny zostały wciągnięte po napadzie Japończyków na amerykańską bazę marynarki wojennej w Pearl Harbor 7 grudnia 1941 r. Cztery dni później - 11 grudnia - Niemcy, jako sojusznik Japonii, wypowiedziały wojnę Ameryce. Wojenna pożoga objęła cały świat. Najwyższe władze amerykańskie wiedziały o agresywnych przygotowaniach Japonii, ale czekały na uderzenie. W tym okresie w Stanach Zjednoczonych rozpoczynała się recesja gospodarcza. Wybuch wojny w basenie Pacyfiku spowodował, że przemysł amerykański zaczął pracować na pełnych obrotach. Stało się to potężnym bodźcem dla całej gospodarki narodowej.

1972 (5) Podczas Dwudziestych Igrzysk Olimpijskich w Monachium, terroryści arabscy z grupy "Czarny Wrzesień" napadli na kwaterę ekipy izraelskiej i zabili 12 osób. Wielu innych sportowców odniosło rany. Krwawe wydarzenie wstrząsnęło ruchem sportowym na całym świecie. Po raz pierwszy w dziejach ludzkości idea olimpijska została splamiona krwią niewinnych ludzi. Palestyńscy terroryści chcieli w ten sposób zwrócić uwagę państw na swą sytuację społeczną i polityczną.

1766 (6) Urodził się John Dalton - brytyjski fizyk i chemik, przyrodnik, jeden z twórców nowożytnej nauki o atomach. W swych badaniach najwięcej uwagi poświęcił budowie materii. Opisał również wadę wzroku polegającą na błędnym rozpoznawaniu kolorów, zwłaszcza czerwonego i zielonego. Od jego imienia tę wadę widzenia nazwano daltonizmem. Odkrywca sam cierpiał na to schorzenie. Daltoniści nie mogą kierować pojazdami w ruchu na ulicach miast, gdzie zastosowana jest sygnalizacja świetlna.

1906 (6) Urodziła się Maria Krueger - polska pisarka, twórczyni literatury dla dzieci i młodzieży, autorka licznych baśni, legend i opowiadań historycznych. Sławę przyniosła jej powieść: "Godzina pąsowej róży", która w 1963 r. została przeniesiona na ekrany filmowe. Jest autorką dziesiątków słuchowisk radiowych i widowisk telewizyjnych. Pod koniec lat 60. wielką popularność zdobył, nie tylko wśród najmłodszych, serial telewizyjny: "Miś z okienka". Powieściami Marii Kruger zaczytywały się zwłaszcza dziewczęta. Z jej twórczości obficie czerpały teatry lalkowe. W literackim dorobku pisarki są także utwory dla dorosłych. Zmarła w 1999 roku.

1980 (6) W Szwajcarii otwarto, wydrążony w skałach pod Alpami, tunel noszący imię św. Gotarda. Długość tunelu wynosi 16 kilometrów. Jest to najdłuższy tunel drogowy na świecie. Umożliwia najkrótsze połączenie z Włochami i Austrią.

1991 (6) Stolicy rosyjskich carów, która po Wielkiej Rewolucji Październikowej otrzymała nazwę: Leningrad, przywrócono historyczną nazwę sprzed roku 1914 - Sankt Petersburg. Zniesiono także nazwy innych miast rosyjskich nadane im po Rewolucji Październikowej. Swą nazwę z okresu rządów KPZR zachował jedynie dawny Królewiec - Kaliningrad.

1533(7) Urodziła się Elżbieta - córka Anny Boleyn i Henryka VIII, królowa Anglii, nazywana Glorianą lub Królową Dziewicą. Gdy miała trzy lata, na rozkaz króla - ścięto jej matkę. Na tron wstąpiła w 1558 r. Do historii przeszła jako największa monarchini Anglii. Wprowadziła zwyczaj dorocznej podróży po miastach i wsiach królestwa, w których czasie każdy miał prawo przedstawienia jej swojej sprawy. Zniosła większość podatków, a wydatki na utrzymanie dworu zmniejszyła o połowę. Rozbudowała flotę, popierała morski handel i dalekie, odkrywcze podróże. Za jej panowania zapoczątkowana została potęga Anglii na morzu, zwłaszcza po klęsce Wielkiej Armady hiszpańskiej w 1588 r. Okres rządów Elżbiety to rozkwit poezji, sztuki dramatycznej i muzyki. Wtedy powstają dzieła Szekspira, Christophera Marlowe’a i Edmunda Spensera. Zmarła 24 marca 1603 roku. Na niej zakończyła się dynastia Tudorów.

1909 (7) Urodził się Elia Kazan - amerykański pisarz pochodzenia greckiego, aktor, reżyser i producent filmowy. We wszystkich tych dziedzinach miał wielkie osiągnięcia artystyczne. Był współzałożycielem w 1947 r. sławnej szkoły Actors Studio. Debiutował w 1945 r. filmem osnutym na tle powieści zatytułowanej "Drzewko na Brooklynie". Reżyserował filmy: "Tramwaj zwany pożądaniem", "Na wschód od Edenu", "Ameryka, Ameryka", "Układ". Był laureatem kilku nagród Oscara. W 1952 r. zgodził się zeznawać przed komisją senatora Mac Carthy’ego, który na początku lat 50. rozpętał w Stanach Zjednoczonych psychozę antykomunistyczną. Spowodowało to długotrwały bojkot reżysera w środowisku filmowym. Zmarł 28 września 2003 roku.

1939 (70) Po siedmiodniowych, krwawych walkach, nastąpiła kapitulacja Westerplatte - polskiej bazy wojennej w rejonie Gdańska, bohatersko bronionej przez 182 - osobową załogę polskich żołnierzy pod dowództwem mjr Henryka Sucharskiego. Od uderzenia niemieckiego pancernika "Schleswig - Holstein", o godz. 4.15 1 września 1939 roku, na Westerplatte, rozpoczęła się II wojna światowa. Twierdza była atakowana przez siły niemieckie z morza, powietrza i lądu. Straty obrońców wyniosły 15 zabitych i 40 rannych. Straty niemieckie - od 300 do 400 zabitych i rannych. Obrona Westerplatte urosła do rangi symbolu patriotyzmu i bohaterstwa. Po zwycięstwie nad Niemcami i wyzwoleniu Polski w 1945 roku, na Westerplatte utworzono muzeum - mauzoleum bohaterstwa narodu polskiego. 12 czerwca 1987 roku, papież Jan Paweł II, w czasie trzeciej pielgrzymki do Polski, odprawił na Westerplatte Mszę świętą. Półwysep Westerplatte, w marcu 1924 r., Liga Narodów przyznała Polsce jako miejsce przeładunkowe dla materiałów wojennych w Wolnym Mieście Gdańsk.

1939 (7) Rozpoczęła się obrona Warszawy przed nacierającym agresorem niemieckim. W tym dniu stolicę opuścił rząd polski. Walki trwały do 27 września. 8 września prezydent Warszawy - Stefan Starzyński - został mianowany na cywilnego komisarza miasta przy dowództwie obrony Warszawy. Do walki włączyła się naziemna, przeciwlotnicza obrona miasta oraz ludność cywilna. Najdłużej broniła się twierdza w Modlinie.

1939 (7) Po raz pierwszy rozległ się w eterze głos londyńskiej stacji radiowej, rozgłośni sekcji polskiej BBC, nadającej w języku polskim. Pierwsza audycja trwała tylko 15minut. Stacja odegrała ważną rolę w życiu Polaków w czasie okupacji niemieckiej. Informowała o sytuacji na frontach wojennych , podtrzymywała na duchu, budziła wiarę w zwycięstwo. Radiostacja nie tylko podawała wiadomości, ale także przekazywała zaszyfrowane rozkazy dla Armii Krajowej. Sekcja polska BBC od 1989 r. - działała we współpracy z Polskim Radiem. Decyzją władz brytyjskich zlikwidowana została 21 grudnia 2005 roku.

1962 (7) Otwarto, odbudowany ze zniszczeń wojennych, pałac - muzeum w Wilanowie - rezydencję króla Jana Sobieskiego. Pałac wraz z zabytkowym parkiem udostępniony został dla zwiedzających. W jego salach znajdują się dzieła sztuki malarskiej, cenne naczynia i meble z różnych okresów historycznych. Pałac wraz z otoczeniem parkowym należy do zabytków klasy zerowej.

1473 (8) Urodził się Lodowico Ariosto - włoski poeta. Przez wiele stuleci wysoko ceniony był jego poemat "Orlando szalony", wydany w 1516 r. utwór pięknie przetłumaczył na język polski Piotr Kochanowski - bratanek wielkiego poety - Jana z Czarnolasu. Poemat Ariosta opowiada o walkach średniowiecznych rycerzy Karola Wielkiego z Saracenami wdzierającymi się poprzez Hiszpanię do Europy. Jest w nim również wiele opisów przygód miłosnych rycerzy. "Orlando szalony" był ulubionym poematem Ignacego Krasickiego i innych wybitnych ludzi epoki Oświecenia. Dzieło doceniali również wielcy romantycy - Byron, Słowacki. Ariosto pisał także, tylko w języku włoskim, satyry, listy poetyckie i komedie. Zmarł w 1533 roku.

1831 (8) W trzydniowej bitwie o Warszawę, wojska rosyjskie pod dowództwem gen. Paskiewicza, zwyciężyły armię polską, którą dowodził gen. Henryk Dębiński. Zginęło 9000 polskich żołnierzy. Bitwa o Warszawę była ostatnim starciem zbrojnym z armią carską w Powstaniu Listopadowym, które po dziewięciu miesiącach walk i wielkich stratach ludzkich, zakończyło się klęską. Powstanie Listopadowe położyło kres wolności Polski, jaką cieszyło się Królestwo Kongresowe oraz na długie lata zahamowało rozwój oświaty, kultury i gospodarki.

1841 (8) Urodził się Antoni Dworzak - kompozytor , czołowy reprezentant czeskiej szkoły narodowej, przedstawiciel późnego romantyzmu. Na początku przez kilkanaście lat grał na altówce w praskiej orkiestrze teatralnej. Jako twórca, łączył zdobycze XIX - wiecznej symfoniki z elementami czeskiej muzyki folklorystycznej. Do jego największych dzieł należą ostatnie symfonie, zwłaszcza dziewiąta - "Z nowego świata" oraz Koncert h - moll na wiolonczelę i orkiestrę. Dworzak pisał również utwory kameralne i religijne oraz pieśni i opery. Wielką popularnością cieszą się jego "Tańce słowiańskie i "Serenada E - dur". Wywarł duży wpływ na muzykę czeską. Zmarł 1 maja 1904 roku.

1900 (8) W Bielsku Białej odsłonięty został pomnik Marcina Lutra - reformatora religijnego, twórcę protestantyzmu. Jest to jedyny pomnik Lutra na ziemiach polskich. W Bielsku Białej, Cieszynie i okolicy mieszka kilkadziesiąt tysięcy ewangelików. Stanowią oni największe skupisko tego odłamu chrześcijaństwa w Polsce.

1958 (8) Zmarł tragicznie płk Franciszek Hynek - pilot balonowy. W latach 30. zdobył wiele krajowych i międzynarodowych nagród w sporcie balonowym. W czasie hitlerowskiej okupacji został wywieziony do obozu koncentracyjnego w Bergen - Belsen. Po wojnie, na nowo zorganizował w Polsce sport balonowy. 7 września 1958 wystartował samotnie do osiemdziesiątego lotu z Gniezna na balonie "Poznań". Z lotu tego Franciszek Hynek już nie powrócił. Miał wówczas 71 lat.

1157 (8) Urodził się Ryszard Lwie Serce, od 1189 r. - król Anglii. Zginął 8 września 1199 r. od strzały, w trakcie oblężenia zamku w okolicach Gisors we Francji. Po śmierci jego sława w całej Europie nieustannie rosła. Stał się bohaterem licznych eposów rycerskich, opowiadań epickich i dramatów scenicznych oraz utworów muzycznych. Dzięki temu czyny i życie Ryszarda Lwie Serce, jego postać, wywarły wielki wpływ na kulturę europejską.

