1769 (1) Urodził się w Grodkowie Józef Ksawery Elsner - kompozytor, pedagog, organizator życia muzycznego w Polsce, bliski współpracownik Wojciecha Bogusławskiego. Po przeniesieniu się z Wrocławia, gdzie studiował, do Warszawy, przez 25 lat kierował Narodowym Teatrem Operowym i doprowadził go do wielkiego rozkwitu. W 1821 r. założył w Warszawie Instytut Muzyki i Deklamacji, który pięć lat później przemianowany został na Główną Szkołę Muzyki, w której uczył się również Fryderyk Chopin. Komponował utwory symfoniczne i kameralne. Spośród jego trzydziestu oper najbardziej znane są: "Leszek Biały", "Echo w lesie", "Król Łokietek czyli Wiśliczanki" i "Jagiełło w Tenczynie". Do swej twórczości chętnie wprowadzał polski folklor, był prekursorem nurtu narodowego w muzyce. Zmarł 18 kwietnia 1854 roku.

1804 (1) Urodził się Michał Glinka - kompozytor, twórca narodowej szkoły w muzyce rosyjskiej. Studia muzyczne rozpoczął dopiero, gdy miał 29 lat. Wielkim zainteresowaniem Glinki cieszył się rosyjski folklor, który nadał swoisty charakter większości jego utworów. Dużo podróżował. Przez dłuższy czas przebywał we Włoszech, Hiszpanii i Niemczech. Przez trzy lata mieszkał w Warszawie. Wysoko cenione są jego opery: "Iwan Susanin" i "Rusłan i Ludmiła". Komponował również utwory symfoniczne inspirowane muzyką ludową oraz pieśni. Wywarł wielki wpływ na rosyjską twórczość muzyczną całego dziewiętnastego wieku. Zmarł w Berlinie w 1857 roku.

1895 (1) Urodził się Tadeusz Komorowski, pseudonim "Bór" - generał, przedstawiciel polskiego rządu na emigracji w Londynie, dowódca Armii Krajowej w latach 1943-1944. "Bór" Komorowski wydał rozkaz rozpoczęcia powstania warszawskiego, w którego wyniku prawie całkowicie zniszczona została Warszawa. Zginęło około 250 tysięcy ludzi. Rządy Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii nie akceptowały, ani w płaszczyźnie politycznej, ani militarnej - zrywu zbrojnego Warszawy, toteż po klęsce powstania Bór Komorowski został zdymisjonowany i nie odgrywał już żadnej roli w życiu politycznym polskiej emigracji w Londynie. Zmarł w Wielkiej Brytanii 24 sierpnia 1966 roku.

1915 (1) Urodził się Jan Twardowski - warszawski kapłan, kaznodzieja, filozof, poeta, felietonista. Święcenia kapłańskie przyjął w 1947 r. Debiutował, gdy miał 22 lata, tomem: "Powrót Andersena", ale sławę przyniosły mu utwory poetyckie, które zaczęły wychodzić na początku lat 70. - "Znaki ufności", "Elementarz księdza Jana Twardowskiego", "Nie przyszedłem Pana nawracać". Pisał do końca życia. Poezja Twardowskiego związana jest z psychiczną i moralną naturą człowieka, jego codziennymi przeżyciami, pragnieniami oraz poszukiwaniem dobra, piękna i miłości. Powszechnie znane jest poetyckie i głęboko ludzkie przesłanie Jana Twardowskiego: "Spieszmy się kochać ludzi - tak szybko odchodzą". Przez ten utwór chciał zwrócić uwagę, że każdy dzień jest ważny i szkoda go zmarnować. Pisał prosto i dla każdego zrozumiale. Poezja Twardowskiego jest bardzo pogodna. To co najważniejsze potrafił powiedzieć w najprostszych słowach. Jego poezja zawsze będzie do nas wracać, gdyż wypływa z codziennych przeżyć i najgłębszych potrzeb człowieka. Tak jak w swej twórczości, tak w życiu był bardzo otwarty na ludzi. Mieszkał u sióstr wizytek na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie. Zmarł 18 stycznia 2006 roku.

1926 (1) Urodziła się Marylin Monroe - wybitna amerykańska aktorka, gwiazda filmowa lat 50., symbol kobiecej urody i seksapilu. Na ekranie zadebiutowała w 1949 roku w filmie: "Asfaltowa dżungla". Sławę przyniosły jej filmy: "Niagara", "Mężczyźni wolą blondynki", "Skłóceni z życiem", "Pół żartem, pół serio". Była blisko związana z braćmi Robertem i Johnem Kennedy’mi. Zginęła tragicznie 5 sierpnia 1962 roku w okolicznościach dotąd niewyjaśnionych. Istnieją przesłanki wskazujące, że jej samobójstwo zostało upozorowane.

1955 (1) Po raz pierwszy obchodzono Międzynarodowy Dzień Dziecka, ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych. Miało to na celu zwrócenie uwagi na trudną sytuację dzieci w różnych częściach świata, wykorzystywanie ich do ciężkich prac oraz na stosowaną w różnych formach przemoc. Międzynarodowy Dzień Dziecka ma służyć zapewnieniu dzieciom prawa do rozwoju intelektualnego, psychicznego i fizycznego, prawa do miłości i szczęśliwego dzieciństwa.

1740 (2) Urodził się markiz Francois de Sade - francuski powieściopisarz, dramaturg i nowelista. W jego utworach, ukierunkowanych głównie na erotyzm, znalazły wyraz skłonności autora do nacechowanych przemocą perwersyjnych zachowań seksualnych. Markiz de Sade był oskarżany o zbrodnie o charakterze seksualnym i o trucicielstwo. Wielokrotnie trafiał do więzienia, gdzie spędził 27 lat. Patologiczne namiętności markiza de Sade najsilniejsze piętno wycisnęły na powieściach: "Justyna czyli niedole cnoty", "120 dni Sodomy czyli szkoła libertynizmu", "Filozofia w buduarze", a także w zbiorach opowiadań: "Zbrodnie miłości" i "Małżonek ukarany oraz inne opowieści". Zmarł w celi więziennej w 1814 roku. Od jego nazwiska wywodzi się termin "sadyzm" - oznaczający okrutne znęcanie się nad innymi ludźmi.

1831 (2) James Clark Ross - szkocki naukowiec - zlokalizował północny biegun magnetyczny Ziemi. Miało to wielkie znaczenie dla rozwoju nauki o naszej planecie oraz istniejących na niej zjawiskach elektromagnetycznych i klimatycznych. Lokalizacja bieguna północnego pozwoliła także na intensyfikację badań nad rozwojem organizmów żywych na Ziemi, a także wpływie pola elektromagnetycznego na przemieszczanie się co pewien czas biegunów północnego i południowego. Zjawisko to występuje w zasadzie co 360 tysięcy lat. Wywiera ono wielki wpływ na kształtowanie się i sytuację organizmów zwierzęcych.

1882 (2) Zmarł Giuseppe Garibaldi - generał, włoski bohater narodowy. Przewodził walce Związku Karbonariuszy - partyzantów walczących o wyzwolenie Italii spod panowania Austrii i zjednoczenie państwa. Należał do przyjaciół Polski i popierał jej walkę o wolność. Włoski oddział zbrojny, pod dowództwem gen. Franciszka Nullo, uczestniczył w Powstaniu Styczniowym. Solidarność z Polakami Nullo przypieczętował własną krwią. Dowodząc oddziałem garibaldczyków, zginął w krwawej potyczce pod wsią Krzykawka nieopodal Olkusza. Cmentarz włoskich żołnierzy poległych w bojach o niepodległą Polskę znajduje się w północnej części Warszawy.

1979 (2) rozpoczęła się pierwsza pielgrzymka papieża Jana Pawła II do ojczyzny. Trasa wiodła przez Warszawę, Gębarzewo, Gniezno, Częstochowę, Kraków, Kalwarię Zebrzydowską, Wadowice, Oświęcim, Mogiłę, Nową Hutę i Nowy Targ. Pielgrzymka trwała dziewięć dni. Jej przesłanie brzmiało: "Niech zstąpi Duch Twój i odnowi oblicze ziemi, tej ziemi". Słowa te wypowiedział papież w homilii podczas mszy na placu Zwycięstwa w Warszawie. W nabożeństwie uczestniczyło ponad milion osób. Była to druga wizyta zagraniczna Jana Pawła II. Pierwszą odbył do Dominikany i Meksyku.

1793 (3) Urodził się Antoni Malczewski - poeta, podróżnik, oficer Księstwa Warszawskiego. Pochodził z ze wschodnich kresów Polski. Pobierał nauki Liceum Krzemienieckim oraz w Szkole Aplikacyjno - Inżynieryjnej w Warszawie. Jako pierwszy Polak zdobył alpejski szczyt Monte Blanc w 1818 r. Największym jego dziełem jest poemat "Maria", wydany w 1825r. - opiewający dramatyczne losy ukochanej Szczęsnego Potockiego, którego ojciec nakazał porwanie dziewczyny i utopienie jej w przerębli, aby nie dopuścić do małżeństwa. Poemat "Maria"- jedno z największych dzieł w literaturze romantycznej, zapewnił Antoniemu Malczewskiemu stałe miejsce w polskiej kulturze. Z utworem tym wiąże się powstanie tak zwanej szkoły ukraińskiej w polskiej literaturze. Stworzyli ją głównie wychowankowie Liceum Krzemienieckiego. W ich dziełach dominuje zachwyt nad pięknem Ukrainy - jej przyrodą i historią. Antoni Malczewski zmarł 2 maja 1826 r. Roman Statkowski skomponował operę, której libretto oparte jest na poemacie "Maria". Premiera opery pod tym samym tytule odbyła się w Teatrze Wielkim w Warszawie 1 marca 1906 roku.

1912 (3) Rząd amerykański, jako pierwszy w świecie, wprowadził ośmiogodzinny dzień pracy. W ciągu kilku lat w ślady Amerykanów poszła znaczna część krajów europejskich. O wprowadzenie ośmiogodzinnego dnia pracy, czyli o tak zwane "trzy ósemki" - osiem godzin pracy, osiem - wypoczynku i osiem - snu, organizacje robotnicze na całym świecie walczyły przez kilkadziesiąt lat.

1963 (3) Zmarł Nazim Hikmet - turecki dramatopisarz, poeta i publicysta. W 1951 r. przybrał nazwisko polskiego pradziadka - Konstantego Borzęckiego - emigranta z czasów Powstania Listopadowego. Studiował w Moskwie. Tam też wstąpił na drogę ideologii marksistowskiej. Za ten światopogląd w Turcji na długie lata osadzono go w więzieniu. Od 1951 r. przebywał w Związku Radzieckim. Wielki wpływ na jego twórczość wywarła poezja futurystów rosyjskich, zwłaszcza Majakowskiego. Głównym motywem wierszy Hikmeta są przeżycia człowieka uwikłanego we współczesne problemy społeczne i moralne. Do najważniejszych jego dzieł należą: tom wierszy "Pieśni pijących słońce" i poemat "Listy do Taranta Babu". Znaczna część twórczości tureckiego poety przetłumaczona została na język polski. Urodził się w 1902 roku.

1835 (4) Urodził się Walery Wysocki - muzyk, profesor lwowskiego konserwatorium, pedagog, nauczyciel i wychowawca kilkuset wokalistów. Wielu z nich osiągnęło szczyty artyzmu, jak na przykład Salomea Kruszelnicka. Uczniowie Walerego Wysockiego występowali w mediolańskiej La Scali, nowojorskiej Metropolitan Opera i na innych największych scenach świata. Po naukę do prof. Wysockiego przyjeżdżali śpiewacy z całej Europy. Zmarł 12 października 1907 r. Spoczywa na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.