1585 (9) Urodził się Richelieu - książę, kardynał, mąż stanu, pierwszy minister króla Francji Ludwika XIII i faktyczny rządca kraju. Świadczył o tym, między innymi - jego dwór, który wielkością, świetnością i bogactwem przewyższał dwór królewski. Realizując strategiczne koncepcje Richelieu w polityce wewnętrznej i zagranicznej, Francja na ponad dwieście lat stała się pierwszą potęgą w Europie.

1655 (9) Władze miejskie Warszawy, nie widząc szans na obronę miasta, bez walki poddały stolicę królowi szwedzkiemu Karolowi Gustawowi. Szwedzi pierwsi odkryli strategiczne znaczenie podwarszawskiego Modlina, leżącego w widłach Wisły, Narwi i Bugu i zbudowali tu potężną twierdzę obronną. Z twierdzy w Modlinie korzystały następnie wojska polskie, napoleońskie, rosyjskie, a po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. - znowu wojska polskie. Twierdza modlińska była najsilniejszym punktem oporu w bitwie o Warszawę we wrześniu 1939 r. Szwedzi opuścili Warszawę 23 czerwca 1657 r. Miasto było zrujnowane. Wojna polsko - szwedzka zakończyła się zawarciem pokoju ze Szwecją i podpisaniem układu w Oliwie w 1660 roku.

1737 (9) Urodził się Luigi Galvani - włoski lekarz, fizyk, fizjolog. Swoje eksperymenty przeprowadzał na żabach. Udowadniając istnienie zjawisk elektrycznych w tkankach zwierzęcych, zapoczątkował nową gałąź nauki - elektrofizjologię. Zmarł 4 grudnia 1798 roku.

1828 (9) Urodził się Lew Tołstoj- pisarz rosyjski światowej sławy, myśliciel, mistrz prozy realistyczno - psychologicznej. Największe jego dzieła to "Wojna i pokój" - epopeja z czasów wojny armii francuskiej pod wodzą Napoleona Bonapartego z Rosją, a także "Anna Karenina" - powieść psychologiczna. Wywodził się z hrabiowskiego rodu. Pisarz głosił doktrynę nieprzeciwstawiania się złu przemocą. Pod koniec życia coraz bardziej oddalał się od swej warstwy społecznej i religii prawosławnej, poszukując własnej drogi do szczęścia ludzkości. Doszedł do wyobrażeń o chrześcijaństwie bez przemocy i społeczeństwie wolnym od dóbr materialnych. 10 listopada 1910 r. opuścił swój dom w Jasnej Polanie. Znaleziono go, chorego, na stacji kolejowej Astapowo. Zmarł dziesięć dni później na zapalenie płuc. Wielką wartość poznawczą i literacką mają listy Lwa Tołstoja zebrane w dwutomowym dziele.

1797 (10) W Winiarach koło Warki urodził się Piotr Wysocki - jeden z głównych organizatorów Powstania Listopadowego, instruktor piechoty w warszawskiej szkole podchorążych, działacz polskiego ruchu narodowo - wyzwoleńczego. Pochodził z ubogiej szlachty. Początkowo uczył się w domu. Gdy miał jedenaście lat - zmarł mu ojciec. Zaopiekował się nim starszy brat. Piotr został oddany do czteroletniej szkoły pijarów w Warszawie. W 1818 r. wstąpił, jako ochotnik, do wojska polskiego i został kadetem Pułku Grenadierów Gwardii. Po sześciu latach dostał się do warszawskiej Szkoły Piechoty. 1827 roku został podporucznikiem piechoty Gwardii. Powierzono mu funkcję wychowawcy podchorążych, instruktora musztry, nauczyciela ćwiczeń wojskowych. 15 grudnia 1828 r. powołał do życia tajną organizację patriotyczną, nazwaną później "Sprzysiężeniem Piotra Wysockiego". Dwa lata później należało do niej 200 osób. W gronie kierowniczym byli również Seweryn Goszczyński i Maurycy Mochnacki. Spisek doprowadził do wybuchu Powstania Listopadowego; w 1830 r. rozpoczęło się od ataku na Belweder. Piotr Wysocki, ujęty przez Rosjan w bitwie na warszawskiej Woli we wrześniu 1831 roku, skazany został na 25 - letnie wygnanie w okolice Jeziora Bajkał. Za próbę zorganizowania ucieczki, musiał przejść "szpalerem siepaczy" wśród tysiąca żołnierzy. Taka kara praktycznie zawsze kończyła się śmiercią. Piotr Wysocki, cały w ranach, przeżył. Zesłano go jeszcze dalej na wschód, do miejscowości Akatuja, gdzie, przykuty do taczek, przez dwa lata pracował w kopalni rudy. Kajdany zdjęto mu dopiero po dwu latach i złagodzono wyrok. Został wolnym zesłańcem. Pracował na roli. Założył własną fabrykę mydła. Stał się znany w okolicy. Pomagał katorżnikom i miejscowym chłopom. Nazywano go dobroczyńcą. Do Polski wrócił w 1857 roku. Sprzeciwiał się Powstaniu Styczniowemu, nie wierząc w jego powodzenie. Ostatnie lata życia spędził w Warce. Zmarł 6 stycznia 1875 roku.

1821 (10) Zmarł Franciszek Zabłocki - jeden z najwybitniejszych pisarzy polskiego Oświecenia. Należał do stałych uczestników Obiadów Czwartkowych u Króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Był członkiem władz powstańczych w 1794 r. Pisał sztuki komiczne: "Fircyk w zalotach", "Sarmatyzm", "Król w kraju rozkoszy". W komediach wyszydzał przywary polskiej warstwy szlacheckiej - pijaństwo, życie nad stan, brak poczucia odpowiedzialności za losy kraju, ignorancję. Ośmieszał niezwykle modną w ówczesnych obyczajach francuszczyznę, pojmowaną jednak bardzo powierzchownie. Urodził się w 1752 roku.

1863 (10) George Pullman - amerykański wynalazca, opatentował wagon kolejowy z długim korytarzem i oddzielnymi przedziałami. Wagony pulmanowskie okazały się najdogodniejsze dla pasażerów i zdominowały produkcję taboru kolejowego na całym świecie oraz przyczyniły się do szybkiego rozwoju kolejnictwa. Z biegiem lat zostały przystosowane do zróżnicowanych potrzeb - do siedzenia, leżenia, do celów gastronomicznych i innych. Wagony pulmanowskie do dziś są w powszechnym użyciu. Okazały się niezastąpione, zwłaszcza na długich trasach kolejowych.

1909 (10) Urodził się w Stanach Zjednoczonych Witold Henryk Paryski - znawca najwyższych polskich gór, wybitny taternik, ratownik i przewodnik tatrzański. Zdobył także najwyższe szczyty andyjskie, ale najbliższe były mu Tatry. Napisał o nich kilkaset prac naukowych. Największa z nich to 25 - tomowy taternicki przewodnik "Tatry wysokie" oraz napisana wspólnie z żoną - Zofią Radwańską - Paryską - "Wielka encyklopedia tatrzańska". Zmarł w 2000 roku.

1927 (10) Urodził się Ryszard Łużny - profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, tłumacz, historyk literatury słowiańskiej, badacz związków kulturalnych polsko - wschodniosłowiańskich. Napisał wiele prac dotyczących kultury i literatury rosyjskiej, ukraińskiej i staroruskiej. Największe zainteresowanie budzą "Zarys dziejów literatury ukraińskiej" oraz synteza historyczna "Pierwsze tysiąclecie historii chrześcijaństwa (988 -1988) na ziemiach Wschodniej Słowiańszczyzny. Od Rusi Kijowskiej do Rosji, Ukrainy i Białorusi". Prof. Łużny zmarł w1998 roku.

1816 (11) Urodził się Carl Zeiss - niemiecki przedsiębiorca, założyciel zakładów produkujących urządzenia optyczne w Jenie, specjalizujących się głównie w budowie mikroskopów. Zakłady Zeissa słyną z wysokiej jakości wyrobów, które są importowane przez kilkadziesiąt krajów. Zmarł 3 grudnia 1888 roku.

1838 (11) U rodził się Adam Asnyk - pisarz, dramaturg, przedstawiciel późnego romantyzmu, czołowy poeta polskiego pozytywizmu. W Powstaniu Styczniowym uczestniczył w pracach Rządu Narodowego. Po powstaniu wyjechał za granicę, a potem przebywał w Krakowie. Wydawał czasopismo "Nowa Reforma", w którym wypowiadał się przeciw ugodzie z zaborcami. W poezji łączył elementy stylu romantycznego z problematyką intelektualną i społeczną pozytywizmu. Zawsze żywe są jego sonety "Nad głębiami" i piękne liryki poświęcone polskim Tatrom. Zmarł 2 sierpnia 1897 roku.

1932 (11) Urodził się Jerzy Afanasjew - poeta, prozaik i reżyser. Zasłynął jako autor i wykonawca własnych tekstów w studenckim teatrzyku "Bim - Bom" w Gdańsku. Teatr powstał w okresie odwilży październikowej w 1956 r. Afanasjew był jego współzałożycielem i kierownikiem literackim. Wraz z ze swą żoną - Aliną Ronczewską - Afanasjew - założył teatr pantomimy "Cyrk Rodziny Afanasjeff Tralabomba ". Reżyserował również sztuki dla teatru telewizji. W swych utworach łączył elementy groteski, absurdu, fantastyki i baśniowości. Zmarł 26 września1991 roku.

1971 (11) Zmarł Nikita Chruszczow (obywatel Ukrainy) - radziecki przywódca, w latach 1953-1964 pierwszy sekretarz Komitetu Centralnego KPZR. W lutym 1956 r. na XX Zjeździe Partii potępił kult jednostki i stalinowski system sprawowania władzy. Odkrył przed całym światem jego zbrodnie. 28 października 1962 r., chcąc zapobiec światowemu konfliktowi zbrojnemu, nakazał wycofanie radzieckich rakiet bojowych z Kuby. Oznaczało to pomyślne zakończenie kryzysu politycznego pomiędzy Stanami Zjednoczonymi i Rosją na tle Kuby. Chruszczow przekazał Republice Ukraińskiej Krym, należący wcześniej do Federacji Rosyjskiej. Po rozpadzie Związku Radzieckiego spowodowało to zatargi terytorialne między Rosją i Ukrainą. W 1964 r. Komitet Centralny KPZR pozbawił Nikitę Chruszczowa stanowiska pierwszego sekretarza, a jego miejsce zajął Leonid Breżniew.

1973 (11) W czasie przewrotu wojskowego zginął, demokratycznie wybrany, prezydent Chile - Salvador Allende - zamordowany przez puczystów, którym przewodził gen. Augusto Pinochet. Po objęciu władzy przez organizatorów przewrotu w Chile rozpoczął się krwawy terror, skierowany przeciwko lewicowym działaczom politycznym i społecznym. Zabito tysiące osób. Reżim Pinocheta rządził w Chile od 1973 do 1990 roku.

2001 (11) Terroryści ze skrajnych ugrupowań islamistycznych dokonali w Nowym Jorku zamachu na Centrum Światowego Handlu. Porwali cztery wielkie samoloty pasażerskie. Dwa z nich, około dziewiątej rano, uderzyły w dwa 120 - metrowej wysokości budynki, które zawaliły się na skutek wysokiej temperatury spowodowanej wybuchem benzyny ze zbiorników samolotów. Sąsiedni budynek 47 - piętrowy także spłonął. Trzeci samolot uderzył w gmach Pentagonu w Waszyngtonie, a czwarty - w wyniku walki na pokładzie odrzutowca - spadł na ziemię i spłonął. Zamach spowodował śmierć ponad trzech tysięcy osób. Uważa się, że organizatorem zbrodniczego aktu był Osama Bin Laden, saudyjski milioner - przywódca terrorystycznej organizacji Al - Kaida mającej swą siedzibę w Afganistanie. W 1996 r. kraj ten dostał się pod panowanie talibów - wychowanków fanatycznych szkół islamskich znajdujących się w Pakistanie. W niespełna cztery tygodnie po tragicznych wydarzeniach w Stanach Zjednoczonych - 7 października samoloty amerykańskie i brytyjskie rozpoczęły bombardowanie Afganistanu. We współpracy z Sojuszem Północnym - zbrojnym afgańskim ugrupowaniem walczącym z fundamentalistami islamistycznymi - po niespełna trzech miesiącach talibowie zostali pokonani. 22 grudnia 2001 r. w Kabulu - stolicy Afganistanu - rozpoczął działalność rząd sformowany pod egidą Organizacji Narodów Zjednoczonych, jednak walki partyzanckie podsycane i organizowane przez Al - Kaidę nadal nie ustają.

490 p.n.e. (12) Pod Maratonem doszło do bitwy między Persami i wojskami ateńskimi. Posłaniec Filipides, wysłany z wieścią o zwycięstwie Greków, przebiegł odległość między Maratonem a Atenami - 42 kilometry - i po przekazaniu mieszkańcom Aten radosnej wiadomości - padł martwy. Dla upamiętnienia tego wydarzenia, podczas pierwszych, nowożytnych igrzysk olimpijskich, w 1896 r., bieg maratoński przyjęto jako nową dyscyplinę sportową.

1683 (12) Pod Wiedniem, wojska sprzymierzone - polskie, niemieckie i austriackie -pod dowództwem króla Jana III Sobieskiego, odniosły zwycięstwo nad armią turecką. Przełomowym momentem w bitwie był atak polskiej, 20 - tysięcznej konnicy, pod której naporem wojska tureckie zaczęły się cofać w popłochu. Wydarzenie to przeszło do historii pod nazwą odsieczy wiedeńskiej. W wyniku klęski pod Wiedniem, potęga Turcji została złamana i już nigdy się nie odrodziła. Skończyła się ekspansja państwa osmańskiego na północ i zachód Europy. Druga połowa dziewiętnastego i początek dwudziestego wieku przyniosły oswobodzenie krajów bałkańskich spod panowania tureckiego. Kiedy Polska została wchłonięta przez państwa zaborcze, Turcja jako jedyny kraj nie uznała zaborów, a przez ponad sto lat, przy wszelkich oficjalnych uroczystościach, na dworze tureckim przy stole czekało wolne miejsce na przedstawiciela Polski.

1823 (12) Urodził się Kornel Ujejski - poeta. Należał do wielkich przedstawicieli krajowych romantyków. Największą wartość artystyczną i ideową ma jego cykl liryków "Skargi Jeremiego", z którego pochodzi najbardziej znany wiersz "Chorał". Liryki zostały napisane po powstaniu chłopskim, wywołanym przez austriackiego zaborcę w Galicji w 1846 r. Dawały one sugestywny obraz dramatu narodu. Ujejski jest również autorem popularnego wiersza "Maraton". Zmarł 19 września 1897 roku.

1888 (12) Urodził się Maurice Chevalier - francuski piosenkarz, tancerz i aktor filmowy. Przez kilkadziesiąt lat należał do najbardziej popularnych artystów estrady. Karierę rozpoczynał w paryskich teatrach muzycznych, a światową sławę przyniosły mu hollywoodzkie rewiowe komedie dźwiękowe. Jego międzynarodowy rozgłos rozpoczął się od występu w filmie "Parada miłości" w 1929 r. Wykonywane przez Chevaliera piosenki stawały się przebojami na skalę europejską. Zmarł w 1972 roku.

1897 (12) Urodziła się Irena Joliot - Curie - córka Marii Skłodowskiej. Jak jej rodzice, a także jej mąż - Jean Frédéric Joliot - poświęciła się badaniom w dziedzinie chemii i fizyki. Miała wielki udział w odkryciu zjawiska sztucznej promieniotwórczości. Za swe odkrycia naukowe, w 1935 r., otrzymała Nagrodę Nobla. Należała do aktywnych działaczy ruchu obrońców pokoju. Również, jak jej matka, zmarła na białaczkę 17 marca 1956 roku.

1921 (12) We Lwowie urodził się Stanisław Lem - prozaik, publicysta, jeden z największych, w skali światowej, pisarzy i myślicieli XX wieku. Ukończył studia medyczne w Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie po wojnie osiadł na stałe. Debiutował w 1946 r. powieścią "Człowiek z Marsa". Powieści - "Astronauci", "Obłok Magellana" i "Solaris" przyniosły mu miano najwybitniejszego przedstawiciela fantastyki naukowej. Jego dzieła zostały przetłumaczone na ponad czterdzieści języków, a ich nakład przekroczył 27 milionów egzemplarzy. Powieść "Solaris" dwukrotnie została przeniesiona na ekrany - w Związku Radzieckim i Stanach Zjednoczonych. Lem opublikował również zbiory esejów filozoficznych: "Dialogi", "Filozofia przypadków", "Wejście na orbitę" i "Summa technologiae", a także zbiory opowiadań: "Dzienniki gwiazdowe", "Cyberiada", "Bajki robotów" oraz powieść psychologiczną: "Szpital Przemienienia". W swej twórczości porusza przede wszystkim problemy filozoficzne snując refleksje o granicach ludzkiej wiedzy i poznania, o zagrożeniach etycznych i kulturowych, związanych z rozwojem techniki i nauki. Zostawił przesłanie, w którego myśl człowiek, żeby zmienić świat, najpierw musi zmienić samego siebie. Przez ostatnie dwadzieścia lat zajmował się głównie publicystyką. Występował na łamach "Tygodnika Powszechnego". W twórczości Lema, z biegiem lat, było coraz mniej optymizmu, a coraz więcej goryczy i niewiary w cywilizację i doskonałość człowieka. Wizja przyszłości stawała się coraz bardziej dramatyczna. Stanisław Lem zmarł 27 marca 2006 roku.

1739 (13) Urodził się Jan Krzysztof Kluk - ksiądz, przyrodnik, pedagog, autor licznych prac dotyczących przyrodoznawstwa, rolnictwa oraz geologii i mineralogii. Ilustrował je własnymi rysunkami. Wielkie znaczenie dla rozwoju polskiego przyrodoznawstwa miały dzieła: "Roślin potrzebnych i pożytecznych opisanie" oraz podręcznik geologii: "Rzeczy kopalnych, osobliwie zdatniejszych, szukanie, poznanie i zażycie". Dla Komisji Edukacji Narodowej napisał pracę "Zoologia, czyli zwierzętopismo, dla szkół narodowych ". Pierwszy polski podręcznik przyrodniczy "Botanika dla szkół narodowych" jest także jego autorstwa. Na tym podręczniku wykształciło się kilka pokoleń Polaków w wiekach osiemnastym i dziewiętnastym. Jan Krzysztof Kluk zmarł w 1796 roku.

1803 (13) Urodził się Maurycy Mochnacki - publicysta, krytyk literacki i muzyczny, działacz polityczny, narodowy i społeczny. Romantyzm znalazł w nim najbardziej żarliwego obrońcę. Należał do sprzysiężenia Piotra Wysockiego. Był jednym z organizatorów i przywódców Towarzystwa Patriotycznego i Powstania Listopadowego. Zostawił dzieło "Powstanie narodu polskiego w roku1830 i 1831". Zmarł na emigracji we Francji 20 grudnia 1834 roku.

1894 (13) Urodził się Julian Tuwim - poeta, satyryk, felietonista, tłumacz, współzałożyciel w 1920 r. grupy poetyckiej "Skamander". Aktywnie włączał się w organizowanie życia artystycznego. Należał do współtwórców kawiarni dla poetów "Pod Picadorem" oraz kabaretów "Czarny Kot", "Qui Pro Quo", "Miraż". Związany był z warszawskim środowiskiem literackim. Debiutował w 1918 r. tomikiem wierszy "Czyhanie na Boga". Była w nich radość i optymizm. W późniejszych latach stawał się coraz bardziej krytyczny wobec polskiej rzeczywistości politycznej. Wyrazem jego poglądów stał się poemat "Bal w operze". Tuwim odgrywał istotną rolę w zespole redakcyjnym tygodnika "Wiadomości Literackie". Do najwybitniejszych jego dzieł należy poemat "Kwiaty polskie", a także poetyckie zbiory dla dzieci i młodzieży. W latach okupacji niemieckiej przebywał na emigracji. Do Polski wrócił w 1946 r. Cieszył się opinią, że wszystko, czego dotknął, zamieniało się w złoto, czyli poezję. W genialny sposób tłumaczył na język polski poezję rosyjską. Zmarł 27 grudnia 1953 roku.

1959 (13) Po raz pierwszy w dziejach, wylądował na Księżycu obiekt ziemski "Łuna 2", wystrzelony z terytorium Związku Radzieckiego .W następnych latach naukowcy rosyjscy umieścili na srebrnym globie kilkadziesiąt pojazdów kosmicznych, mających różne cele badawcze. Nie zdecydowali się jednak na wysłanie na Księżyc ludzi, uważając, że bez udziału człowieka w wyprawach księżycowych można z równym powodzeniem realizować zadania naukowo - doświadczalne.

1977 (13) Zmarł w Londynie Leopold Stokowski - wybitny dyrygent amerykański polskiego pochodzenia. Począwszy od 1912 r. przez niemal trzydzieści lat kierował Orkiestrą Filadelfijską. Podniósł ją do rangi jednego z najlepszych zespołów orkiestrowych na świecie. Ponadto założył Amerykańską Orkiestrę Symfoniczną, którą kierował w latach 1962-1973. Przyczynił się do renesansu muzyki Jana Sebastiana Bacha. Wykonywał własne transkrypcje jego dzieł.

1859 (14) Urodził się Tadeusz Zieliński - pisarz, naukowiec, filolog klasyczny, twórca ponad trzystu prac pisanych w językach polskim, niemieckim i rosyjskim, na temat starożytności i jej wpływu na kulturę europejską. Są to przeważnie dzieła o światowym znaczeniu, jak na przykład: cykl "Religie świata antycznego", czy praca historyczna "Świat antyczny". Sławę przyniosła mu książka "Z życia idei: studia i szkice", wydana w wersji rosyjskiej, a częściowo także po polsku. Tadeusz Zieliński publikował również liczne felietony i artykuły. Zajmował się także twórczością Mickiewicza i Sienkiewicza. Zmarł w 1944 roku.

1916 (14) W pierwszej wojnie światowej, w trzecim miesiącu bitwy nad Sommą, Brytyjczycy po raz pierwszy użyli czołgów. Bitwa zakończyła się 13 listopada tego samego roku. Nowa broń okazała się bardzo groźna. W drugiej wojnie światowej czołgi były już używane powszechnie. Mimo rozwoju innych rodzajów broni, czołgi, stale udoskonalane, wyposażane w coraz bardziej precyzyjne urządzenia elektroniczne, nadal zajmują ważną pozycję w arsenałach wszystkich państw świata.

1944 (14) Żołnierze Pierwszej Armii Wojska Polskiego i Pierwszego Frontu Białoruskiego wyzwolili prawobrzeżną część Warszawy. Na tej operacji zakończyła się letnia ofensywa frontu wschodniego w 1944 r. na terenie Polski. Wyzwolenie całej stolicy nastąpiło 17 stycznia, a całej Polski - w ostatnich dniach kwietnia 1945 roku.