1963 (4) Uruchomiono pierwszy, polski, doświadczalny laser zbudowany w Zakładzie Aparatury Naukowo - Pomiarowej Instytutu Fizyki Polskiej Akademii Nauk. Prace naukowe i doświadczalne umożliwiły zastosowanie techniki laserowej w przemyśle metalowym i zbrojeniowym, telekomunikacji, informatyce i wielu innych dziedzinach. Laser odgrywa ważną rolę w medycynie. Za pomocą lasera wykonuje się najbardziej skomplikowane i precyzyjne operacje.

1989 (4) Odbyła się pierwsza tura wyborów do Zgromadzenia Narodowego, które zapoczątkowały zmianę ustroju politycznego w Polsce. Przedstawiciele opozycyjnej "Solidarności" odnieśli zwycięstwo nad rządzącą wówczas koalicją - Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, Stronnictwo Ludowe i Stronnictwo Demokratyczne. System wyborów był wynikiem uzgodnień "Okrągłego Stołu", przy którym zasiedli przedstawiciele różnych opcji politycznych występujących w Polsce. Historycy uważają, iż wybory z 4 czerwca w istocie nie były głosowaniem na członków Zgromadzenia Narodowego, lecz plebiscytem, czy ma być dalej PRL, czy też władzę należy oddać ekipie, której przewodził Lech Wałęsa. Druga tura wyborów odbyła się 18. czerwca. Pierwsze posiedzenie Sejmu (nazwanego:"Kontraktowym") odbyło się 4 lipca 1989 r. W tym samym dniu rozpoczął obrady odrodzony, polski Senat. Na prezydenta wybrano Wojciecha Jaruzelskiego, a premierem został Tadeusz Mazowiecki.

1989 (4) W Chinach, na placu Tien an Men (Niebiańskiego Spokoju), dokonano masakry studentów demonstrujących od trzech tygodni. Uczestnicy manifestacji domagali się zwiększenia swobód obywatelskich i przywrócenia w Chinach podstawowych praw człowieka. W celu spacyfikowania i rozproszenia demonstrantów użyto czołgów. Zginęło kilkaset osób, a tysiące odniosły rany. Rządy wielu państw ogłosiły energiczne protesty przeciw masakrze, jednak sprawa zakończyła się na dyplomatycznym oburzeniu. W Chinach od wielu lat rozwijają się procesy wolnorynkowe i kapitalistyczne formy ekonomiczne, jednak nie idą za nimi swobody obywatelskie.

1443 (5) W Polsce, jak zanotował Jan Długosz - autor dzieła: "Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa polskiego" - "było trzęsienie ziemi, które dało się odczuć w całej Polsce, a także w Czechach i innych krajach sąsiednich. Było tak gwałtowne, że nawet murowane wieże i gmachy upadały i najtrwalsze waliły się budowy. Ludzie, nagłym zdjęci strachem, od zmysłów odchodzili". Były to najsilniejsze wstrząsy geologiczne w tej części Europy w ostatnich wiekach.

1783 (5) Dwaj Francuzi, bracia - Jacques Etienne i Joseph Michel Montgolfier - po raz pierwszy w historii uruchomili lot balonu, w którym znajdowało się nagrzane powietrze. Balon miał 11 metrów średnicy, a zbudowany był z płótna i papieru. Lot trwał dziesięć minut. Wyczyn swój powtórzyli 19 września tego samego roku w obecności króla i 130 tysięcy paryżan. W koszu podwieszonym do balonu znajdowała się kaczka, baran i kogut. Dopiero 21 listopada 1783 r. bracia Montgolfier, w łódeczce podwieszonej do balonu, nazwanej "montgolfierką", sami wystartowali do lotu. Wynalazek braci Montgolfier był pierwszym krokiem na drodze do realizacji odwiecznego marzenia człowieka, aby wznieść się nad ziemię. Po udanym eksperymencie francuskim także i w innych krajach podejmowano próby z lotami. W Polsce pierwszy, publiczny pokaz lotu balonu konstrukcji polskich naukowców - Jana Jaśkiewicza i Jana Śniadeckiego, odbył się w Krakowie 1 kwietnia 1784 roku. Jack Montgolfier - przemysłowiec i wynalazca - urodził się 7 stycznia 1745, a zmarł 2 sierpnia 1799 roku.

1898 (5) Urodził się Federico Garcia Lorca - hiszpański poeta, dramaturg, organizator teatru wędrownego. Świat zna go głównie jako dramaturga. Największą sławę przyniosła mu "Trylogia chłopska". Ze scen nie schodzą również sztuki: "Mariana Pineza", "Czarująca szewcowa", "Wierna". Studiował prawo, literaturę, filozofię , muzykę i malarstwo. W Hiszpanii uznawany jest za największego poetę. Swoje pieśni Lorca śpiewał przy gitarze, toteż, zanim wyszły w druku, stały się powszechnie znane nie tylko w Hiszpanii, ale również w całej Ameryce Południowej. Zginął w czasie wojny domowej - 19 sierpnia 1936 r. rozstrzelali go hiszpańscy faszyści w wąwozie koło Grenady.

1947 (5) George Marshall - amerykański sekretarz stanu - przedstawił plan pomocy gospodarczej Stanów Zjednoczonych dla Europy. W ramach "planu Marshalla", zniszczone wojną państwa zachodnie otrzymały duże ilości żywności i odzieży, urządzeń technicznych i transportowych, rozwiązań technologicznych i środków finansowych. Dzięki tej pomocy zachodnie państwa Europejskie zaleczyły rany wojny i zaczęły się szybko rozwijać. Polska, znalazłszy się w radzieckiej strefie wpływów, "planu Marshalla" nie przyjęła.

1530 (6) W Sycynie koło Radomia, urodził się Jan Kochanowski - najwybitniejszy przedstawiciel poezji narodowej polskiego renesansu, największa indywidualność poetycka słowiańszczyzny na przestrzeni od średniowiecza aż po romantyzm. Jego utwory mają najwyższą próbę artystyczną. Po ukończeniu szkoły w Sandomierzu kształcił się w Krakowie, a następnie wyjechał na dalsze studia do Padwy. Tam pisał po łacinie elegie miłosne. Zachęcony wzorem poetów włoskich, począł również tworzyć w języku polskim. Z Włoch poeta wyjechał do Francji, gdzie również rozwijała się poezja narodowa. W 1557 roku wrócił do kraju. Do największych osiągnięć twórczych Jana Kochanowskiego należą pieśni o treściach świeckich i religijnych, fraszki wyniesione na szczyty artyzmu, pisane przez całe życie, a zebrane w trzech tomach, "Treny " - zbiór dziewiętnastu żałobnych elegii , których wspólnym motywem jest śmierć Urszulki - trzyletniej córki poety oraz patriotyczny poemat, pierwszy dramat w literaturze polskiej - "Odprawa posłów greckich". Arcydziełem prozy poetyckiej jest "Psałterz Dawidowy". Kochanowski, tłumacząc Psałterz z Wulgaty, wzbogacał język oryginału. Dokonał poetyckiej parafrazy dzieła. Strofy jego Psałterza składają się z rymujących się wersetów. "Odprawę posłów greckich" po raz pierwszy wystawiono 12 stycznia 1578 r. w pałacu królewskim w warszawskim Jazdowie w obecności króla Stefana Batorego. Sztukę reżyserował zasłużony lekarz warszawski Wojciech Oczko. Jan Kochanowski zmarł 22 sierpnia1584 roku.

1606 (6) Urodził się Pierre Corneille - francuski poeta, twórca dramatu klasycznego. Tragikomedia "Cyd", która wyszła w 1636 r., przyniosła mu sławę. Bohaterami sztuk Corneille’a przeważnie są buntownicy gotowi rzucić wezwanie społeczeństwu i normom krępującym ich działalność. "Cyda", "Horacjuszów", "Surenę " i inne dramaty Corneille’a po mistrzowsku przełożył na język polski Andrzej Morsztyn. Pierre Corneille zmarł 1 października 1684 roku.

1700 (6) Zmarł Wespazjan Kochowski - poeta i historyk, przedstawiciel baroku w polskiej literaturze. Propagował koncepcję Polski, jako przedmurza chrześcijaństwa. W późniejszych wiekach myśl ta znalazła wielu naśladowców. Powierzano mu różne ważne urzędy. Przez wiele lat związany był ze służbą wojskową. Brał udział w wyprawie króla Jana Sobieskiego na odsiecz Wiednia w 1683 roku. Jego wrażenia i przemyślenia z bitwy znalazły wyraz w poemacie: "Dzieło boskie albo pieśń Wiednia wybawionego". Z innych jego utworów największą popularność zdobył cykl poematów: "Trybut należny wdzięczności - Psalmodia polska". Wespazjan Kochowski urodził się w 1633 roku.

1799 (6) Urodził się Aleksander Puszkin - poeta, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli romantyzmu, przyjaciel Adama Mickiewicza, twórca nowoczesnej literatury rosyjskiej. Jego poematy i dramaty: "Borys Godunow", "Eugeniusz Oniegin", "Cyganie" - stały się kanwą oper największych rosyjskich kompozytorów. Poematy i wiersze Puszkina miały wiele polskich tłumaczeń i wydań. Do najpiękniejszych należy wydanie Eugeniusza Oniegina w tłumaczeniu Adama Ważyka z ilustracjami Jana Marcina Szancera. W wyniku intryg na dworze carskim, broniąc czci swej ukochanej żony - Natalii, Puszkin zginął w pojedynku 10 lutego 1837 roku. Nie wiedział, że w chwili, gdy zadano mu śmiertelny cios, Natalia spędzała rozkoszne chwile w komnacie carskiej.

1841 (6) Urodziła się Eliza Orzeszkowa - publicystka, czołowa pisarka pozytywizmu. Jej powieści: "Nad Niemnem", "Z różnych sfer", "Cham", "Pamiętnik Wacławy", "Meir Ezofowicz", "Dziurdziowie" - przedstawiają w różnych aspektach program uzdrowienia polskiego społeczeństwa, konieczność pracy u podstaw. Podejmowała najważniejsze sprawy życia społecznego - roli inteligencji, emancypacji kobiet, asymilacji Żydów. Źródłem wszelkiego zła jest nędza i ciemnota chłopa, nierówności społeczne, brak ideowości szlachty i oderwanie jej o głównego nurtu życia narodu. Orzeszkowa wywarła wielki wpływ na rozwój idei pozytywistycznych w Polsce. Zmarła 18 maja 1910 roku.

1875 (6) Urodził się Tomasz Mann - niemiecki powieściopisarz i nowelista, jeden z największych prozaików dwudziestego wieku. Najwybitniejsze jego dzieła - powieści: "Czarodziejska Góra", "Buddenbrokowie ", "Doktor Faustus" i "Lotta w Weimarze" należą do klasyki światowej. Jest także autorem wielu opowiadań, cieszących się ogromną poczytnością, jak na przykład "Mario czarodziej" czy "Śmierć w Wenecji". Za swą twórczość otrzymał w 1929 r. literacką Nagrodę Nobla. W wielu tworach literackich i publicystycznych występował przeciw faszyzmowi. Dzieło "Józef i jego bracia"- odwołujące się do historii biblijnej - jest polemiką z faszyzmem. Po dojściu Hitlera do władzy - wyemigrował z Niemiec. Tomasz Mann zmarł 12 sierpnia 1955 roku.

1903 (6) Urodził się Aram Chaczaturian - kompozytor armeński, twórca symfonii, suit orkiestrowych, koncertów instrumentalnych, autor słynnego "Tańca z szablami". Był profesorem Konserwatorium w Moskwie. W swej twórczości często czerpał z folkloru armeńskiego, gruzińskiego, azerskiego i turkmeńskiego. Jego kompozycje o bogatej inwencji melodycznej i specyficznej dramaturgii cieszą się wielkim powodzeniem. Zmarł w Moskwie w 1978 roku.

1944 (6) Pod osłoną nocy, dowództwo wojsk alianckich, przy użyciu sił morskich, lotniczych i lądowych, rozpoczęło inwazję w Cherbourg w Normandii. Nastąpiło otwarcie drugiego antyhitlerowskiego frontu w Europie. Operacja normandzka stała się początkiem zwycięskiego pochodu wojsk alianckich prowadzącego do pokonania Niemiec i zakończenia wojny. W inwazji na wybrzeżu Francji, oprócz setek tysięcy żołnierzy, uczestniczyło sześć i pół tysiąca różnego rodzaju okrętów i barek desantowych oraz trzynaście tysięcy samolotów. Naczelnym dowódcą sił sojuszniczych na Zachodzie był amerykański generał David Eisenhower. Dywizją polską uczestniczącą w walkach na froncie zachodnim dowodził gen. Stanisław Maczek.

1848 (7) Urodził się Paul Gauguin - najwybitniejszy malarz francuski z przełomu wieków, postimpresjonista. Tworzył kompozycje figuralne , portrety i pejzaże. Do najbardziej znanych płócien należy obraz zatytułowany "Kobiety z Tahiti". Malował głównie w Bretanii i na wyspach Oceanii. Zmarł w Paryżu 8 maja 1903 roku.

1896 (7) Urodził się Imre Nagy - polityk węgierski, działacz demokratyczny, bojownik o wolność Węgier. Za przywództwo w niepodległościowym zrywie skierowanym przeciw wojskom radzieckim w październiku 1956 r. został skazany na śmierć i rozstrzelany 16 czerwca 1958 roku. Imre Nagy dla społeczeństwa węgierskiego stał się wyrazicielem dążeń demokratycznych i wolnościowych. Należy do panteonu bohaterów narodowych.

1990 (7) Weszła w życie ustawa Sejmu uchylająca ustawę o kontroli prasy. Zlikwidowany został Główny Urząd Kontroli Publikacji i Widowisk. Cenzura istniała w Polsce 45 lat. Miała charakter prewencyjny. Obejmowała wydawnictwa prasowe i książkowe, spektakle teatralne, filmy, widowiska telewizyjne i audycje radiowe.

2004 (7) Zmarł Roman Aftanazy - historyk i wybitny popularyzator wiedzy. Od wczesnej młodości zajmował się inwentaryzowaniem dworów dawnej Polski, w jej granicach sprzed 1772 roku. Praca ta stała się jego największą pasją. Poświęcił jej ponad 50 lat życia. Większość prac wykonał własnym sumptem i za własne pieniądze. Do najważniejszych jego dzieł należy unikalna praca "Dzieje rezydencji na dawnych kresach wschodnich Rzeczypospolitej". Dzieło to znane jest i wysoko cenione nie tylko w Polsce. Roman Aftanazy urodził się w 1914 roku.

632 (8) Zmarł Mahomet - prorok i twórca islamu. Religię stworzoną przez Mahometa od początku cechuje wielka ekspansywność. Wyznawcy Allaha zamieszkują głównie Azję i Afrykę. Liczba ich przekracza miliard. Najświętszym miejscem islamu jest Wielki Meczet w Mekce, w Arabii Saudyjskiej, otoczony Haramem liczącym 770 kilometrów kwadratowych - terytorium sakralnym, na którym pod karą śmierci nie może stanąć stopa niewiernego. W wielkim Meczecie - Kaabie - znajduje się, oprawiony w srebrną ramę Czarny Kamień stanowiący świętość nad świętościami Islamu. Od ponad tysiąca lat, każdego roku przybywają do Mekki miliony pątników. Po ropie naftowej pielgrzymki stanowią drugie źródło wielkich dochodów Arabii Saudyjskiej.

1810 (8) Urodził się Robert Schumann - niemiecki kompozytor epoki romantyzmu, publicysta i krytyk muzyczny, pedagog i dyrygent. Główne sfery jego twórczości to muzyka fortepianowa i liryka wokalna. W jego pieśniach jest ścisły związek poezji z muzyką. Pragnął zostać pianistą wirtuozem, ale choroba ręki zmusiła go do porzucenia tej myśli. Został kompozytorem. Dziełem Schumanna są utwory symfoniczne, kameralne oraz koncerty fortepianowe i wiolonczelowe. Jako krytyk muzyczny popierał nowe tendencje w muzyce. Zachwycał się Fryderykiem Chopinem. To właśnie on nazwał utwory Chopina "armatami ukrytymi w kwiatach". Jego żona - Klara Schumann - była także pianistką i kompozytorką i należała do najwybitniejszych artystów XIX wieku. Ona właśnie najbardziej rozsławiła imię swego męża w całej Europie. Ostatnie lata życia Schumanna naznaczyła choroba psychiczna. Zmarł 29 lipca 1856 roku.

1991 (8) Zmarł Wilhelm Szewczyk - publicysta i poeta, wybitny organizator życia kulturalnego na Śląsku. Przetłumaczył na język polski kilkadziesiąt utworów pisarzy niemieckich. Sławę literacką przyniósł mu, wydany w 1938 roku, poemat "Hanys". Liryka harmonijnie łączy się w nim z elementami epickimi i reportażowymi. Wilhelm Szewczyk w okresie międzywojennym kierował rozgłośnią Polskiego Radia w Katowicach. W czasie niemieckiej okupacji konspiracyjnie wydał poemat "Noc". Począwszy od 1945 r. rozwijał intensywną działalność publicystyczną. Kierował najpierw katowickim tygodnikiem "Odra", a następnie - krakowskim "Życiem Literackim". Pełnił także funkcję redaktora naczelnego czasopism kulturalnych "Przemiany " i "Poglądy ". Teatr im. Wyspiańskiego w Katowicach przez kilkadziesiąt powojennych lat cieszył się opinią jednej z najlepszych scen w kraju. Sławę tę w dużej mierze zawdzięcza współpracy z Wilhelmem Szewczykiem, który pełnił funkcję kierownika literackiego Teatru.

1595 (9) Urodził się Władysław IV- syn Zygmunta Wazy, król Polski w latach 1632-1648. W ostatnim roku jego panowania rozpoczęła się krwawa wojna ze zbuntowanymi Kozakami na Ukrainie. Wojna doprowadziła do oderwania od Polski części Ukrainy i, na mocy Układu Pieriesławskiego zawartego między przywódcą Kozaków - Bohdanem Chmielnickim a rosyjskim władcą w 1654 r. , przyłączenia jej do Rosji. Władysław IV zmarł 20 maja 1648 roku. Po jego śmierci na tron wstąpił drugi syn Zygmunta III Wazy - Jan Kazimierz, który sprawował władzę w państwie przez dwadzieścia lat do swej abdykacji, która nastąpiła w 1668 roku.

1781 (9) Urodził się George Stephenson - angielski inżynier, wynalazca i konstruktor. W 1814 r. skonstruował pierwszą lokomotywę parową. Zbudował także pierwszą linię kolei publicznej oraz uruchomił pierwszą fabrykę parowozów. Dało to początek wielkiemu przyśpieszeniu w dziedzinie wytwarzania dóbr materialnych i kulturalnych, nowej erze w życiu gospodarczym i społecznym całej ludzkości - epoce pary. Zmarł 12 sierpnia 1848 roku.

1885 (9) Urodził się Felicjan Składkowski - Sławoj - działacz polityczny, lekarz, generał, legionista, jeden z najbliższych współpracowników Józefa Piłsudskiego i Edwarda Rydza - Śmigłego. W latach 1936-1939 był premierem rządu Rzeczypospolitej Polskiej. W jego ekipie najważniejszą rolę odgrywał minister Józef Beck, który kreował ówczesną politykę zagraniczną Polski. Felicjan Składkowski opuścił Polskę wraz z innymi członkami rządu we wrześniu 1939 r. Zmarł na emigracji w Londynie 30 sierpnia 1962 roku.

1653 (10) Zmarł Szymon Okolski - dominikanin, historyk, heraldyk. Jednym z głównych jego dzieł jest herbarz "Orbis polonus". Współcześni zarzucali autorowi, że w pracy zostały pominięte niektóre nazwiska. Był oskarżany przed Trybunałem Koronnym. Okolski napisał również dwa diariusze z wypraw przeciwko Kozakom. Uczestniczył w nich jako kaznodzieja. Jego autorstwa jest wykaz prowincji wikariuszów dominikańskich na Rusi oraz katalogu biskupów kijowskich i czernichowskich. Prace mają dużą wartość historyczną. Napisał też wiele dzieł teologicznych, głównie żywotów wybitnych członków swego zakonu. Szymon Okolski urodził się w 1580 roku.

1778 (10) Urodził się Alojzy Prosper Biernacki - działacz gospodarczy i społeczny, pionier postępu rolniczego, uczony i polityk. Wiedzę i doświadczenia zdobyte w czasie podróży po krajach zachodnich przeniósł na grunt polski. Stosował płodozmian, ulepszał narzędzia rolnicze, pierwszy w kraju założył hodowlę merynosów. Przyswoił Wielkopolanom angielski system osuszania gruntów podziemnymi rurami glinianymi - drenami. Założył szkołę rolniczą. Uczono w niej rolnictwa, agronomii, przyrody i matematyki. Walczył o zniesienie poddaństwa chłopów. propagował przebudowę przestarzałej gospodarki wiejskiej. Wydawał poradniki i podręczniki dla wsi, wiele tłumaczył z języków obcych. Był czołowym działaczem pierwszej w Polsce organizacji rolniczej - Królewskiego Towarzystwa Gospodarki Rolnej. Współpracował z "Pamiętnikiem Rolnym Warszawskim" i czasopismem "Ziemianin". Jako polityk współdziałał z braćmi Niemojewskimi, przywódcami tak zwanej opozycji kaliskiej. W 1830 r. wszedł jako poseł wieluński do Sejmu, a po wybuchu Powstania Listopadowego - do Sejmu Rewolucyjnego. Po upadku powstania Biernacki wyemigrował do Francji, ale i tu rozwijał szeroką działalność oświatową. Zmarł w Paryżu w 1854 roku.

1815 (10) W miejscowości Różyczno na Podolu urodził się Ernest Malinowski - najwybitniejszy inżynier kolejowy drugiej połowy XIX wieku. Po Powstaniu Listopadowym wyemigrował wraz z ojcem - oficerem Królestwa Kongresowego - do Francji. Tu studiował w szkole budowy dróg i mostów. Z Paryża wyjechał do Peru. W 1866 r. Hiszpania zaatakowała Peru. Malinowski skonstruował ruchome fortyfikacje - uzbrojone pojazdy na szynach . Zastosowanie ich zadecydowało o zwycięstwie narodu peruwiańskiego. W pierwszej połowie lat 70. zbudował kolej transandyjską łączącą dwie części kraju, zachodnią i wschodnią, przedzielone pasmem potężnych gór. Prace trwały około trzech lat. Linia kolejowa ma 220 km. Trzeba było pokonać różnicę wysokości od zera do 4769 metrów. Na wielu odcinkach jest bardzo znaczny spadek. Budowę prowadzono w trudnych warunkach górskich - w opadach deszczu i śniegu, gwałtownych zmianach ciśnienia i temperatury, częstych lawinach kamieni. Wydrążono 35 tuneli o łącznej długości 8 kilometrów, wzniesiono 20 mostów, w tym wiadukt o wysokości filarów 77 metrów. Na tej linii są stacje kolejowe. Pociąg ma dwie lokomotywy. Linia na wielu odcinkach przebiega zygzakami, aby niwelować różnicę wysokości. Mosty są z metalu i belek dębowych. Dzieło Ernesta Malinowskiego do dziś budzi podziw na całym świecie. Był też założycielem Towarzystwa Sztuk Pięknych w Peru i Towarzystwa Geograficznego. Zmarł w 1899 roku.

1950 (10) Urodziła się Anna Jantar - piosenkarka, popularna w kraju i zagranicą. Zginęła w katastrofie lotniczej 14 marca 1980 r. Polski samolot pasażerski "Mikołaj Kopernik", lecący z Nowego Jorku, rozbił się obok lotniska w Warszawie. Wszyscy pasażerowie i członkowie załogi - 87 osób - ponieśli śmierć. Córka Anny Jantar - Natalia Kukulska - także została piosenkarką.