1789 (15) Urodził się James Cooper - amerykański pisarz, twórca opowieści o walkach białych, europejskich osadników z indiańskimi tubylcami na kontynencie północnoamerykańskim. Znajdują się w nich również wspaniałe opisy przyrody oraz zwyczajów plemion indiańskich. Do najpopularniejszych dzieł należy cykl powieściowy - "Pięcioksiąg przygód Sokolego Oka", złożony z pięciu tomów zatytułowanych: "Pogromca zwierząt", "Ostatni Mohikanin", "Tropiciel śladów" "Pionierzy" i "Preria". Akcja dokonuje się nad Wielkimi Jeziorami na pograniczu Stanów Zjednoczonych i Kanady. Cooper zapoczątkował w amerykańskiej i europejskiej literaturze nurt przygodowy oparty na walkach z Indianami. Pisarz był marynarzem. Jego autorstwa są więc również pierwszej amerykańskie powieści marynistyczne. W Europie najwybitniejszym przedstawicielem nurtu przygodowego był Karol May. James Cooper zmarł w 1851 roku.

1890 (15) Urodziła się Agatha Christie - angielska pisarka, autorka ponad siedemdziesięciu popularnych w całym świecie powieści i sztuk kryminalnych. Ich głównym bohaterem najczęściej jest detektyw Herkules Poirot. Drugi mąż pisarki, młodszy od niej o 14 lat - Max Mallowan - był wybitnym archeologiem. Odkrył wiele niezwykle cennych zabytków kultury sprzed kilkudziesięciu wieków. Powieściopisarka przez długi czas przebywała razem z mężem na Bliskim Wschodzie, w rejonie najbardziej intensywnych wykopalisk archeologicznych. Jedna z powieści - "Morderstwo w Mezopotamii" pochodzi z tamtego właśnie okresu. Zmarła 12 stycznia 1976 roku.

1941 (15) Urodził się Mirosław Hermaszewski - oficer lotnictwa, generał. 27 czerwca 1978 r., na radzieckim statku, wystartował w kosmos. Kosmiczna podróż trwała pięć dni. Wraz z astronautami rosyjskimi przeprowadzał badania naukowe związane z rozwojem organizmów żywych w przestrzeni kosmicznej oraz zachowania się człowieka w warunkach nieważkości. Dotychczas jest jedynym polskim kosmonautą.

1971 (15) W Stanach Zjednoczonych dwunastu członków Komitetu Morskiego założyło organizację ekologiczną "Green Peace". Organizacja walczy o prawa zwierząt, ochronę przyrody, a także o zdrowe, czyste powietrze, wody i lądy, ujawnia wszelkie zagrożenia dla zdrowia i życia człowieka. "Green Peace" ma charakter ogólnoświatowy. Realizując swe zadania, niejednokrotnie musi wchodzić w konflikt z organizacjami i instytucjami niektórych państw, nieliczącymi się z potrzebami przyrody.

1620 (16) Pod Cecorą rozpoczęła się bitwa wojsk polskich z armią turecką. Był to początek długotrwałych wojen z państwem osmańskim. Pod Cecorą oddziałami polskimi dowodził hetman wielki koronny Rzeczypospolitej Obojga Narodów - Stanisław Żółkiewski. Bitwa pod Cecorą zakończyła się klęską Polaków. Sześć tysięcy żołnierzy poniosło śmierć, inni dostali się do tureckiej niewoli, a wśród nich - ranny - drugi hetman koronny - Koniecpolski. Tylko niespełna tysiąc polskich żołnierzy w panicznej ucieczce przedostało się za rzekę Styr, czyli na ziemie polskie. W walce zginął hetman Żółkiewski. Bitwa cecorska należy do największych klęsk polskiego oręża. Kolejna bitwa z Turkami - tym razem zwycięska dla Polski - rozegrała się 2 września 1621 r. Siłami polskimi dowodził hetman wielki koronny - Jan Karol Chodkiewicz. Na skutek odniesionych ran, hetman zmarł trzy tygodnie później - 24 września. Pierwsza wojna z Turcją zakończyła się na początku października 1621 r. zawarciem pokoju chocimskiego.

1887 (16) W Paryżu urodziła się Nadia Boulanger - francuska kompozytorka. Po studiach w paryskim konserwatorium poświęciła się pracy pedagogicznej. W tej dziedzinie odnosiła wielkie sukcesy. Zdobyła sławę pedagoga stulecia. Studiowali u niej muzycy z wielu krajów, również z Polski. W jej salonie, przez kilkadziesiąt lat, spotykali się artyści z różnych stron świata. Nadia Boulanger propagowała muzykę dawną i w współczesną. Występowała jako dyrygent, także w Polsce. Była członkiem honorowym Związku Kompozytorów Polskich. Zmarła 22 października 1979 roku.

1989 (16) Zmarł Feliks Rączkowski - kompozytor i organista. Należał do współzałożycieli festiwali organowych w Oliwie, Kamieniu Pomorskim i Koszalinie. W latach 1945-1970 był organistą w Kościele Św. Krzyża w Warszawie. Jako pedagog w warszawskiej Akademii Muzycznej wychował kilka pokoleń organistów. Komponował utwory organowe i chóralne. Urodził się w 1906 roku.

1179 (17) Zmarła święta Hildegarda z Bingen - jedna z największych indywidualności średniowiecza. Ufundowała klasztor w niemieckiej, nadreńskiej miejscowości Rupertsbergu i przez wiele lat była jego przełożoną. Interesowała się medycyną i naukami przyrodniczymi. Zajmowała się również twórczością literacką, zagadnieniami językowymi i muzyką. Z wszystkich tych dziedzin pozostawiła liczne prace będące wartościowym świadectwem epoki. Komponowała głównie utwory religijne mające bardzo osobisty charakter. Należą one do najlepszych dzieł muzycznych średniowiecza. Hildegarda potrafiła przewidywać przyszłość. Nazywano ją wizjonerką reńską. Urodziła się w 1098 roku.

1912 (17) Urodziła się Irena Kwiatkowska - aktorka, mistrzyni teatru, kabaretu i filmu. Debiutowała w 1935 r. w Teatrze Powszechnym w Warszawie. Po wojnie najdłużej była związana z teatrem Syrena. Występowała w radiowym "Podwieczorku przy Mikrofonie", telewizyjnym "Kabarecie starszych panów" oraz w licznych audycjach Polskiego Radia i telewizji. W filmie "Czterdziestolatek" grała niezapomnianą rolę kobiety pracującej. Ildefons Gałczyński powiedział o niej, że drugiej tak genialnej aktorki nie było i już nie będzie. Za swe zasługi w dziedzinie kultury otrzymała najwyższe nagrody, wśród nich - Diamentowy Mikrofon. Irena Kwiatkowska - wielka gwiazda teatru i filmu, największa polska aktorka komediowa, fenomen artystyczny, mistrzyni wszelkich odcieni humoru - zmarła 3 marca 2011 roku, w Domu Artysty Weterana w podwarszawskim Skolimowie.

1938 (17) W Moskwie zmarł Bruno Jasieński - polski prozaik, poeta i dramatopisarz. Należał do najwybitniejszych przedstawicieli poezji futurystycznej. Napisał odezwę pt. "Do narodu polskiego manifest w sprawie natychmiastowej futuryzacji życia". Był współautorem jednodniówki "Nuż w bżuchu". Najbardziej znany jest jego poemat "Słowo o Jakubie Szeli". Przez kilka lat przebywał we Francji. Na zaproszenie Wszechzwiązkowego Zjednoczenia Zrzeszeń Pisarzy Proletariackich" w 1928 r. wyjechał do Moskwy. Tam napisał słynną sztukę "Bal manekinów". W 1937 r. został aresztowany, a rok później, w ramach akcji likwidowania wrogów socjalizmu - rozstrzelany. Urodził się w 1901 roku.

1939 (17) Wojska radzieckie dokonały agresji na Polskę, zajmując jej wschodnie obszary o powierzchni dwustu tysięcy kilometrów kwadratowych. Do niewoli rosyjskiej dostało się ponad dwieście tysięcy polskich żołnierzy. Spośród nich około 22 tysięcy oficerów wzięto do niewoli. Umieszczono ich w obozach: w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku. Na rozkaz Stalina, w kwietniu 1940 r. zostali zamordowani i pogrzebani w zbiorowych mogiłach w Katyniu, Charkowie, Miednoje i w innych jeszcze nieodkrytych miejscach. Podział Polski uzgodniony został z Niemcami w tajnym protokole paktu Ribbentrop - Mołotow. 31 października 1939 r., podczas wspólnej defilady wojsk niemieckich i rosyjskich, Wiaczesław Mołotow - radziecki minister spraw zagranicznych- wyraził zadowolenie, że "Polska - bękart Traktatu Wersalskiego" - na zawsze znikła z mapy Europy. Na Ukrainie i Białorusi 17 września obchodzony jest jako święto narodowe. Uważa się tam, że pochód Armii Czerwonej umożliwił tym krajom odzyskanie należnych im historycznie ziem zachodnich.

1939 (17) O godzinie 11.15 został zbombardowany przez niemieckie lotnictwo Zamek Królewski w Warszawie. Na tej właśnie godzinie zatrzymały się wskazówki zamkowego zegara. Najwybitniejsi ludzie kultury przez ponad dwadzieścia powojennych lat nieustannie czynili starania o odbudowę zamku. Rozpoczęto ją w 1971 roku. Odbudowa głównej bryły zamku zakończona została w lipcu 1974 roku.

1857 (17) Urodził się Konstanty Ciołkowski - rosyjski fizyk i wynalazca, syn polskiego zesłańca. Stworzył podstawy astronautyki. Jego prace teoretyczne i doświadczalne umożliwiły Rosji budowanie pojazdów kosmicznych. Zmarł 19 września 1935 roku.

1980 (17) W Gdańsku , podczas spotkania Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego z udziałem delegatów z całego kraju, zapadła decyzja o utworzeniu Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność". Powołano krajową komisję porozumiewawczą. 10 listopada 1980 r. Sąd Najwyższy zarejestrował Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność" z siedzibą w Gdańsku. Funkcję przewodniczącego objął Lech Wałęsa. W następnych latach "Solidarność" stała się głównym zaczynem różnych form oporu wobec rządu, między innymi - strajków na dużą skalę, protestów i manifestacji. 5 października 1983, Lech Wałęsa otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla.

1814 (18) Rozpoczął się Kongres Wiedeński. Po klęsce Napoleona Bonaparte, Austria, Prusy i Rosja - dokonały zmian ustrojowych i terytorialnych w Europie. Polskę południową włączono do Austrowęgier, Zachodnią - do Prus, a z terenów Polski centralnej i wschodniej utworzono Królestwo Polskie, zwane Kongresowym, którego królem był car Rosji. Monarchowie - car Rosji - Aleksander Pierwszy, cesarz Austrii - Franciszek Pierwszy i król Prus - Wilhelm Trzeci - uzgodnili, że będą prowadzić wspólną politykę europejską, tłumić ruchy narodowowyzwoleńcze oraz wszelkie tendencje zmierzające do wprowadzenia ustrojów republikańskich i demokratycznych. W tej polityce będą się wzajemnie wspierać, również militarnie. Ustalenia Świętego Przymierza przyczyniły się do klęski "Wiosny Ludów" w 1848 r. Dopiero w latach 60. XIX wieku zaczęły ukazywać się pęknięcia na gmachu zbudowanym przez Święte Przymierze i drogi jego twórców się rozeszły. W drugiej połowie obrad uczestniczył również przedstawiciel Francji - Talleyrand. Kongres zakończył się 9 czerwca 1815 roku.

1905 (18) Urodziła się Greta Garbo - amerykańska aktorka filmowa pochodzenia szwedzkiego, największa gwiazda kina w międzywojennym dwudziestoleciu, legenda lat 20. i 30. Grała kobiety tajemnicze, niebezpieczne, którym mężczyźni nie mogli się oprzeć. Największe sukcesy odnosiła w filmach niemych. Sławę przyniosły jej filmy: "Anna Karenina", "Pocałunek", "Królowa Krystyna" i "Dama Kameliowa". Zmarła 15 kwietnia 1990 roku.