1184 p.n.e. (11) Grecy, po wieloletnim oblężeniu Troi, podstępem zdobyli miasto. Upozorowali wycofanie się z placu boju. Ich okręty odpłynęły na otwarte morze. Na brzegu zostawili jedynie wielkiego, drewnianego konia. W jego wnętrzu byli ukryci bojownicy greccy. Trojanie upojeni zwycięstwem, wprowadzili konia do miasta. Nocą greccy żołnierze wyszli z konia, otworzyli bramy i wpuścili swoich towarzyszy, którzy wcześniej powrócili na brzeg, pod mury miasta. Zwycięstwo Greków pod Troją, prawie pięćset lat później, opisał Homer w swych poematach: "Iliada" i "Odyseja".

1868 (11) Urodził się Ryszard Strauss - niemiecki kompozytor i dyrygent. Działał w różnych teatrach. Powierzono mu kierownictwo opery berlińskiej, a w 1919 r. objął dyrekcję Opery Wiedeńskiej. Po rezygnacji ze stałych zajęć zamieszkał w Garmisch - Partenkirchen i poświęcił się pracy twórczej. Jego poematy symfoniczne, koncerty instrumentalne i kameralne oraz opery ("Kawaler srebrnej róży") mieszczą się w kanonach późnego romantyzmu. Do najbardziej znanych należą dramaty: "Salome" i "Elektra", nawiązujące do wagnerowskiej idei dramatu muzycznego. Zmarł 8 września 1939 roku.

1985 (11) Sekretarz generalny komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego Michaił Gorbaczow przedstawił program przekształceń politycznych i społeczno - gospodarczych w Związku Radzieckim, tak zwanej "pieriestrojki". Był to początek przeobrażeń, które doprowadziły do rozpadu ZSSR, zmiany ustroju politycznego w Rosji, a w stosunkach międzynarodowych - do zakończenia zimnej wojny. W przemianach politycznych i społecznych, jakie dokonały się pod koniec lat 80. na świecie, zwłaszcza w Europie, Michaił Gorbaczow odegrał kluczową rolę.

1999 (11) W Warszawie, po raz pierwszy w dziejach Polski, przed Zgromadzeniem Narodowym wystąpił papież. W spotkaniu uczestniczyli posłowie, senatorowie, członkowie rządu, dziennikarze. Jan Paweł II mówił: "...zostało wam powierzone tamto dziedzictwo odważnych i ambitnych wysiłków podejmowanych w imię najwyższego dobra Rzeczypospolitej. Od was zależy, jaki konkretny kształt przybierać będzie w Polsce wolność i demokracja... Porządek ów stale trzeba rozwijać, opierać na prawdzie, budować w sprawiedliwości, ożywiać miłością".

1897 (12) Urodził się Aleksander Tansman - pianista-wirtuoz, jeden z najwybitniejszych polskich kompozytorów. Jego utwory nawiązują do neoklasycyzmu i neobaroku. Muzykę Tansmana cechuje mistrzostwo formy i instrumentacji oraz urozmaicona inwencja melodyczna. Skomponował osiem symfonii, koncerty fortepianowe i orkiestrowe i oratorium "Izajasz". Spośród oper najbardziej znane są: "Złote runo" i "Przysięga". Komponował również pieśni. Inspiracją dla jego twórczości była muzyka Szymanowskiego i Chopina, a także polski folklor. Aleksander Tansman w 1920 r. przeniósł się do Paryża i tam zmarł w 1986 roku.

1918 (12) Zmarł Bolesław Leszczyński - reżyser, pedagog, jeden z najwybitniejszych polskich aktorów dramatycznych. Występował na scenach warszawy, Krakowa, Lwowa i Wilna. Wielki sukces przyniosły mu kreacje aktorskie wojewody w "Mazepie" Słowackiego i Otella w dramacie Szekspira. Stał się wzorem dla późniejszych pokoleń aktorskich. W ostatnich latach swego życia występował również w filmach. Bolesław Leszczyński kierował teatrami w Krakowie i Lwowie. Urodził się w 1837 roku.

1929 (12) Urodziła się Anna Frank - holenderska Żydówka należąca do mieszczańskiej rodziny. Kiedy miała trzynaście lat, napisała pamiętnik, w którym przedstawiła dzieje swojej rodziny i własne podczas okupacji hitlerowskiej. Pamiętnik jest wstrząsającym świadectwem cierpień, jakie przeżywali Żydzi w okupowanej Europie, a zarazem nadziei rodzącej się każdego dnia. Adres mieszkania ukrywającej się rodziny z chęci osobistego zysku zdradził bliski jej sąsiad. Anna zginęła w niemieckim obozie śmierci w kwietniu 1945 roku, na niespełna trzy tygodnie przed zakończeniem wojny.

1937 (12) Na dziedzińcu więzienia na Łubiance rozstrzelany został marszałek Michał Tuchaczewski - jeden z najwybitniejszych oficerów armii rosyjskiej. Był dowódcą frontu zachodniego w wojnie z Polską w 1920 roku. Za klęskę armii rosyjskiej obwiniał Stalina, który, jako jeden z kierowników frontu południowozachodniego, realizując swoje własne cele polityczne, rozmyślnie doprowadził do tego, że dowództwo zgrupowanego tam wojska nie podporządkowało się rozkazom wodza naczelnego armii i nie przerzuciło części jednostek na front zachodni, znajdujący się wówczas na przedpolach Warszawy. Wraz z Tuchaczewskim stracono kilkudziesięciu innych wybitnych przedstawicieli trzonu dowódczego wszystkich rodzajów wojsk. Józef Stalin nie miał zaufania do starych, doświadczonych generałów. Podejrzewał ich o planowanie zamachu, w którego wyniku zostałby odsunięty od władzy. Bardzo pomocne okazały się intrygi niemieckie zmierzające do osłabienia ZSSR. Hitlerowskie sztaby sporządziły fałszywe dokumenty świadczące o zdradzie Tuchaczewskiego i jego otoczenia, które jakoby nawiązało współpracę z Niemcami, mającą na celu obalenie dyktatury Stalina. Niemcy spodziewali się, że taki podstęp doprowadzi do zniszczenia radzieckiego dowództwa wojskowego, co może mieć ogromny wpływ na pokonanie Rosji w planowanej wojnie. Intryga niemieckiego wywiadu w pełni się udała. W czystce przeprowadzonej w armii rosyjskiej w latach 1936-1937, na podstawie procesów, sfingowanych przez NKWD, i z góry ustalonych wyroków, rozstrzelano dziesiątki tysięcy wybitnych oficerów i członków ich rodzin. Armia została pozbawiona dowódców. Gdy w czerwcu 1941 Niemcy uderzyły na Związek Radziecki, mimo że kraj ten miał potężną armię, dobrze wyposażoną w broń pancerną i lotnictwo, ponosił olbrzymie, zwłaszcza na początku, straty i cofał się w szybkim tempie. Za podejrzliwość Stalina i jego nieuzasadnione zaufanie do Hitlera narody radzieckie zapłaciły śmiercią milionów żołnierzy i cywilnych obywateli i totalnym zniszczenie kraju.

1953 (19) W Stanach Zjednoczonych, w atmosferze panującej tam wówczas ogólnonarodowej paniki i nagonki antykomunistycznej, zostali straceni Julius i Ethel Rosenbergowie - znawcy teorii rozszczepiania jądra atomowego. Naukowców oskarżono o szpiegostwo na rzecz Związku Radzieckiego i przekazanie temu państwu tajemnic atomowych. Amerykanie uważali, że fizycy rosyjscy nie doszli sami do rozwiązań teoretycznych i skonstruowania bomby atomowej, lecz otrzymali odpowiednie wskazówki od naukowców amerykańskich. Proces miał charakter poszlakowy. Wyrok został wykonany, choć wina nie została udowodniona. W USA był to pierwszy proces o szpiegostwo, w którym orzeczono karę śmierci.

1231 (13) W atmosferze świętości zmarł we Włoszech Antoni Padewski - kapłan i doktor Kościoła. Przez całe swe życie pomagał ludziom ubogim, chorym i bezdomnym, otaczał ich wszelaką opieką. W krótkim czasie został kanonizowany. Ma sławę świętego pomagającego w odnalezieniu rzeczy zagubionych. Imię Antoni niezmiennie należy do najbardziej popularnych we wszystkich kulturach wyrosłych na podłożu chrześcijańskim. Ma sławę świętego pomagającego w odnalezieniu rzeczy zagubionych

1816 (13) Urodził się Antoni Czajkowski - poeta, tłumacz, publicysta, prawnik. Na język polski przetłumaczył dużą część utworów Goethego i Byrona. Należał do grona najbliższych przyjaciół Cypriana Norwida. Swe uczucia i podziw dla wielkiego poety wyraził w utworze: "List do Norwida", natomiast Norwid dedykował mu jedno ze swych najwspanialszych dzieł - "Fortepian Chopina". Poezja Czajkowskiego jest refleksyjna, zawiera wiele myśli filozoficznych. Można w niej odnaleźć motywy folklorystyczne. Poeta wydał kilka tomów wierszy. Jego wrażliwość na problemy społeczne znajduje odbicie w rozprawie historycznej poświęconej sprawie emancypacji kobiet, zwłaszcza zrównania ich z mężczyznami w dostępie do nauki we wszystkich rodzajach szkół. Antoni Czajkowski zmarł w 1873 roku.

1831 (13) Urodził się James Clerk Maxwell - angielski fizyk, twórca teorii pola elektromagnetycznego. Jest ona ujęta w czterech równaniach nazwanych "Równaniami Maxwella". Zakres zastosowania równań Maxwella jest niezwykle szeroki. Obejmuje podstawowe zasady działania wszystkich makroskopowych urządzeń elektromagnetycznych, takich jak: silniki, synchrotrony, telewizja, radar. Uczony zostawił wiele prac o fundamentalnym znaczeniu dla rozwoju elektrodynamiki.

1864 (13) Zmarł Henryk Dębiński - generał, oficer napoleoński. W Powstaniu Listopadowym pełnił funkcję zastępcy naczelnego wodza polskich sił zbrojnych. Po klęsce powstania wyemigrował z kraju. Odegrał ważną rolę w rewolucji węgierskiej w 1848 r. Zaliczany jest do bohaterów narodowych Polski i Węgier.

1930 (13) Urodził się Andrzej Mularczyk - pisarz, dziennikarz, reportażysta, scenarzysta filmowy. Od kilkudziesięciu lat współpracuje z Polskim Radiem. Od początku nadawania radiowej powieści o tematyce wiejskiej "W Jezioranach" - jest jej głównym współautorem. Napisał wiele scenariuszy głośnych filmów, wśród nich: "Sami swoi", "Nie ma mocnych", "Kochaj albo rzuć”. Jako scenarzysta ma również na swym koncie kilka seriali: "Droga", "Rodzina Połanieckich", "Dom ". Jest autorem ponad siedemdziesięciu słuchowisk radiowych. Ponadto wydał kilka zbiorów reportaży cieszących się wielką poczytnością.

1958 (13) W Polsce zostały utworzone Ochotnicze Hufce Pracy (OHP). Do hufców zgłaszała się młodzież chcąca pracować w czasie letnich wakacji. Praca połączona była z wypoczynkiem i poznawaniem kraju. Każdego roku do hufców zgłaszało się kilkaset tysięcy młodych ludzi, głównie uczniów szkół średnich i studentów. Uczestnicy OHP najczęściej podejmowali czynności związane z budownictwem obiektów użyteczności publicznej, zbiorami płodów rolnych oraz z działalnością oświatową i kulturalną na wsi. Opiekowali się również dziećmi rolników w czasie prac polowych. Hufce działały do początku lat dziewięćdziesiątych.