1919 (18) Urodził się Mieczysław Wojnicki - aktor, piosenkarz, śpiewak operetkowy i operowy. Pisał także teksty piosenek. Występował na wielu scenach Europy i Ameryki. Wylansował takie przeboje, jak: "Zakochani są wśród nas", "Kaczuszki", "Jabłuszko pełne snów". Piosenki te w latach 60. śpiewała cała Polska.

1993 (18) Ostatnie oddziały żołnierzy rosyjskich z Północnej Grupy Wojsk Radzieckich, po 48 latach stacjonowania, opuściły Polskę. Poradzieckie poligony przejęła armia Polska. Część obiektów, po przebudowie, otrzymały do zagospodarowania miejscowe władze samorządowe. Pozostałe nadal służą celom wojskowym jednostek polskich i NATO - wskich.

1893 (19) W Nowej Zelandii po raz pierwszy dopuszczono kobiety do udziału w głosowaniu powszechnym. Nowa Zelandia była pierwszym w świecie państwem, w którym zasady demokracji objęły kobiety. W innych krajach stało się to dopiero po pierwszej wojnie światowej. W Polsce prawa wyborcze kobiety nabyły 28 listopada 1918 roku dekretem Tymczasowego Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego ("Wyborcą do Sejmu jest każdy obywatel Państwa bez różnicy płci"). W Europie najpóźniej dopuszczono do wyborów kobiety w Szwajcarii, bo dopiero w połowie lat 90. XX wieku.

1908 (19) Urodził się Mika Waltari - pisarz i dziennikarz fiński. Światową sławę przyniosły mu powieści historyczne: "Egipcjanin Sinuhe", "Turms nieśmiertelny", "Karin, córka Monsa", "Trylogia rzymska". Dwie jej części: "Tajemnica królestwa" i "Wrogowie rodzaju ludzkiego" - przetłumaczone są na język polski. Pisał także powieści współczesne, kryminalne, opowiadania i słuchowiska radiowe. Powieść "Egipcjanin Sinuhe" przedstawia obraz wszystkich warstw społecznych, ich kulturę i obyczaje starożytnego Egiptu w szczytowym okresie rozwoju. Łączy ją pewne podobieństwo z "Faraonem" Bolesława Prusa.Waltari zmarł w 1979 roku.

1939 (19) Zbombardowany przez niemieckie samoloty, spłonął warszawski Teatr Wielki. Odbudowę podjęto w pierwszych latach po wojnie. Otwarto go 19 listopada 1965 roku. Odbudowę zaprojektował architekt Bogdan Pniewski, a realizował ją Arnold Szyfman. Teatr Wielki jest największą sceną operową w świecie, ma ponad 500 tysięcy metrów sześciennych. Większym obiektem w Warszawie jest tylko Pałac Kultury, który ma 811 tysięcy metrów sześciennych. W gmachu mieści się również Teatr Narodowy i mała scena Teatru Wielkiego. Scena Teatru Wielkiego ma ponad 2000 metrów kwadratowych, a wysokość od sceny po sufit wynosi 35 metrów. Pod sceną mieszczą się różne kanały i urządzenia wysokości 12 metrów. W Teatrze Wielkim jest 1841 foteli. Jego wspaniałość, zwłaszcza wnętrz, należy zawdzięczać konsekwencji i uporowi Arnolda Szyfmana.

1519 (20) Ferdynand Magellan - portugalski żeglarz, dowodząc flotą pięciu statków z 270 ludźmi, opuścił Sevillę, udając się w pierwszą w dziejach podróż morską dookoła świata. 28 listopada 1520 przepłynął cieśninę między Ameryką Południową, a Ziemią Ognistą i ujrzał ocean, nazwany, na pamiątkę sprzyjającej pogody - Spokojnym. Rozpoczęła się pierwsza w historii podróż przez Pacyfik. Wyprawa zakończyła się 6 września 1522 r. i udowodniła kulistość Ziemi. Na kilkanaście miesięcy przed zakończeniem wyprawy, 27 kwietnia 1521 r., jej dowódca - Ferdynand Magellan - zginął na Filipinach, zabity przez tubylców. Z wyprawy do Hiszpanii powrócił tylko jeden statek z dwudziestoma marynarzami. Cieśninie u południowych wybrzeży Ameryki nadano imię Magellana.

1907 (20) Urodził się Stefan Kieniewicz - historyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, wybitny znawca dziejów Polski oraz historii powszechnej. Interesował się szczególnie Powstaniem Styczniowym, którego dotyczyły opracowane przez niego i wydane wielotomowe "Źródła". Jest również autorem prac dotyczących tego narodowego zrywu Polaków: "Sprawa włościańska w Powstaniu Styczniowym" oraz "Powstanie Styczniowe". Opracowywał także inne dziewiętnastowieczne powstania zbrojne Polski. Wielką poczytnością Stefana Kieniewicza cieszą się książki: "Historia Polski 1795-1918" i "Między ugodą a rewolucją". Zmarł w 1992 roku.

1934 (20) Urodziła się Sophia Loren - włoska aktorka filmowa, pierwsza gwiazda na firmamencie kinematograficznym od początku lat 60. Otrzymała najbardziej prestiżowe nagrody, między innymi Oskara w 1960 r. Po raz drugi została uhonorowana Oskarem w 1990 roku za całokształt pracy artystycznej.

1949 (20) Z trzech stref okupacyjnych - amerykańskiej, angielskiej i francuskiej - została utworzona Republika Federalna Niemiec. Stolicą nowego państwa było miasto Bonn. Kanclerzem został Konrad Adenauer. W odpowiedzi na ten krok, 7 października 1950 r. powstała w radzieckiej strefie okupacyjnej Niemiecka Republika Demokratyczna ze stolicą w Berlinie Wschodnim. Utworzenie dwu przeciwstawnych ustrojowo państw niemieckich było jednym z przejawów zimnej wojny i rywalizacji politycznej między dwoma blokami militarnymi. Obydwa państwa niemieckie zjednoczyły się 3 października 1990 roku. Dzień ten jest świętem narodowym Niemiec.

1957 (20) Zmarł Jan Sibelius - największy fiński kompozytor. Do powszechnie znanych jego dzieł należy siedem symfonii oraz wiele utworów zainspirowanych eposem "Kalewala". Z muzyki Sibeliusa emanuje nastrój powagi i melancholii. Zanurzona jest w fińskiej tradycji narodowej. Ciągle nie przestaje inspirować innych kompozytorów, zwłaszcza skandynawskich.

1832 (21) Zmarł Walter Scott - szkocki poeta i prozaik, jeden z twórców romantyzmu w literaturze europejskiej. Jego historyczne powieści owiane są grozą. Ich akcja rozgrywa się głównie w starych zamkach i dworach na terenie Szkocji, wśród ludzi uwikłanych w nieprzewidziane zdarzenia, tajemnicze okoliczności i nierzadko dramatyczne rozwiązania. Należy do najwybitniejszych twórców literatury brytyjskiej.

1853 (21) Urodził się Heike Kamerlingh - Onnes - holenderski fizyk, pedagog, badacz niskich temperatur i skraplania gazów. Skroplił najbardziej oporny gaz - hel. Odkrył zjawisko nadprzewodnictwa elektryczności niektórych metali w temperaturze bliskiej absolutnego zera i zależności między nadprzewodnictwem a polem magnetycznym . Za swe osiągnięcia naukowe w 1913 r. otrzymał Nagrodę Nobla. Zapoczątkowane przez niego kierunki nauki w Polsce kontynuowali i rozwijali dwaj krakowscy naukowcy - Karol Olszewski i Zygmunt Wróblewski .

1878 (20) W Baltimore urodził się Upton Sinclair - amerykański pisarz, publicysta, działacz społeczny, laureat nagrody Pulitzera. W swej twórczości odzwierciedlał podstawowe problemy czasów, w których żył - machinacje wielkiej finansjery, snobizm wyższych warstw, mękę robotników, korupcję prasy, panoszące się kłamstwo. Wyjście dla ludzkości widział w sprawiedliwości społecznej. Rozgłos przyniosła mu już pierwsza powieść "Grzęzawisko", która ukazała sanitarne bagno produkcji konserw i dramatyczne warunki pracy robotników. W jej wyniku ówczesny prezydent Theodore Roosevelt, wprowadził pierwszą ustawę o kontroli żywności. W kilkudziesięciu powieściach przedstawił plagi dręczące społeczeństwo amerykańskie w okresie wczesnego kapitalizmu. Zmarł w 1968 roku.

1889 (21) Urodził się Otto Forst de Battaglia - austriacki historyk, literat, publicysta. Pisał w językach: niemieckim, polskim i francuskim. W latach 1940-1947 przebywał w Szwajcarii i współpracował z polskim poselstwem. Po powrocie do Austrii wykładał w Wiedeńskim Uniwersytecie historię Polski, genealogię i historię polskiej literatury. Jest autorem licznych prac na temat literatury niemieckiej, polskiej i francuskiej. Znaczną popularność zdobyła monografia: "Katolickie piśmiennictwo w Polsce niepodległej ". W języku niemieckim opublikował dwie biografie królów polskich - Jana III Sobieskiego i Stanisława Augusta Poniatowskiego. Otto Forst de Battaglia zmarł w 1965 roku.

1980 (21) Polskie Radio, po raz pierwszy od ponad czterdziestu lat, przeprowadziło transmisję mszy niedzielnej z kościoła Św. Krzyża w Warszawie. Przewodniczył jej ks. biskup Jerzy Modzelewski. Wznowienie radiowej transmisji nabożeństwa było jednym z postulatów gdańskich stoczniowców strajkujących w sierpniu 1980 roku. Radiowa transmisja Mszy niedzielnej z warszawskiej Bazyliki Św. Krzyża odegrała ważną rolę w normalizacji i demokratyzacji życia w Polsce.

1791 (22) Urodził się Michel Faraday - angielski fizyk i chemik, jeden z najwybitniejszych uczonych XIX wieku. Pierwszy odkrył zjawisko indukcji elektromagnetycznej. Sformułował prawo elektrolizy. Odkrył ponadto benzen, a także skroplił chlor i dwutlenek węgla. Odkrycie indukcji elektromagnetycznej wkrótce zostało wykorzystane w praktyce do wytwarzania prądu na masową skalę i budowy elektrowni. 29 sierpnia 1831 zademonstrował w Londynie działanie pierwszego transformatora elektryczności. Zmarł 25 sierpnia 1867 roku.

1863 (22) Urodził się Alexander Yersin - szwajcarski lekarz, bakteriolog, odkrywca zarazka dżumy i twórca metody uzyskiwania surowicy do zwalczania tej choroby. We wcześniejszych wiekach dżuma należała do najbardziej tragicznych epidemii. Pochłaniała setki tysięcy ludzi.

1918 (22) W Żelazowej Woli urodził się Henryk Szeryng - skrzypek, pedagog. Wcześnie rozpoczął działalność artystyczną. Już jako piętnastolatek zachwycał publiczność wielu krajów. W okresie wojny był oficerem łącznikowym gen. Sikorskiego. Po wojnie osiadł w Meksyku. Rozwijał działalność pedagogiczną, a ponadto popularyzował twórczość muzyczną tego kraju. Zaprzyjaźnił się z Arturem Rubinsteinem. Dzięki jego poparciu wrócił jako solista na estrady koncertowe świata. Wielokrotnie występował również w Polsce. Szczególnie duże wrażenie wywierały jego interpretacje sonat Bacha i koncertów Mozarta. Henryk Szeryng zmarł 3 marca 1988 roku.

1920 (22) W okolicy Sejn rozpoczęła się dwudniowa bitwa między Polakami i Litwinami, nazwana później "bitwą niemeńską". Litwini w przekonaniu, że Polska ulegnie Armii Radzieckiej i straci niepodległość, zajęli północną część Suwalszczyzny. Wojska polskie, podążając za cofającą się Armią Czerwoną, we wrześniu natknęły się na oddziały litewskie. Bitwa niemeńska miała ogromne znaczenie strategiczne i moralne dla walczącej o niezawisłą egzystencję Polski. Litwini ponieśli porażkę i wycofali się na swe terytorium.