1845 (14) Uruchomiono pierwszą polską linię kolejową, zwaną Drogą Żelazną Warszawsko - Wiedeńską. Pierwszy na ziemiach polskich próbny parowóz ruszył z Warszawy do Pruszkowa 23. listopada 1844 roku. Łączność kolejowa między Warszawą i Wiedniem, obejmująca prawie wszystkie duże miasta Polski, Czech i Austrii, odegrała ważną rolę w gospodarczym i kulturalnym rozwoju Polski i tej części Europy. Inicjatorem budowy linii Warszawa - Wiedeń był działacz gospodarczy - Feliks Czacki - wnuk Tadeusza Czackiego. 29 sierpnia 1873 r. z Dęblina do Kowna wyruszył pierwszy pociąg pasażerski, zapoczątkowując Kolej Nadwiślańską.

1928 (14) Urodził się Ernesto Che Guevara - rewolucjonista latynoamerykański. Na porewolucyjnej Kubie był ministrem i prawą ręką Fidela Castro. Z własnej woli porzucił bezpieczne stanowisko i ruszył z bronią w ręku w boliwijski busz, aby na czele oddziałów partyzanckich walczyć o ludzkie prawa do życia dla najbardziej uciemiężonych warstw ludności. Jego działalność polityczna i głoszone idee społeczne wywarły wielki wpływ, zwłaszcza na młodzież z państw kontynentu południowoamerykańskiego i Europy. Dostał się do niewoli armii boliwijskiej. Na rozkaz jej dowództwa, jako jeniec, został zamordowany wczesnym popołudniem 9 października 1967 roku. Jego postać stała się symbolem szlachetnej walki o prawa człowieka i sprawiedliwość społeczną.

1933(14) Urodził się Jerzy Kosiński - pisarz, autor książek kryminalnych. Pochodził z rodziny żydowskiej. w 1957 r. wyemigrował z Polski do Ameryki Południowej. Kilka razy przyjeżdżał do rodzinnego kraju. Jego powieść: "Malowany ptak" w latach 80. zdobyła duży rozgłos i przyniosła mu międzynarodową sławę. Zmarł śmiercią samobójczą 5 maja 1991 roku.

1940 (14) Do hitlerowskiego obozu zagłady w Auschwitz - Birkenau przywieziono pierwszy transport więźniów. Byli to przeważnie młodzi mężczyźni z organizacji konspiracyjnej uczestniczącej w przerzucie polskich żołnierzy na Węgry. W pierwszym transporcie więźniów znajdował się Bronisław Czech - polski sportowiec, najbardziej wszechstronny narciarz świata, olimpijczyk, kurier tatrzański Armii Krajowej. Zginął w obozie 4 czerwca 1944 roku. Jego imieniem nazwano wielką skocznię narciarską w Zakopanem.

1958 (14) W Świerku pod Warszawą uruchomiono pierwszy polski reaktor atomowy "Ewa", o mocy dwu megawatów. Rozruch drugiego reaktora "Anna", w Świerku, nastąpił 17 marca 1963 roku. Służą one do celów badawczych i doświadczalnych . Wyniki badań znajdują zastosowanie w przemyśle, elektronice, medycynie i prawie we wszystkich innych dziedzinach życia.

1963 (14) Rozpoczął się zespołowy lot rosyjskich kosmonautów - Walerego Bykowskiego i Walentyny Tiereszkowej na statkach: "Wostok 5" i "Wostok 6". Lot trwał do 19 czerwca. Tiereszkowa była pierwszą w świecie kobietą przebywającą w kosmosie. Urodziła się 6 marca 1937 roku.

1215 (15) Król angielski - Jan bez Ziemi podpisał ustawę nazwaną później "Wielką kartą Wolności". Karta ograniczała władzę królewską na korzyść możnych i dawała pewne prawa stanom niższym. Uważana jest za podstawę praw obywatelskich w Wielkiej Brytanii, a jednocześnie za pierwszą ustawę zasadniczą w Europie.

1389 (15) W dzień świętego Wita, na Kosowym Polu rozegrała się bitwa między Serbami i Turkami. W bitwie tej Serbowie ponieśli klęskę, która umożliwiła państwu tureckiemu podbój całego półwyspu bałkańskiego. Bitwa na Kosowym Polu obrosła w rozliczne mity i legendy wśród Serbów i Czarnogórców i wywarła olbrzymi wpływ na ich historię i kulturę. 15 czerwca w Serbii jest świętem narodowym. Kosowe Pole, w wyniku sojuszu państw bałkańskich, odebrane zostało Turcji w 1912 roku.

1843 (15) Urodził się Edward Grieg - największy narodowy kompozytor norweski. Początkowo tworzył pod wpływem kompozytorów niemieckich z okresu romantyzmu, jednak później stworzył własny styl, w którym znajdowały się wyraźne elementy rodzimego folkloru. Działał też jako pianista i dyrygent. Wiele podróżował. W 1903 r. wystąpił w Filharmonii Warszawskiej. Do najbardziej popularnych jego utworów należą miniatury fortepianowe, Koncert a - moll i muzyka do dramatu Ibsena - "Peer Gynt". Grieg często nazywany jest Chopinem północy. Zmarł 4 września 1907 roku.

1571 (16) W stoczni elbląskiej został zwodowany polski galeon: "Smok" - żaglowy okręt wojenny. Druga połowa XVI wieku to początek tworzenia się polskiej marynarki wojennej. Pierwsza wielka bitwa morska, z udziałem polskich okrętów, rozegrała się pod Oliwą w 1627 roku. Polskie bojowe jednostki morskie pokonały wówczas flotę szwedzką.

1894 (16) Rozpoczął się olimpijski kongres konstytucyjny. Podczas obrad przywrócono ideę organizacji nowożytnych igrzysk olimpijskich. Uchwalony został ich regulamin. Powołano także Międzynarodowy Komitet Olimpijski. Pierwsze nowożytne igrzyska olimpijskie odbyły się w Atenach. Rozpoczęły się 25 marca 1896 roku. Po raz pierwszy odbył się bieg maratoński. Wygrał go wiejski, grecki listonosz - Luis Spirydon. Obsypano go nagrodami i zaszczytami. Inicjatorem i organizatorem nowożytnych igrzysk olimpijskich był francuski działacz społeczny, intelektualista i myśliciel - Pierre Coubertin. Do końca 20. wieku młodzież sportowa z całego świata spotykała się 24 razy.

1923 (16) Urodził się Henryk Czyż - dyrygent, kompozytor, pisarz i pedagog. Nauki pobierał u Tadeusza Szeligowskiego. Najważniejszym kierunkiem jego działalności artystycznej było dyrygowanie. Współpracował z orkiestrami w całej Europie, Ameryce Północnej i Południowej. Wykładał wu uczelniach muzycznych w Krakowie i Warszawie. Do pracy pedagogicznej przywiązywał dużą wagę. Wychował liczne grono dyrygentów. Do jego uczniów należy między innymi Antoni Wit. W kilkunastu książkach opisał swoje artystyczne podróże, ludzi, z którymi się spotykał i bardziej doniosłe wydarzenia, a wszystko nacechowane życzliwym humorem i przeplatane anegdotami. Najbardziej znana jest książka: "Jak z nut". Jego kompozycje, które, jak sam mówił, traktował jak twórcze hobby, wyrażają pogodę i radosny nastrój. Zmarł 16 stycznia 2003 roku.

1025 (17) Zmarł Bolesław Pierwszy Chrobry (Wielki)- syn Mieszka Pierwszego, władca Polski od 992 r. Jemu przypadła najważniejsza rola w tworzeniu państwa polskiego. Należał do ówczesnych monarchów, którzy dążyli do zjednoczenia chrześcijańskiej Europy na zasadach partnerskich. Przyjaźnił się z cesarzem Ottonem III , którego przyjmował na zjeździe w Gnieźnie w 1000 r. Walczył z cesarzem niemieckim - Henrykiem II od 1002 r. Wojna zakończyła się zawarciem pokoju 30 stycznia 1018 r. w Budziszynie. Do Polski wróciło Milsko i Łużyce. Pokój był sukcesem Bolesława. Po zakończeniu wojny z cesarzem Henrykiem, Bolesław uderzył na Jarosława II - księcia Rusi Kijowskiej, który w wojnie polsko niemieckiej był sojusznikiem władcy Niemiec. W konflikcie zbrojnym z Jarosławem, Chrobry odniósł zwycięstwo i przyłączył do Polski Grody Czerwieńskie. Zwiększyło to jego pozycję i niezależność. Chrobry twardą ręką wprowadzał w całym państwie kanony chrześcijaństwa, ale nowa wiara nie dotarła jeszcze do szerszych kręgów ludności. Powstawały tu i tam bunty w obronie wierzeń pogańskich. Konsekwencje tych nastrojów głębokim cieniem położyły się na państwie Polan po śmierci Bolesława. Chrobry jako pierwszy władca polski koronował się w 1025 r. Urodził się w 967 roku.

1882 (17) Urodził się Igor Strawiński- kompozytor amerykański pochodzenia rosyjskiego, geniusz muzyczny, którego twórczość wywarła wielki wpływ na muzykę XX wieku. Największe jego dzieła - balety: "Ognisty ptak", "Pietruszka" i "Święto wiosny" - powstały w latach 1910 -1913. Mimo ogromnej różnorodności, całą jego twórczość cechuje dążenie do obiektywizmu i mocno wyeksponowana rola rytmu. W maju 1965 przebywał w Polsce. Dyrygował orkiestrą Filharmonii Narodowej w Warszawie, która pod kierownictwem kompozytora wykonała jego arcydzieła: "Symfonię psalmów" oraz "Święto wiosny". Zmarł 6 kwietnia 1971 roku.

1930 (17) Urodził się Stanisław Szymański - mistrz tańca, gwiazda polskiego baletu, laureat Nagrody Wacława Niżyńskiego w Paryżu w 1959 i nagrody krytyków "Orfeusz" w Warszawie w 1963 r. Każdy występ Szymańskiego różnił się od przedstawienia poprzedniego, gdyż ogólnie naszkicowany przez reżysera program wypełniał własną inwencją i wizją artystyczną. Był tytularnym, pierwszym tancerzem Teatru Wielkiego w Warszawie od 1965 aż do odejścia na emeryturę w 1986 r. Teatr wypełniał całe jego życie, toteż kiedy przestał wychodzić na scenę, odizolował się od wszystkich. Zmarł w lutym 1999 roku. Spoczywa w Alei Zasłużonych na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

1953 (17) W byłej Niemieckiej Republice Demokratycznej, powstałej w wyniku układu jałtańskiego w radzieckiej strefie okupacyjnej, doszło do wybuchu społeczno - politycznego. W Berlinie, Erfurcie, Lipsku i Magdeburgu ogłoszono strajk powszechny. Interweniowały wojska radzieckie. Bunt został krwawo stłumiony. Zginęło ponad 200 demonstrantów. Wydarzenie to spowodowało nagłe pogorszenie stosunków między państwami okupującymi Niemcy. Zamknięta została droga łącząca Niemcy Zachodnie z Berlinem Zachodnim. Amerykanie utworzyli most powietrzny i drogą lotniczą zaopatrywali Berlin Zachodni we wszystkie artykuły i urządzenia niezbędne do życia. Łączność lądową przywrócono dopiero po dwu latach.

1991 (17) Po obaleniu muru berlińskiego, w Bonn podpisany został między Polską i Niemcami układ o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy. Układ wszedł w życie 17 stycznia 1992 roku.

1792 (18) Pod Zieleńcami na Ukrainie wojska polskie stoczyły zwycięską bitwę z oddziałami rosyjskimi. Wojskiem Rzeczypospolitej dowodził książę Józef Poniatowski. Bitwa pod Zieleńcami była konsekwencją drugiego rozbioru Polski, w którym uczestniczyły dwa państwa - Prusy i Rosja. Drugi rozbiór został ogłoszony 7 maja 1792 roku. Wojska rosyjskie wkroczyły na teren Polski na zaproszenie grupy magnatów, której przewodzili Ksawery Branicki i Szczęsny Potocki. Ich celem było niedopuszczenie do zrealizowania uchwał Konstytucji 3 Maja. Dla upamiętnienia zwycięstwa pod Zieleńcami król Stanisław August Poniatowski ustanowił order "Virtuti Militari" - najwyższe polskie odznaczenie przyznawane do dziś za zasługi dla obronności kraju.

1834 (18) W paryskiej drukarni ukończono druk pierwszej edycji wielkiej epopei narodowej - "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza. Od tego czasu dzieło polskiego wieszcza miało już dziesiątki wydań w językach polskim, rosyjskim, litewskim, niemieckim, francuskim i kilkunastu innych. W 1999 r., za sprawą Andrzeja Wajdy, "Pan Tadeusz" trafił na ekrany. Film odniósł wielki sukces w kraju i zagranicą. "Pan Tadeusz" był ostatnim dziełem poetyckim w twórczości Adama Mickiewicza .

1919 (18) Urodził się Stanisław Marusarz - legenda polskiego sportu narciarskiego, zdobywca najwyższych trofeów olimpijskich. W czasie II wojny światowej uczestniczył w ruchu oporu. Jako kurier tatrzański przeprowadzał przez szczyty górskie polskich żołnierzy i działaczy politycznych, którzy chcieli przez Węgry i Jugosławię przedostać się na zachód Europy. Zginął, zamordowany w Auschwitz.W tym samym obozie zagłady została zamęczona jego siostra - Helena Marusarzówna - również chluba polskiego sportu narciarskiego. Jej imię uwiecznione jest w nazwie wielkiej skoczni w Zakopanem.

1974 (18) Zmarł Georgij Żukow - marszałek Związku Radzieckiego. Odegrał wielką rolę w pokonaniu hitlerowskich Niemiec w II wojnie światowej. Dowodził największymi bitwami na froncie wschodnim. Kierował również operacją berlińską. 8 maja 1945 r. obok przedstawicieli dowódców sił zbrojnych Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Francji przyjął kapitulację Niemiec.

1623 (19) Urodził się Blaise Pascal - francuski matematyk, fizyk, pisarz, współtwórca rachunku prawdopodobieństwa, autor filozoficznej rozprawy "Myśli". Skonstruował jedną z pierwszych maszyn matematycznych - do dodawania. Jego imię nosi jednostka pomiaru ciśnienia atmosferycznego. Rene Chateaubriand napisał o nim: "Był raz człowiek, który, mając lat dwanaście, z kresek i kółek wyczarował matematykę, który mając szesnaście - ułożył traktat o stożkach, który, mając dwadzieścia trzy - ustalił fakt ciężaru powietrza, który, przebiegłszy cały krąg ludzkich umiejętności - dostrzegł ich nicość i zwrócił swoją myśl ku religii. Ten druzgocący geniusz nazywał się Blaise Pascal". Zmarł 20 sierpnia 1662 roku.

1862 (19) Na całym terytorium Stanów Zjednoczonych Ameryki, w wyniku wojny domowej między Północą a Południem, zniesione zostało niewolnictwo. Jednak segregacja rasowa, prześladowania Murzynów, nierówności społeczno - ekonomiczne i prawne trwały jeszcze ponad sto lat. Odczuwała to najbardziej ludność murzyńska zamieszkująca stany południowe. Czarni mieszkańcy nie mieli dostępu do szkół, urzędów, i bardziej atrakcyjnych stanowisk pracy. Nie mieli możliwości zdobycia odpowiednich kwalifikacji. Nie wolno im było korzystać z tych samych środków komunikacji, w których znajdowali się obywatele biali. Nie przyjmowano ich do szkół, w których uczyły się dzieci białych mieszkańców. Powstawały stowarzyszenia mające za cel prześladowanie ludności murzyńskiej. Do najbardziej znanych ze swego okrucieństwa należała organizacja "Ku Klux Klan". Nienawiść rasowa wywarła silne piętno na amerykańskiej literaturze XX wieku.

1963 (19) Rozpoczął się pierwszy Festiwal Polskiej Piosenki w Opolu. Festiwal wszedł na stałe do kalendarza największych imprez kulturalnych W Polsce. W Opolu zaczęła się kariera większości wokalistów znanych w całym kraju i daleko poza nim. Tutaj także zrodziły się przeboje, które znalazły stałe miejsce w polskiej kulturze muzycznej. Pierwszą nagrodę zdobyła Ewa Demarczyk za interpretację piosenek: "Czarne anioły" i "Taki pejzaż".

1566 (20) Urodził się Zygmunt III Waza, syn Katarzyny Jagiellonki i króla Szwecji - Jana II Wazy, założyciel w Polsce dynastii Wazów panującej do 1668r. Na króla Polski został koronowany 27 grudnia 1587 roku. Przeniósł stolicę Polski z Krakowa do Warszawy. Przeprowadzka dworu królewskiego rozpoczęła się 18 marca 1596 r. i trwała piętnaście lat. Za jego panowania, w latach 1606-1607 wojska polskie, pod wodzą hetmana Stanisława Żółkiewskiego, okupowały Moskwę. Zmarł 30 kwietnia 1632 roku.

1793 (20) Urodził się Aleksander hrabia Fredro - najwybitniejszy komediopisarz polski, praprawnuk poetki Elżbiety Drużbackiej. Do najbardziej popularnych jego dzieł należą: "Zemsta ", "Śluby panieńskie", "Mąż i żona", "Pan Jowialski", "Damy i huzary" oraz "Dożywocie". Fredro stał się wzorem do naśladowania dla wielu późniejszych pisarzy. Prapremiera "Zemsty" odbyła się we Lwowie 17 lutego1834 r. Pisał również wiersze oraz bajki , na przykład "Małpa w kąpieli". We wczesnej młodości uczestniczył w kampanii napoleońskiej. Z tego okresu pochodzi jego pamiętnik "Trzy po trzy". W barwny sposób opisuje w nim odwrót armii napoleońskiej, a więc i dywizji polskich, spod Moskwy. Jest to jeden z najlepszych dokumentów literackich z tamtych czasów. Za udział w wojnach napoleońskich otrzymał francuską Legię Honorową i order Virtuti Militari. Po 1815 r. zamieszkał w majątku pod Lwowem. Zajmował się działalnością społeczną i polityczną. Był posłem Sejmu Stanowego i Sejmu Krajowego. Fredro zmarł 15 lipca 1876 roku.

1800 (20) W Poznaniu urodził się Karol Marcinkowski - lekarz, działacz gospodarczy, społeczny i kulturalny, propagator pracy organicznej. Zainicjował w Poznaniu budowę bazaru polskiego, w którego skład wchodziły sklepy, warsztaty rzemieślnicze i hotel "Bazar", istniejący do dzisiaj. W 1841 wysunął plan utworzenia stowarzyszenia finansującego stypendia dla zdolnej, a niezamożnej młodzieży. Wystąpił z projektem założenia w Poznaniu teatru polskiego, organizował przedsiębiorstwa produkcyjne, towarzystwa bankowe, biblioteki, szkoły i inne instytucje oświatowo - kulturalne. Położył wielkie zasługi w krzewieniu polskości w Wielkopolsce, znajdującej się wówczas pod zaborem pruskim. Zmarł 7 listopada 1846 roku.

1819 (20) Urodził się Jacques Offenbach - kompozytor, twórca klasycznej operetki francuskiej będącej ważnym elementem kultury drugiego cesarstwa. Już od dziewiątego roku życia koncertował jako wiolonczelista. Skomponował ponad sto operetek. Największym powodzeniem cieszą się: "Orfeusz w piekle", "Piękna Helena", "Życie paryskie". Najpiękniejszym jego dziełem jest ostatnie - opera "Opowieści Hoffmana". Zmarł 4 października 1880 roku, cztery miesiące przed premierą "Opowieści Hoffmana".

1900 (20) We Lwowie zaczęto wydawać ilustrowany tygodnik pod nazwą "Gazeta Sportowa ". Było to pierwsze czasopismo w języku polskim poświęcone w całości zagadnieniom sportu. Wraz z rozwojem kultury fizycznej i działalności sportowej, zwłaszcza po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, nastąpił szybki rozwój prasy sportowej. Po II wojnie światowej tematyka sportowa wypełnia nie tylko łamy licznych wydawnictw prasowych, ale zajmuje dużo miejsca w radiu i telewizji oraz w przestrzeni internetowej.

1930 (20) Urodziła się Magdalena Abakanowicz – malarka, rzeźbiarka, twórczyni tkanin artystycznych. Należy do najbardziej znanych polskich artystów. W latach 50. studiowała malarstwo i tkaninę w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Światową sławę zdobyła dzięki swym kompozycjom przestrzennym z tkaniny, metalu, drewna i brązu, zwanymi abakanami. Jej twórczość znajduje się poza wszelkimi modami i stylami w sztuce. Trójwymiarowe rzeźby Magdaleny Abakanowicz, począwszy od biennale w Sao Paulo w 1965 r., odwiedzają muzea i galerie Europy, Ameryki i Azji. Bardzo wysoko cenione są w Japonii.

1527 (21) Zmarł Niccolo Machiavelli - florencki historyk i dyplomata jeden z czołowych pisarzy społecznych Odrodzenia, twórca doktryny politycznej zwanej machiawelizmem. Napisał rozprawę zatytułowaną "Książę", w której dla zdobycia i utrzymania władzy zaleca stosowanie przemocy, podstępu i obłudy, w myśl zasady - cel uświęca środki. Jego metoda działania znalazła w następnych wiekach wielu naśladowców i stała się symbolem zła, okrucieństwa i fałszu w stosunkach między poszczególnymi ludźmi i narodami.

1867 (21) Amerykański prezydent Andrew Johnson publicznie ogłosił, że Stany Zjednoczone kupiły od Rosji Alaskę. Zapłaciły za nią 7 milionów 200 tysięcy dolarów. Nie znano jeszcze wielkich bogactw naturalnych tkwiących w głębi tego mroźnego lądu. Metodę powiększania swego państwa poprzez wykup wielkich połaci ziemi Amerykanie stosowali również wobec innych krajów, między innymi - na początku XIX wieku odkupili od Francji jeden z największych stanów w USA - Luizjanę. Na Alasce władze amerykańskie umieszczają potężne instalacje militarne, między innymi - wyrzutnie rakiet dalekosiężnych.

1881 (21) Urodził się Paweł Wólka - Laskowski - pisarz, krytyk literacki, publicysta i tłumacz oraz działacz społeczny i niepodległościowy. Przetłumaczył na język polski dzieła Jarosława Haszka i Karela Capka, a także kilku innych wybitnych pisarzy czeskich. Dzięki niemu literatura naszego południowego sąsiada stała się dostępna dla polskich czytelników. Przez ponad trzydzieści lat mieszkał w Żyrardowie. Pisarskim owocem tych lat jest książka "Mój Żyrardów" - najwybitniejsza pozycja opisująca to miasto na początku XX wieku. W późniejszym okresie pisarz osiadł w Cieszynie. Duże uznanie przyniosły mu książki: "Księżyc nad Cieszynem", poświęcona okupacji niemieckiej w Republice Czeskiej, i "Porucznik Reger", ukazująca całokształt spraw polskich ewangelików - w ujęciu historycznym i współczesnym. Na rok przed drugą wojną światową Paweł Wólka - Laskowski opublikował książkę "Śląsk za Olzą", w której przedstawił trudne problemy współżycia Czechów i Polaków. Zmarł w 1946 roku.

1905 (21) Urodził się Jean Paul Sartre - francuski filozof, intelektualista, dramaturg i eseista, główny przedstawiciel egzystencjalizmu. Jego poglądy ewoluowały od marksizmu, poprzez maoizm, anarchizm aż do antykomunizmu. Spod jego pióra wyszły liczne rozprawy: "Byt i nicość", "Rozważania o kwestii żydowskiej", "Czarny Orfeusz" oraz powieści - cykl "Drogi wolności". Największą sławę przyniosły mu dramaty: "Muchy" oraz "Pan Bóg i diabły". W 1964 r. przyznano mu literacką Nagrodę Nobla, ale jej nie przyjął. Wywierał duży wpływ na postawy intelektualistów francuskich i na całokształt życia kulturalnego w Europie. Zmarł 15 kwietnia 1980 roku.