1958 (22) W Toskanii, niedaleko Pizy, urodził się Andrea Boccelli - niewidomy od dwunastego roku życia, włoski tenor, piosenkarz, pieśniarz i śpiewak operowy, jeden z najwybitniejszych wokalistów świata. Ma piękny głos, wrażliwość, muzykalność i świetnie czuje się w melodyjnym popularnym repertuarze. Jest kontynuatorem tego nurtu wokalistyki, którego wcześniej przedstawicielami byli: Tino Rossi, Mario Lanza czy Jan Kiepura. Nurtu, który nie miał wybitnego wykonawcy od lat blisko czterdziestu, a na który istnieje kulturalne zapotrzebowanie. Boccelli na nie odpowiedział. Włoski tenor osiągnął szczyt popularności w gatunku wokalistyki, który reprezentuje. Andrea Boccelli wystąpił z koncertem w Łodzi w sierpniu 1999 r. Śpiewał na scenie łódzkiego Teatru Wielkiego, a także z balkonu teatru.

1963 (22) Zmarł Jan Dębowski - profesor, zoopsycholog, organizator pierwszego po wojnie Kongresu Nauki Polskiej. Wynikiem jego badań naukowych są liczne prace z dziedziny biologii, zoologii doświadczalnej i psychologii zwierząt. Był pierwszym przewodniczącym Polskiej Akademii Nauk. Urodził się w Petersburgu w 1889 roku.

2001 (22) Papież Jan Paweł II rozpoczął 95 pielgrzymkę do Kazachstanu i Armenii. Kazachstan leży na pograniczu Europy i Azji. Mieszka w nim wiele narodowości o różnych kulturach i religiach, ale nie ma wśród nich konfliktów. Papież spotkał się z prezydentem, biskupami katolickimi z całego byłego Związku Radzieckiego i z przywódcą islamu. Wezwał narody do zachowania pokoju. Spotkał się także z młodzieżą. Z Kazachstanu papież udał się do Armenii, która, jako pierwsze państwo na świecie, w 301 r. przyjęła chrześcijaństwo. Jej przywódca religijny - katolikos - nie podlega zwierzchnictwu Rzymu ani patriarchatowi prawosławnemu. Kościół armeński ma braterski stosunek wobec katolicyzmu. Papież wziął udział w obchodach 1700 rocznicy przyjęcia przez Armenię chrześcijaństwa. Od V wieku kościół ormiański posługuje się własnym alfabetem, własnymi tłumaczeniami Biblii i odrębną rachubą czasu. Papież i katolikos Karekin II podpisali wspólną deklarację chrystologiczną. Jan Paweł II był serdecznie przyjmowany przez Karekina II. Armenię opuścił 27 września.

1816 (23) W północnej dzielnicy Warszawy utworzony został Instytut Agronomiczny. Na siedzibę uczelni obrano pałacyk królowej Marysieńki Sobieskiej. Szkole przyznano dobra rządowe: Marymont z Bielanami i folwarkami Ruda, Wawrzyszew i Buraków. Dzisiaj tradycje instytutu pielęgnuje warszawska Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, uważana za najstarszą, rolniczą szkołę akademicką w Polsce.

1898 (23) Urodziła się Jadwiga Smosarska - aktorka, gwiazda przedwojennego teatru i kina, nazwana królową polskiego ekranu. Debiutowała w 1918 r. w Warszawskim Teatrze Letnim, a rok później - w filmie "Dla szczęścia". Sławę zapewniły jej główne role w filmach: "Trędowata ", "Księżna Łowicka", "Barbara Radziwiłłówna", "Prokurator Alicja Horn" oraz komediach: "Czy Lucyna to dziewczyna?" i "Jadzia". Grała role kobiet delikatnych, szlachetnych, krzywdzonych przez los. Na emigracji w Stanach Zjednoczonych Jadwiga Smosarska, przez lata wojny i po jej zakończeniu, organizowała pomoc dla polskich aktorów w kraju. W 1970 r. powróciła na stałe do Warszawy. Zmarła 1 listopada 1971 roku.

63 p.n.e. (23) Urodził się Gajusz Juliusz Cezar Oktawian - spadkobierca Juliusza Cezara. Po pokonaniu Kleopatry i Antoniusza, który zbuntował się przeciw władzy centralnej, przyłączył Egipt do cesarstwa rzymskiego i objął władzę w całym państwie jako imperator Cezar Augustus. Był to jeden z najwybitniejszych władców Rzymu. Zreformował armię, administrację i finanse. Ustalił granice cesarstwa na Dunaju i Renie. Popierał rozwój literatury i sztuki. Słynął także z niezwykłej pracowitości, skromności osobistej i politycznego sprytu.

1939 (23) Zmarł Zygmunt Freud - austriacki neurolog psychiatra, twórca psychoanalizy. Jego teorie o roli podświadomości w postępowaniu człowieka na dziesiątki lat ukształtowały podstawy wiedzy psychologicznej i psychiatrycznej. Z niej wysnuł wnioski będące podstawą teorii snów. Metoda terapeutyczna Freuda, choć atakowana z wielu stron, stała się jedną z podstawowych w nowoczesnej psychologii.

1976 (23) W Polsce utworzony został Komitet Obrony Robotników. U podstaw tego wydarzenia leżały strajki na Wybrzeżu w 1970 i w Radomiu oraz Warszawie, w "Ursusie", w 1976 r. Komitet organizował pomoc materialną dla rodzin więzionych i prześladowanych robotników, wydawał poza cenzurą ulotki, czasopisma i pozycje książkowe, organizował kursy nauczania, na których przekazywano wiedzę ułatwiającą poznanie prawd nie podawanych w systemie nauki oficjalnej. Jego organizatorami i członkami byli przeważnie naukowcy, publicyści i inni ludzie polskiej kultury, a wśród nich - Jacek Kuroń. KOR - pierwsza organizacyjnie ukształtowana struktura opozycyjna - doprowadziła do buntu stoczniowców w 1980 r. i w konsekwencji - do powstania Solidarności.

2003 (23) Zmarła Zofia Chądzyńska - pisarka, dziennikarka, tłumaczka. Z jej powieści największą poczytnością cieszą się: "Ryby na piasku", "Statki, które mijają się nocą" oraz "Śpiew muszli". Dzięki jej tłumaczeniom możemy czytać po polsku najwybitniejsze utwory literatury iberoamerykańskiej, przede wszystkim Borgesa i Cortazara. Wielką wartość literacką mają wspomnienia Zofii Chądzyńskiej "Nie wszystko o moim życiu". Urodziła się w 1912 roku.

1821 (24) Urodził się Cyprian Kamil Norwid - poeta, dramaturg, prozaik, malarz, rzeźbiarz, rytownik, jeden z największych myślicieli XIX wieku, czwarty wieszcz polski. Jego twórczość cechuje oryginalny artyzm i głębia filozoficzna. W 1849 wyemigrował do Francji i osiedlił się w Paryżu. Żył w osamotnieniu. Za życia opublikował tylko nieliczne utwory. Spośród jego dramatów, opowiadań i utworów poetyckich najbardziej znane są: "Pierścień wielkiej damy", "Czarne kwiaty" i "Białe kwiaty", "Wademekum", "Fortepian Chopina", "Bema pamięci rapsod żałobny". Twórczość Norwida nie doczekała się za jego życia uznania. Kronika kilkunastu lat spędzonych na emigracji to zapis niestrudzonej pracy literackiej, malarskiej, rosnących kłopotów materialnych, głodu i ubóstwa. Ostatnich sześć lat życia poeta spędził w przytułku na przedmieściu Paryża, gdzie zmarł w nędzy i zapomnieniu. Dorobek twórczy Norwida doszedł do nas niepełny. Wiele prac rozproszyło się lub uległo zniszczeniu. To, co ocalało, zawdzięczamy staraniom Zenona Przesmyckiego - "Miriama", który zaprezentował na łamach młodopolskiej "Chimery" wybór twórczości poety. Zenon Przesmycki nie zdołał ukończyć edycji utworów Norwida. Następcę znalazł w Juliuszu Gomulickim. Zebrał on i opatrzył wstępem "Pisma wszystkie Norwida". Opracował także kalendarz jego życia i twórczości. O dorobku artystycznym Cypriana Norwida pisał również Mieczysław Jastrun w dziele pt. "Gwiaździsty diament". Ostatni z wielkich romantyków zmarł 23 maja 1883 roku. Urnę z ziemią z cmentarza, na którym został pochowany Norwid, poświęconą przez papieża Jana Pawła II w Rzymie, w 180 rocznicę urodzin poety złożono w krypcie polskich wieszczów w wawelskiej katedrze w Krakowie.

1856 (24) Urodził się Ludwik Waryński - ideolog i działacz polskiego ruchu robotniczego. Założył pierwszą partię robotniczą w Polsce "Proletariat", w 1882 r. Stworzył organizacyjne i ideologiczne podstawy walki klasy robotniczej o swe prawa ekonomiczne, społeczne i polityczne. Ujęty przez rosyjską policję i osądzony, został skazany na długoletnie, ciężkie więzienie. Jego porywające przemówienie obrończe podczas procesu stało się na długie lata zbiorem zasad usprawiedliwiających walkę ludzi pracy o swe prawa. Zmarł w rosyjskiej twierdzy szlisselburskiej. Poetycki obraz Ludwika Waryńskiego znajduje się w przejmującym utworze Władysława Broniewskiego "Elegia na śmierć Waryńskiego".

1896 (24) Urodził się w Warszawie Tadeusz Sygietyński - kompozytor i dyrygent, popularyzator polskiego folkloru. Studiował w Warszawie, Lwowie, Lipsku i Wiedniu. Założył orkiestrę w Dubrowniku. Po powrocie do Polski komponował i opracowywał muzycznie utwory ludowe. W 1949 r. założył Państwowy Zespół Pieśni i Tańca - "Mazowsze" i to jest największe dzieło jego życia. Działalność artystyczna i organizatorska Sygietyńskiego przyczyniła się do wielkiego rozwoju muzycznej kultury ludowej w Polsce w okresie po II wojnie i nadania jej światowej rangi. Zmarł 19 maja 1955 roku. Po śmierci twórcy "Mazowsza" kierownictwo zespołu przejęła żona kompozytora - Mira Ziemińska - Sygietyńska.

1914 (24) Urodził się Andrzej Panufnik - polski kompozytor i dyrygent, jeden z najwybitniejszych współczesnych muzyków. Po II wojnie światowej wyemigrował do Wielkiej Brytanii, dlatego jego twórczość w Polsce przez prawie 25 lat była zakazana. Tworzył koncerty fortepianowe i skrzypcowe. Z okazji 1000 - lecia chrztu Polski skomponował koncert "Sinfonia sacra", za który w Monako otrzymał prestiżową nagrodę. Zmarł 27 października 1991 r. Na rok przed śmiercią odwiedził Polskę. Złożono mu hołd, wykonując kilka jego utworów na festiwalu Warszawska Jesień.

1926 (24) Powstało przedsiębiorstwo "Polskie Koleje Państwowe". PKP szybko stało się wielką organizacją gospodarczą i społeczną. Zatrudniało kilkaset tysięcy osób. Miało własne szpitale i inne placówki lecznicze, szkoły, ośrodki wypoczynku, zakłady produkcyjne i doświadczalne. Największy rozwój PKP przypada na okres po II wojnie światowej. PKP zaczęły upadać po przewrocie politycznym w Polsce po 1989 r. Kurczyły się dotacje państwowe. Coraz bardziej zmniejszał się kolejowy przewóz, zwłaszcza towarowy, natomiast rósł transport samochodowy skoncentrowany w potężnych korporacjach gospodarczych - zagranicznych i krajowych. Wkrótce doprowadziło to do minimalizacji znaczenia Polskich Kolei Państwowych i groźnych niepokojów społecznych na tle prywatyzacji poszczególnych gałęzi PKP.

1765 (25) Urodził się Michał Kleofas Ogiński - książę, kompozytor, działacz patriotyczny, uczestnik Powstania Kościuszkowskiego. Dużą część życia poświęcił działalności politycznej. Po klęsce insurekcji kościuszkowskiej wyemigrował do Zachodniej Europy. Komponował melodie do poezji polskiej i francuskiej, tańce salonowe oraz pieśni powstańcze i rewolucyjne, między innymi - "Marsz Legionów polskich w Lombardii". Piękne są jego polonezy. Przez długi czas uważano je za wzór muzyki narodowej. Najbardziej znany jest, należący do najpiękniejszych dzieł muzycznych, polonez: "Pożegnanie Ojczyzny". Ważnym źródłem dziejów muzyki polskiej w XIX wieku są, pisane po francusku, pamiętniki i listy o muzyce. Zmarł we Florencji 15 października 1833 roku.

1897 (25) Urodził się William Faulkner - pisarz amerykański, jeden z czołowych twórców prozy współczesnej. Za powieści: "Wściekłość i wrzask", "Światłość w sierpniu", "Requiem dla zakonnicy" - w1949 r. otrzymał literacką Nagrodę Nobla. Jego powieści i nowele tematycznie związane są z dyskryminacją czarnoskórych obywateli amerykańskich i dziejami południa Stanów Zjednoczonych.

1902 (25) W Warszawie urodziła się Maria Anna z Pietruszyńskich Tyszkiewiczowa (Hanka Ordonówna) - piosenkarka, aktorka, tancerka, autorka tekstów piosenek, gwiazda warszawskich kabaretów w okresie międzywojennym. W czasie wojny uratowała kilkaset polskich dzieci z rodzin deportowanych, wywożąc je ze Związku Radzieckiego do Libanu. Po wojnie, chora na gruźlicę, zamieszkała w Bejrucie. Cały czas utrzymywała bliskie kontakty z przyjaciółmi w kraju i Europie Zachodniej. Zmarła 8 września1950 roku.

1906 (25) Urodził się Dymitr Szostakowicz - muzyk rosyjski, jeden z najwybitniejszych kompozytorów XX wieku. Uczestniczył w pierwszym konkursie chopinowskim w 1927 r., ale nie odniósł wielkich sukcesów, wtedy zdecydował , że głównym kierunkiem jego pracy artystycznej będzie działalność kompozytorska. Skutecznie bronił swych praw do swobody twórczej przed ingerencją władz stalinowskich, czasem jednak musiał godzić się na kompromisy. Wykształcił własny, monumentalny styl o wielkiej sile ekspresji. Tworzył symfonie, opery, koncerty, utwory fortepianowe, kwartety smyczkowe, balety, pieśni oraz oratoria, np. "Pieśń o lasach". Pisał także znakomitą muzykę filmową. Zmarł 9 sierpnia 1975 roku.

1898 (26) Urodził się George Gershwin - amerykański kompozytor i pianista, autor piosenek, muzyki filmowej i utworów symfonicznych. Na świat przyszedł w rodzinie rosyjskich emigrantów. W dziedzinie kompozycji i instrumentacji był samoukiem. Miał nadzwyczajną technikę pianistyczną połączoną z darem improwizacji. W swych kompozycjach, opartych na motywach muzyki murzyńskiej, łączył elementy jazu z muzyką klasyczną. Sławę przyniosły mu utwory: "Błękitna rapsodia", "Koncert fortepianowy F - dur", "Amerykanin w Paryżu", "Uwertura Kubańska". Premiera jego najbardziej znanej opery "Porgy and Bess" odbyła się w Nowym Jorku 10 października 1935 r. Utwory Gershwina zaliczane są do klasyki światowej. Jego dzieła koncertowe, a także przeboje, mimo upływu lat, nie tracą żywotności i wciąż inspirują wykonawców. Zmarł 11 lipca 1937 roku.

1533 (27) Urodził się Stefan Batory - książę Siedmiogrodu, król Polski w latach 1576-1586. Na żądanie szlachty poślubił Annę Jagiellonkę. Jako polski monarcha, zmusił do uległości Gdańsk. Po zwycięskiej wojnie z Rosją odzyskał Inflanty. Przeprowadził ważne reformy wojskowe. Był twórcą piechoty wybranieckiej. Założył Akademię Wileńską, która w tym czasie należała do najświetniejszych uczelni europejskich. Uznawał zasady tolerancji religijnej. Skutecznie bronił granic Polski przed atakami z zewnątrz, dlatego w wieku XVII, kiedy Polska pod rządami Wazów ponosiła klęski, nadawano mu przydomek: Stefan Wielki. Zmarł 12 grudnia 1586 roku. Okoliczności zgonu nie zostały wyjaśnione. Według niektórych historyków, istnieją uzasadnione podejrzenia, że został otruty.

1540 (27) Ogłoszono bullę papieża Pawła III zatwierdzającą Zakon Towarzystwa Jezusowego - Jezuitów. Głównym zadaniem nowego zakonu było powstrzymanie szerzenia się protestantyzmu i walka z reformacją. Jego twórcą był hiszpański zakonnik- Ignacy Loyola, który 4 kwietnia 1541 r. został wybrany na pierwszego generała zakonu. Ignacy Loyola zmarł 31 lipca 1556 roku. Został kanonizowany.

1605 (27) Pod Kircholmem rozegrała się bitwa między Szwedami i Polakami. Siłami polskimi dowodził hetman wielki litewski - Jan Karol Chodkiewicz. W walce po raz pierwszy uczestniczyła sławna polska konnica budząca grozę u wroga, która zyskała miano husarii. Jej atak przeważył szalę zwycięstwa na stronę Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Po zwycięstwie kircholmskim Polska odzyskała całe Inflanty. Wojna szwedzko - polska, mająca podłoże dynastyczne, z przerwami, trwała na lądzie i morzu kilkadziesiąt lat. Zakończyła się układem oliwskim w 1660 roku.

1660 (27) Zmarł we Francji Wincenty a Paulo - zakonnik, opiekun ludzi ubogich, chorych oraz dzieci i młodzieży. Założył zakon księży misjonarzy i Sióstr Miłosierdzia. Księża ze zgromadzenia Wincentego a Paulo przybyli do Polski w 1651 r. Przyczyniła się do tego Maria Ludwika Gonzaga - żona króla Jana Kazimierza. W połowie XVII wieku naród polski przeżywał potężne wstrząsy związane z wojnami - najpierw z Kozakami, a następnie - ze Szwedami. Kraj był zrujnowany i zubożały. Potrzebni byli ludzie oddani bliźnim, opiekujący się ubogimi. Pierwszą placówką nowych zakonników stał się Kościół Św. Krzyża w Warszawie. Księża i Siostry Miłosierdzia Wincentego a Paulo zajmowali się opuszczonymi, porzuconymi dziećmi i młodzieżą. Organizowali dla nich domy opieki, szkoły i internaty. Ich dziełem były również przytułki i szpitale dla chorych i bezdomnych ludzi dorosłych. Prowadzili także seminaria duchowne. W XVIII wieku ks. Boduen zorganizował w Warszawie szpital dla 1260 osób. Do dziś bracia i siostry ze zgromadzenia Wincentego a Paulo otaczają opieką dzieci, młodzież i ludzi ubogich na całym świecie.

1939 (27) W Warszawie powołano do życia konspiracyjną organizację wojskową - Służba Zwycięstwu Polski. Jej szefem został Michał Tokarzewski - Karaszewicz. SZP weszła w skład powstałego 27 grudnia 1939 r. Związku Walki Zbrojnej, na którego czele stanął emigracyjny działacz polityczny - Kazimierz Sosnkowski. ZWZ 14 lutego 1942 roku przekształcił się w Armię Krajową. 27 września 1939 r. utworzono także konspiracyjną wersję Związku Harcerstwa Polskiego - Szare Szeregi. W czasie powstania warszawskiego z członków Szarych Szeregów powstały bataliony: "Parasol" i "Zośka". Dzień 27 września jest świętem podziemnego państwa polskiego istniejącego w czasie okupacji hitlerowskiej. Jego stolicą był Milanówek.

1981 (27) W Grudziądzu zginął tragicznie Bronisław Malinowski - jeden z największych talentów sportowych świata, dwukrotny mistrz Europy w biegu na 3000 metrów z przeszkodami, złoty medalista na olimpiadzie w Moskwie w 1980 r. Po odwiezieniu swej narzeczonej wracał wieczorem do domu. Potężna ciężarówka wgniotła samochód mistrza w żelazną konstrukcję mostu na Wiśle. Zginął na miejscu. Od 1982 r. co roku rozgrywany jest w Grudziądzu Międzynarodowy Memoriał Lekkoatletyczny im. Bronisława Malinowskiego. Jest patronem jedenastu szkół podstawowych w Polsce.

1850 (28) W Stanach Zjednoczonych weszło w życie zarządzenie prezydenta, w którego myśl na statkach handlowych i na jednostkach morskich należących do amerykańskiej floty wojennej zaniechano kary chłosty. W brytyjskiej armii analogiczne zarządzenia ukazały się dziewięć lat później. W obydwu krajach zaczęto wprowadzać regulaminy obowiązujące żołnierzy szeregowych i oficerów. W innych krajach kary cielesne wobec żołnierzy stosowane były jeszcze przez kilkadziesiąt lat. Ich wymiar i surowość zależały najczęściej od bezpośredniego dowódcy.

1873 (28) Urodził się Wacław Berent - pisarz, eseista, autor licznych studiów i opowiadań. Jego "Żywe kamienie", książka wydana w 1918 r. malująca życie w średniowieczu, należy do najświetniejszych w skali europejskiej dzieł literackich. Zawiera nowe spojrzenie na wieki średnie. Z pasją śledził zjawiska psychologiczne i socjologiczne, ukazując je w starannie dobranych obrazach. Najbardziej znane cykle opowiadań Berenta to "Nurt", "Diogenes w kontuszu" i "Zmierzch wodzów".

1934 (28) Urodziła się Brigitte Bardot - francuska aktorka filmowa, jedna z najwybitniejszych artystek drugiej połowy dwudziestego wieku. Swą działalność na scenie rozpoczęła, gdy miała 16 lat. Sławę przyniosła jej główna rola w filmie "I Bóg stworzył kobietę". Jej zachowania, najczęściej pod wpływem reżyserów, miały charakter prowokacyjny, burzyły dotychczasowe kanony sztuki, zmierzały do obyczajowej emancypacji kobiet. Wielu widzów drażniło daleko posunięte odkrywanie ciała. W 1973 r. wycofała się z życia artystycznego. Zajęła się działalnością ekologiczną. Najbardziej interesuje się losami fok, wielorybów i rekinów, słoni, wilków i innych ssaków tępionych przez ludzi. Rozpoczęła akcję rezygnowania z futer naturalnych. Pisze listy do przywódców państw, ogłasza w prasie i telewizji memoriały i apele. Działalność dotyczącą ochrony zwierząt ułatwia jej światowa sława i zasoby materialne zdobyte w okresie pracy w kinematografii.

1956 (28) Zmarł Walerian Bierdiajew - polski dyrygent i pedagog. Zadebiutował w 1906 roku, dyrygując orkiestrą drezdeńską. W następnych latach stał za pulpitem dyrygenckim w Petersburgu i innych miastach rosyjskich. W 1930 r. powrócił do Polski i został dyrygentem Teatru Wielkiego w Warszawie. Po wojnie kierował Filharmonią Krakowską, a następnie teatrami operowymi w Poznaniu i Warszawie. Studiowali u niego: Andrzej Panufnik, Bohdan Wodiczko, Henryk Czyż, Artur Malawski, Stanisław Skrowaczewski i Stefan Stuligrosz. W swym repertuarze miał ponad sto oper. Z największym zamiłowaniem dyrygował dziełami Beethovena, Brahmsa, Wagnera i Czajkowskiego.