1989 (21) Zmarła Halina Mikołajska - aktorka teatralna i filmowa. Stworzyła wiele wybitnych ról. Była Amelią w "Horsztyńskim" Juliusza Słowackiego, Rachelą w "Weselu" i Lady Makbet w "Makbecie". Sama wyreżyserowała "Iwonę księżniczkę Burgunda" Gombrowicza. W latach 80. - prześladowana przez władze - zrezygnowała w pracy w teatrze. Wybrała inny rodzaj działalności artystycznej. Jeździła po całej Polsce z monodramami. Należała do założycieli w 1976 r. Komitetu Obrony Robotników oraz do najbardziej aktywnych działaczy NSZ "Solidarność". Była żoną pisarza - Mariana Brandysa. Halina Mikołajska urodziła się w 1932 roku.

1799 (22) W państwowym archiwum w Paryżu złożono wzorzec miar i wag stosowanych do dziś w większości krajów świata. Jest to platynowa sztaba długości jednego metra i wagi 1000 gramów. Za podstawę pomiaru długości przyjęto równikowy równoleżnik, który ma 40 tysięcy kilometrów, a zatem metr to jedna czterdziestotysięczna część długości równika.

1838 (22) Urodził się Władysław Józef Mickiewicz - publicysta i tłumacz literatury, najstarszy syn spośród sześciorga dzieci Celiny i Adama Mickiewiczów. Był pierwszym biografem ojca oraz wydawcą jego korespondencji. Dom Władysława i jego żony - Marii z Malewskich stał się oparciem dla młodszych synów Adama i Celiny. Władysław Mickiewicz wraz z żoną pieczołowicie gromadził i przechowywał dokumenty i pamiątki po Adamie. Na rzecz Polski Władysław Mickiewicz działał na wielu polach - kierował Biblioteką Polską w Paryżu i Muzeum Mickiewicza, które założył, wydawał dzieła ojca. Współpracował z wieloma polskimi czasopismami. Jego autorstwa jest monografia: "Emigracja polska 1860-1890". Przetłumaczył na język francuski wiele dzieł ojca, a także Zygmunta Krasińskiego, Henryka Rzewuskiego i Elizy Orzeszkowej. Zmarł 9 czerwca 1926 roku. Po śmierci Władysława Mickiewicza wydano jego pamiętniki mające dużą wartość faktograficzną i literacką.

1896 (220 Urodził się Henryk Dobrzański (Hubal) - major wojska polskiego, uczestnik kampanii wrześniowej. Jako pierwszy w podbitej przez Niemcy Polsce, już 23 września 1939 r. sformułował w Górach Świętokrzyskich oddział partyzancki. Zginął w walce z Niemcami 30 kwietnia 1940 roku.

1898 (22) Urodził się Erich Maria Remarque - pisarz niemiecki, pacyfista. W 1931 r. wyjechał z Niemiec i przebywał na emigracji. W swych najbardziej znanych książkach: "Na zachodzie bez zmian", "Łuk tryumfalny" oraz "Czas życia, czas śmierci" - potępia wojnę, ukazuje jej okrucieństwo, bezsens i pogardę dla ludzkiego życia. Ze względu na pacyfistyczną orientację, w swej ojczyźnie Remarque nie cieszył się akceptacją i uznaniem. Zmarł 25 września 1970 roku.

1904 (22) W Elizawetgradzie urodził się Michał Choromański - prozaik, dramatopisarz. Studiował na uniwersytetach rosyjskich. Debiutował artykułami prasowymi w czasopismach rosyjskojęzycznych. Do Polski wrócił w 1924r. Gruźlica zmusiła go do przebywania wiele lat w górskich sanatoriach. Zdobyte tam doświadczenia i przeżycia wykorzystał później w swej twórczości literackiej. W 1937 r. wyjechał za granicę i osiadł w Kanadzie. Do Polski wrócił po dwudziestu latach. Z ironią i groteską pisał zwłaszcza o towarzyskich grupach hermetycznie zamkniętych, na przykład ziemiańskich, dyplomatycznych, lekarskich. Rozgłos przyniosła mu powieść "Zazdrość i medycyna", wydana w 1933 roku. Wkrótce została zekranizowana. Pisał także dramaty i opowiadania. Po wojnie wydał powieści: "Makumba czyli drzewo gadające", "Schodami w górę, schodami w dół", "Słowacki wysp tropikalnych" oraz zbiór dramatów - "Cztery dramaty bez znaczenia". Po jego śmierci wydano pamiętniki obfitujące w anegdoty. Zmarł 24 maja 1972 roku.

1941 (22) o świcie niemieckie wojska, realizując plan strategiczny pod nazwą "Barbarossa", bez wypowiedzenia wojny uderzyły na Związek Radziecki. Początkowo armie niemieckie odnosiły zwycięstwa i w szybkim marszu posuwały się w głąb Rosji. Okrążyły Leningrad, doszły pod Moskwę, ale tu napotkały na zdecydowany opór. 5 grudnia 1941 r. wycofały się spod Moskwy i rozpoczęły marsz na południowy wschód w kierunku Stalingradu. Największe lądowe starcia w wojnie na Wschodzie to bitwa stalingradzka i bitwa na Łuku Kurskim. Bitwa Stalingradzka trwała od 17 lipca 1942 do 2 lutego 1943 r. Zakończyła się kapitulacją kilkusettysięcznej armii niemieckiej. Bitwa na Łuku Kurskim rozpoczęła się 5 lipca i zakończyła 23 sierpnia 1943 roku. Bitwy te miały przełomowe znaczenie dla rozgromienia Niemiec. W wyniku walk frontowych i partyzanckich, a także na skutek terroru niemieckiego okupanta, w wojnie zginęło około dwudziestu milionów obywateli radzieckich. Wojna na Wschodzie zakończyła się 9 maja w 1945 r. bezwarunkową kapitulacją hitlerowskich Niemiec, którą ze strony radzieckiej przyjął marszałek Georgij Żukow.

972 (24) Pod Cedynią na Pomorzu rozegrała się wielka bitwa między Polakami i Niemcami. Mimo liczebnej przewagi najeźdźcy, walka zakończyła się zwycięstwem wojów Mieszka Pierwszego - polskiego władcy i jego brata - Ścibora. Rycerstwem saskim dowodził margrabia Hodon. Dążył on do podboju Pomorza Zachodniego i innych ziem kształtującego się państwa polskiego. Zwycięstwo Mieszka pod Cedynią na dłuższy okres powstrzymało agresywne zapędy wschodnich marchii niemieckich. Pozwoliło to na dalsze organizowanie i umacnianie się państwa Polan. W bitwie w nadodrzańskich lasach, w wyniku ran odniesionych w walce poległ Ścibor - jeden z głównych dowódców wojsk polańskich.

1885 (23) Urodził się Juliusz Osterwa - aktor i reżyser, pedagog. W 1919 r. założył w Warszawie teatr "Reduta". Przez cały czas był jego dyrektorem. Przywiązywał ogromną wagę do wysokiego poziomu artyzmu i etyki aktorskiej. Wychował liczną grupę wybitnych artystów, którzy do dziś kształtują oblicze polskiego teatru. Niejako kontynuacją "Reduty" jest teatr Jerzego Grotowskiego - "Laboratorium", który przejął godło Reduty" i tylko w środku znaku, zamiast litery "R" jest "L". Krytycy podkreślają, że tak jak przed laty Wojciech Bogusławski stworzył w teatrze własną epokę, tak we współczesności swoją epokę wykreował Juliusz Osterwa. Zmarł 10 maja 1947 roku. O jego działalności artystycznej, ideowej i twórczej ukazała się książka: "Żywot Osterwy".

1889 (23) Urodziła się Anna Achmatowa (Anna Gorienko) - wybitna poetka rosyjska. Tłumaczyła na język rosyjski poezję polską i zachodnioeuropejską. Na jej życiu tragicznym piętnem odcisnął się okres stalinizmu. Pierwszy jej mąż - także poeta - został rozstrzelany w 1921 r. pod zarzutem udziału w kontrrewolucyjnym spisku. Drugiego - Matwieja Bronsztajna, fizyka - rozstrzelano w czasie czystek w 1938 roku, Trzeci jej mąż - historyk sztuki , Mikołaj Punin - zmarł w 1953 r. w łagrze. Syn Achmatowej także znalazł się w łagrze i to dwukrotnie. Właśnie jemu i wszystkim prześladowanym poetka poświęciła przejmujący poemat "Requiem". Ukazał się w 1962 r. Do wcześniejszych, powszechnie znanych jej utworów należy zbiorek p.t. "Różaniec". Anna Achmatowa zmarła 5 marca 1966 roku.

1913 (23) Zmarł Antoni Sikorski - doktor medycyny, pediatra, pionier i organizator specjalistycznego lecznictwa dla dzieci w Warszawie. Założył pierwszy szpital dziecięcy w 1869 r. przy ulicy Solnej i w sześć lat późnie - już znacznie większą lecznicę pod nazwą "Warszawski Szpital dla Dzieci", przy ulicy Kopernika. Dr Antoni Sikorski leczył także dzieci z rodzin ubogich. Dziecięcy szpital przy ul. Kopernika w Warszawie działa do dnia dzisiejszego i należy do najlepszych placówek leczniczych.

1986 (23) Zmarł Jerzy Putrament - pisarz, dziennikarz, wybitny działacz polityczny. W okresie międzywojennym był członkiem wileńskiej grupy "Żagary", do której należeli pisarze, publicyści i inni twórcy. W czasie wojny przebywał w Związku Radzieckim. Aktywnie uczestniczył w założeniu Związku Patriotów Polskich i w zorganizowaniu pierwszej, polskiej jednostki bojowej na terenie ZSSR - Dywizji im. Tadeusza Kościuszki. W Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej powierzano mu funkcje dyplomatyczne. Był członkiem Komitetu Centralnego PZPR, a w dziedzinie kultury - realizatorem polityki Partii. Do spuścizny literackiej Putramenta należy, napisana przed wojną powieść społeczno - polityczna "Rzeczywistość" . Inne jego, najbardziej znane powieści to: "Mało wierni", "Wrzesień" i "Bołdyn", a także dzienniki - "Pół wieku". Większość jego utworów można określić jako dzieła literacko - publicystyczne z kluczem - mające wyraźnie wytyczone cele artystyczne, społeczne i polityczne. Jerzy Putrament urodził się w 1910 roku.

2001 (23) Rozpoczęła się 95 pielgrzymka papieża Jana Pawła II. Jej celem była Ukraina - miasta Kijów i Lwów. Pielgrzymka miała szczególne znaczenie, ponieważ Ukraina jest pierwszym państwem powstałym z rozpadu Związku Radzieckiego, które odwiedził papież. Ponadto na Ukrainie działają trzy kościoły prawosławne podlegające różnym ośrodkom zwierzchności, a wśród nich - najsilniejszy, związany z patriarchatem moskiewskim, sprzeciwiającym się wizycie papieża na Ukrainie. Jan Paweł II został entuzjastycznie przyjęty przez społeczeństwo ukraińskie i władze państwowe. Na spotkanie z młodzieżą we Lwowie przybyło ponad półtora miliona osób. W swych wystąpieniach papież położył największy nacisk na potrzebę ekumenizmu, jedność chrześcijaństwa, miłość bliźniego, otwartość na inne religie, służbę człowiekowi i życie według wskazań Chrystusa. Dzięki pielgrzymce papieża cały świat ujrzał Ukrainę w nowym świetle, jej problemy osiągnięcia i dążenia. Ukraińska wizyta była spełnieniem jednego z największych marzeń Jana Pawła II. Trwała pięć dni.