1547 (29) Urodził się Miguel de Cervantes - hiszpański pisarz, twórca nowoczesnej powieści europejskiej. Zadebiutował pasterskim romansem "Galatea", pisał również dramaty. Najwybitniejszym jego dziełem jest utwór prozatorski: "Przemyślny szlachcic Don Kichote z Manczy". Autor przedstawia przygody wiejskiego szlachcica, który naczytawszy się opowieści o wyczynach średniowiecznych rycerzy, przyjął imię don Kichote, Rycerza o Smutnej Twarzy i, jako błędny rycerz, ruszył w świat, aby bronić ludzi słabych i skrzywdzonych przed wszelkimi aktami ucisku i niesprawiedliwości. Jego szlachetne, a zarazem bezmyślne intencje zawsze przybierały parodystyczny charakter. Towarzyszy mu giermek - Sancho Pansa. Damą serca Don Kichote jest wiejska dziewczyna, której nadał imię Dulcynea z Toboso. Średniowieczne ideały rycerskie, autor powieści potraktował z życzliwą ironią i śmiesznością. Powieść jest uznana za jedno z arcydzieł literatury światowej. Cervantes brał udział w bitwie morskiej z Turkami pod Lewantem i dostał się do niewoli. Został wykupiony po kilku latach. Zmarł 22 kwietnia 1616 roku.

1823 (29) Urodził się Władysław Syrokomla (Ludwik Kondratowicz) - poeta i tłumacz. Jego twórczość ma wiele znamion poezji ludowej. Cechuje ją prostota środków wyrazu, potoczystość i melodyjność wiersza. Wysoko cenione są jego gawędy historyczne: "Janko Cmentarnik" czy, wzorowany na "Panu Tadeuszu" - poemat "Urodzony Jan Dęboróg". Jako tłumacz Syrokomla jest autorem dzieła "Przekłady poetów polsko - łacińskich epoki zygmuntowskiej". Napisał także "Dzieje literatury polskiej ". Zmarł 15 września 1862 roku.

1747 (29) Urodził się Józef Wybicki - działacz polityczny, dramatopisarz, publicysta, poseł na Sejm, uczestnik Konfederacji Barskiej. Odegrał ważną rolę w tworzeniu legionów we Włoszech, polskich oddziałów wojskowych pozostających pod rozkazami Napoleona Bonapartego. W historii najbardziej upamiętnił się autorstwem pieśni "Jeszcze Polska nie zginęła". Po raz pierwszy wykonano ją 20 lipca 1797 roku. Wkrótce utwór stał się ideową i programową pieśnią polskich oddziałów walczących na obczyźnie. Mazurek - autorstwa Józefa Wybickiego - od 1927 r. jest hymnem narodowym Polski. Pierwszy raz publicznie zagrano go w Sztokholmie podczas uroczystości wręczenia Henrykowi Sienkiewiczowi literackiej Nagrody Nobla. Józef Wybicki zmarł 10 marca 1822 roku.

1938 (29) W Monachium, Francja, Anglia i Włochy podpisały z Niemcami porozumienie, które otrzymało nazwę "układu monachijskiego". Oznaczał on wydanie Hitlerowi zgody państw zachodnich na aneksję części Czechosłowacji oraz otwarcie drogi dla niemieckiej agresji na wschód. Konsekwencją układu monachijskiego była druga wojna światowa. Układ monachijski stał się symbolem krótkowzroczności w rozwiązywaniu trudnych problemów w polityce międzynarodowej i zgubnych skutków ustępstw za wszelką cenę.

1758 (29) Urodził się Horatio Nelson - admirał, naczelny dowódca brytyjskiej marynarki wojennej. Należy do ludzi mających wielkie zasługi dla rozwoju potęgi Anglii. 21 października 1805 r. w bitwie morskiej pod Trafalgarem zwyciężył flotę francusko - hiszpańską. Zwycięstwo to zapewniło Wielkiej Brytanii panowanie na morzach trwające prawie 150 lat. W bitwie tej Nelson poniósł śmierć.

1804 (29) Urodził się Michał Czajkowski (Sadyk Pasza) - pisarz, polityk. Uczestniczył w Powstaniu Listopadowym. Po powstaniu wyemigrował do Francji. Współpracował z Adamem Czartoryskim. Na jego zlecenie założył stałą agenturę Hotelu Lambert w Turcji. W 1850 r. przeszedł na służbę turecką i przyjął islam. Walczył z Rosjanami w wojnie krymskiej. Współdziałał z Adamem Mickiewiczem w organizowaniu polskiego legionu w Turcji. W 1873 r. opuścił Turcję i przyjechał na Ukrainę. Stał się poddanym władcy Rosji. Napisał kilka powieści o tematyce kozackiej, idealizujących tę grupę ludności ukraińskiej. Gdy dowiedział się o zdradzie małżeńskiej swej drugiej żony, młodszej od niego o 50 lat - popełnił samobójstwo. Zmarł w 1886 roku.

1837 (29) Urodził się Michał Bałucki - komediopisarz, prozaik, autor komedii "Grube ryby".

1861 (29) Zmarła Tekla Bądarzewska - Baranowska - polska kompozytorka i pianistka. Była znana i ceniona w całej Europie. Największą sławę przyniosła jej nastrojowa melodia "Modlitwa dziewicy". Grała ją niemal każda panna na wydaniu.

1913 (29) Zmarł Rudolf Diesel - niemiecki wynalazca, twórca wysokoprężnego silnika spalinowego z samoczynnym zapłonem. Silnik, który wziął nazwę od swego konstruktora, stał się krokiem milowym na drodze światowego rozwoju motoryzacji na lądzie, morzu i powietrzu. Silnik oparty jest na ropie i produktach z niej wytworzonych. Przez ponad sto lat nie udało się znaleźć innych nośników energii w komunikacji i transporcie.

1452 (30) W Norymberdze wydano pierwszą drukowaną książkę. Była to Biblia Jana Gutenberga. Prace zmierzające do zastosowania czcionki drukarskiej Gutenberg rozpoczął w 1439 r. Do swej drukarni przyjmował dużą liczbę pracowników, a ci, po opanowaniu sztuki , zakładali w różnych miastach swoje pracownie i w ten sposób druk rozpowszechniał się w całej Europie .W Polsce pierwsze zakłady drukarskie powstały w Krakowie. Gutenberg wydał Biblię 42 - wierszową. Nazwa pochodzi od ilości wierszy na stronie. Wyszła w nakładzie 200 egzemplarzy - 100 na pergaminie i 100 na papierze. Pierwsza, drukowana książka w języku polskim - modlitewnik "Raj duszny" Biernata z Lublina - ukazała się 28 maja 1513 roku.

1700 (30) Urodził się Stanisław Konarski - pisarz i publicysta, pedagog, pijar, prekursor polskiego Oświecenia. W swej pasji organizatorskiej i reformatorskiej najwięcej uwagi poświęcił zagadnieniom szkolnictwa i oświaty. 1741 r. założył w Warszawie nowoczesny zakład nauczania "Collegium Nobilium". Spośród licznych jego w prac politycznych i społecznych największe znaczenie ma dzieło "O skutecznym rad sposobie", w którym wyłożył swoje poglądy zmierzające do naprawy Rzeczypospolitej. Cenne są również jego prace dotyczące poezji, dramatu i czystości języka. W 1771 r. król Stanisław August Poniatowski odznaczył go medalem "Sapere auso" - "Temu, który odważył się być mądrym". Konstytucję 3 Maja opracowali i doprowadzili do jej uchwalenia przede wszystkim wychowankowie Collegium Nobilium. Stanisław Konarski zmarł 3 sierpnia 1773 roku.

1908 (30) Urodził się w Odessie Dawid Ojstrach - jeden z największych skrzypków dwudziestego stulecia. W 1935 r. został laureatem Konkursu Wieniawskiego w Warszawie. Osiągał najlepsze wyniki, gdy wykonywał utwory wielkich romantyków oraz dzieła kompozytorów rosyjskich - Szostakowicza, Chaczaturiana, Prokofiewa. Czuł się również bardzo dobrze w muzyce kameralnej. Występował w trio z pianistą Lwem Borinem i wiolonczelistą Światosławem Knuszewickim, a później - z Richterem i Rostropowiczem. Z jego klasy w konserwatorium w Moskwie wyszło kilkudziesięciu wybitnych skrzypków, między innymi jego syn - Igor. Dawid Ojstrach występował również w roli dyrygenta. Zapraszały go słynne orkiestry. Zmarł w 1974 roku podczas artystycznej podróży w Holandii.

1921 (30) Przeprowadzono pierwszy w niepodległej Polsce powszechny spis ludności. Było nas wówczas 27 milionów 176 tysięcy, co dawało gęstość zaludnienia 70 osób na kilometr kwadratowy. Następny spis ludności odbył się 9 grudnia 1931 roku. Polska miała wtedy około 32 milionów obywateli. Pierwszy po drugiej wojnie światowej spis ludności odbył się 13 lutego 1946 r. W nowych, powojennych granicach państwa polskiego mieszkało wówczas 23.929.757 osób. Pierwszy spis powszechny odbył się w Polsce w 1791 r., następny - dopiero w 1921. Ostatni spis w Polsce Ludowej przeprowadzono w 1988 r., a pierwszy po przewrocie politycznym - na przełomie maja i czerwca w 2002 roku.

1924 (30) Urodził się Truman Capote - amerykański powieściopisarz i nowelista, autor utworów psychologicznych, nacechowanych wrażliwością na ludzkie przeżycia. Debiutował w 1934 r. opowiadaniem "Zatrzaśnij ostatnie drzwi". Od razu zdobył duży rozgłos. Do najbardziej znanych powieści Capote należą: "Harfa traw", "Inne głosy, inne ściany". Na podstawie jego powieści "Śniadanie u Tiffany’ego", w 1960 r. powstała, ciesząca się światowym powodzeniem, komedia filmowa o tym samym tytule. Zupełnie inny charakter ma powieść: "Z zimną krwią". Jest ona dokumentalnym zapisem "Zbrodni i kary". Powieść ta również stała się kanwą głośnego filmu nakręconego pod koniec lat 60. Truman Capote zmarł w 1984 roku.

1939 (30) W Paryżu utworzono polski rząd emigracyjny. Prezydentem został Władysław Raczkiewicz, a premierem - Władysław Sikorski.7 listopada 1939 r. prezydent Raczkiewicz mianował gen. Sikorskiego na naczelnego wodza polskich sił zbrojnych, najpierw we Francji, a następnie w Wielkiej Brytanii. Po tragicznej śmierci Władysława Sikorskiego w lipcu 1943 r., premierem został (14 lipca) Stanisław Mikołajczyk, a naczelnym wodzem polskich sił zbrojnych (8 lipca) - gen. Kazimierz Sosnkowski. Pod naciskiem władz Wielkiej Brytanii, w październiku 1944 r., Kazimierz Sosnkowski został zdymisjonowany za wydanie rozkazu o rozpoczęciu Powstania Warszawskiego. Państwa alianckie powstania nie akceptowały.

1954 (30) W Stanach Zjednoczonych oddano do użytku pierwszy okręt podwodny o napędzie atomowym. Zapoczątkowało to szybki rozwój budowania jednostek morskich z napędem atomowym w amerykańskiej marynarce oraz we flotach wojennych innych państw, zwłaszcza Rosji, Francji i Wielkiej Brytanii.

1984 (30) Zmarła Anna Świrszczyńska - poetka, autorka opowiadań dla dzieci. W 1936 r. ukazał się jej debiutancki zbiór "Wiersze i proza" i od razu przyniósł autorce rozgłos. Podczas okupacji niemieckiej dramat "Orfeusz" uzyskał trzecią nagrodę w konspiracyjnym konkursie literackim. Największym powodzeniem cieszą się jej poezje zebrane w tomie "Jestem baba" oraz notatnik z Powstania Warszawskiego pt. "Budowałam barykadę". Twórczość Świrszczyńskiej wysoko cenił Czesław Miłosz. Pisarka urodziła się w 1909 roku.