1768 (24) Zmarła Maria z Leszczyńskich - żona króla Francji - Ludwika XV, córka Stanisława Leszczyńskiego. Urodziła dziesięcioro dzieci. Król miał kilkanaście faworyt. Spośród nich najbardziej znane i wpływowe były madame de Pompadour i madame du Barry, która została stracona na gilotynie w czasie Wielkiej Rewolucji. Królowa Maria nie interesowała się polityką ani innymi sprawami publicznymi. Zajmowała się głównie wychowaniem dzieci i prowadzeniem dworu. Była bardzo pobożna. Urodziła się w1703 roku. W koronie przeżyła 40 lat.

1399 (24) Urodził się Johan Gutenberg - niemiecki wydawca, wynalazca czcionki drukarskiej. Pierwszą drukowaną książkę Gutenberg wydał 30 września 1452 r. Była to Biblia 42-wierszowa. Nazwa pochodzi od ilości wierszy na stronie. Wyszła w nakładzie 200 egzemplarzy - sto na papierze i sto na pergaminie. Druk trwał dwa lata. Istotą wynalazku Gutenberga było zastosowanie ruchomych czcionek. Dzięki temu można było odbijać dowolną ilość książek. Przyczyniło się to do znacznego ich potanienia. Wynalezienie druku spowodowało rewolucję w piśmiennictwie. Nastąpił szybki rozwój działalności wydawniczej , a to przyczyniło się do upowszechnienia nauki i oświaty. Gutenberg zmarł w Moguncji 3 lutego 1468 roku. Wynalezione i stosowane przez niego techniki drukarskie - ręczny skład matrycy - przetrwały do końca 19. wieku. Dopiero w XX wieku do poligrafii na dużą skalę weszły wysoko wydajne maszyny. Kolejną rewolucją w stało się wprowadzenie do druku technik komputerowych.

1519 (24) Zmarła Lukrecja Borgia - przedstawicielka potężnego, włoskiego rodu wywodzącego się z Hiszpanii. Lukrecja słynęła z urody i silnej osobowości. Jej ojcem był Rodrigo Borgia - późniejszy papież - Aleksander VI. Za jego pontyfikatu Watykan stał się siedliskiem trudnego do wyobrażenia upadku moralnego. Ród Borgiów znany był z upodobania do rozpusty i żądzy władzy. Na tej drodze nie cofano się przed zbrodnią dla osiągnięcia celu. Przekazy historyczne ukazują Lukrecję jako trucicielkę, kobietę rozpustną, uczestniczącą w orgiach i uprawiającą stosunki kazirodcze z bratem i ojcem. Rodzina traktowała ją jako narzędzie w realizacji swych ambicji. Trzykrotnie wydano ją za mąż jedynie w celu wzmocnienia pozycji rodu. Lukrecja Borgia doczekała się również uznania jako osoba, która z dworu w Ferrarze, gdzie już po śmierci Aleksandra VI spędziła ostatnie lata życia, uczyniła silny ośrodek sztuki włoskiego renesansu. Urodziła się w 1480 roku. Pod koniec życia stała się bardzo religijna. W Stanach Zjednoczonych ukazała się obszerna powieść przedstawiająca jej życie. Książka została przetłumaczona na język polski.

1621 (24) Urodził się Jan Andrzej Morsztyn - pisarz, poeta, czołowy przedstawiciel polskiego baroku. Zajmował się działalnością polityczną. Pełnił funkcję wielkiego, koronnego podskarbiego Rzeczypospolitej. Do skarbca literatury polskiej weszły jego poematy: "Kanikuła albo psia gwiazda" oraz "Lutnia". Po mistrzowsku tłumaczył na język polski dzieła poetyckie klasyków francuskich, między innymi przełożył "Cyda". Zmarł 8 stycznia 1693 roku.

1812 (24) Cesarz Francuzów - Napoleon Bonaparte - przeprawił się przez Niemen i na czele 600 - tysięcznej armii, bez wypowiedzenia wojny wkroczył do Rosji. Jedna z największych bitew rozegrała się 6 - 7 września pod Borodino. Bitwa stała się początkiem klęski armii francuskiej. 14 września 1812 roku wojska cesarskie wkroczyły do Moskwy, a już następnego dnia Rosjanie podpalili miasto, które, zbudowane głównie z drewna - płonęło nieustannie przez kilkanaście tygodni. Po nastaniu zimy rozpoczął się chaotyczny odwrót Francuzów. Z armii napoleońskiej ocalało zaledwie kilkanaście tysięcy żołnierzy. Tylko na przeprawie przez Berezynę zginęło 10 tysięcy osób. Klęska armii francuskiej w kampanii rosyjskiej stała się początkiem upadku cesarstwa Napoleona. W marszu na Moskwę brał udział 100 - tysięczny korpus polski. Armią rosyjską dowodził wielki strateg - marszałek Kutuzow.

1838 (24) Urodził się Jan Matejko - najwybitniejszy polski malarz historyczny, genialny portrecista, pedagog. Studiował w Krakowie i Wiedniu, ale całe swe artystyczne życie związał z dawną stolicą Polski - Krakowem. Rozmiłowany w historii, tworzył wielkie sceny obrazujące dzieje Polski: "Bitwa pod Grunwaldem", "Kazanie Skargi", "Batory pod Pskowem", "Stańczyk", "Zawieszenie dzwonu Zygmunta)", "Rejtan", "Hołd pruski". Jednym z największych jego dzieł jest polichromia wnętrza Bazyliki Mariackiej w Krakowie. Sceny religijne umieścił na tle niebieskim, a świeckie - na tle ceglanym. Odrestaurował Sukiennice. Był członkiem odbudowy Wawelu. Pozostawił po sobie również zbiór rysunków "Poczet królów i książąt polskich". Kolekcjonował zabytkowe przedmioty. Przez długie lata jako rektor kierował krakowską Akademią Sztuk Pięknych. Jego uczniami byli: Stanisław Wyspiański, Jacek Malczewski, Józef Mehoffer. Matejko zmarł 1 listopada 1893 roku.

1973 (24) Zmarł Stanisław Herbst - historyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego. Przez długie lata pełnił funkcję przewodniczącego Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Historycznego. Głównym nurtem jego pracy badawczej były dzieje wojskowości oraz historia miast. Był współautorem "Historii Polski". Jego dziełem jest praca na temat Insurekcji Kościuszkowskiej i rozbiorów Polski. Do najbardziej znanych dzieł Herbsta należą książki: "Wojna inflancka 1600-1602", "Miasta i mieszczaństwo renesansu polskiego" oraz "Toruńskie cechy rzemieślnicze". Urodził się w 1907 roku.

1793 (25) Zmarł Karol Wyrwicz - jezuita, geograf i historyk, wybitny pedagog, współpracownik Komisji Edukacji Narodowej. Zreformował szkolnictwo jezuickie w Polsce. Powierzono mu funkcję rektora nowo założonego w Warszawie kolegium jezuickiego - jednego z najnowocześniejszych i najlepszych zakładów naukowych w Europie. W 1768 r. ukazało się jego 600 - stronicowe dzieło "Geografia czasów teraźniejszych", a nieco później - "Geografia powszechna ". Te pierwsze, stworzone przez Polaka dzieła, zawierające elementy historii, geografii politycznej i praw ekonomicznych, nie straciły na aktualności aż do połowy dziewiętnastego wieku. Karol Wyrwicz urodził się w 1717 roku.

1903 (25) Urodził się George Orwell - angielski pisarz, publicysta i krytyk literacki. Początkowo tworzył powieści o tendencjach lewicowych, później - groteski skierowane przeciw komunizmowi. Najbardziej znane jego dzieła to: "Rok 1984" i "Folwark zwierzęcy". W swych utworach przewiduje, iż komunizm opanuje cały świat. Wszystko zmierza do całkowitego zniewolenia człowieka, pozbawienia go intymności i osobowości. Zmarł 21 stycznia 1950 roku.

1950 (25) Wybuchła wojna między Koreą Północną i Koreą Południową. Do walki zbrojnej po stronie Północy włączyły się Chiny, a po stronie południa - Stany Zjednoczone. W wojnie zginęło ponad cztery miliony ludzi. Działania zbrojne zakończyły się zawarciem rozejmu w Panmunjomie 27 lipca 1953 r. Ustalono strefę zdemilitaryzowaną i linię demarkacyjną wzdłuż 38 równoleżnika stanowiącą granicę między obydwoma państwami koreańskimi. Różnią się one systemami politycznymi, ekonomicznymi i społecznymi. W Korei Południowej stacjonują silne oddziały wojsk amerykańskich. Formalnie wojna do dziś nie została zakończona, a jedynie trwa rozejm. Nad przestrzeganiem układu czuwają wojska ONZ, wśród których znajdują się również jednostki polskie.

1976 (25) W proteście przeciw pogarszającym się warunkom ekonomicznym i obniżającej się stopie życiowej społeczeństwa, rozpoczęły się strajki robotnicze w Radomiu, Płocku i podwarszawskim Ursusie. Bezpośrednią przyczyną była podwyżka cen żywności. W wyniku akcji strajkowych i protestów robotniczych ówczesny rząd polski, którym kierował premier Piotr Jaroszewicz - jeszcze tego samego dnia wycofał się z podwyżki cen. Pomocy prześladowanym organizatorom strajków udzielali przedstawiciele środowisk opozycyjnych. 23 września 1976 roku założyli oni "Komitet Obrony Robotników". Organizacja ta stała się cztery lata później ważnym krokiem na drodze do stworzenia Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność".

1295 (26) W czasie koronacji wielkopolskiego księcia - Przemysława II na króla Polski, biały orzeł - dynastyczne godło księcia, został podniesiony do rangi herbu Królestwa Polskiego. Było to istotne wydarzenie w procesie jednoczenia się Polski po trwającym ponad sto lat okresie rozbicia dzielnicowego.

1803 (26) Urodził się Adolf Januszkiewicz - literat, podróżnik, etnograf, przyjaciel Mickiewicza. Za udział w Powstaniu Listopadowym został zesłany na Syberię. Poznał języki kirgiski i kazachski. Dzięki swym zainteresowaniom i zamiłowaniom etnograficznym podjął działalność naukową dotyczącą warunków życia i obyczajów miejscowych ludów. Opisywał ich bogaty folklor. Jego dzienniki stanowią wartościowe studium socjologiczne i etnograficzne. Po utracie wzroku, w swoim domu stworzył muzeum syberyjskich osobliwości. Do Polski pozwolono mu wrócić dopiero w 1856 r. Adolf Januszkiewicz zmarł w Warszawie w 1857roku.

1824 (26) Urodził się Lord Calvin (Wiliam Thomson) - fizyk angielski, badacz przestrzeni kosmicznej. Jest twórcą bezwzględnej skali termometrycznej. Według niej najniższą pozycję stanowi zero bezwzględne oznaczające najniższą temperaturę we wszechświecie, wynoszącą -272 stopnie Celsjusza. W tych warunkach zamiera wszelki ruch.

1901 (26) Urodził się Henryk Barycz - historyk, badacz polskiej kultury. Interesował się przede wszystkim dziejami oświaty i szkolnictwa w Polsce XVI i XVII wieku. Tej dziedzinie poświęcił kilkadziesiąt lat swej pracy. Jej wyniki zawarł licznych rozprawach naukowych i publicystycznych. Interesował się również związkami polskiego szkolnictwa z ośrodkami myśli odrodzeniowej i reformacyjnej w Europie. Kilka prac poświęcił działalności naukowej i pedagogicznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. "Dzieje nauki polskiej w epoce Odrodzenia" - jedno z najważniejszych dzieł Barycza - mają fundamentalne znaczenie dla ugruntowania wiedzy o rozwoju polskiej oświaty. Napisał także monografie poświęcone Janowi Kochanowskiemu, historykom: Stanisławowi Smolce i Wacławowi Sobieskiemu. Henryk Barycz ma duże zasługi w działalności edycyjnej. Wydał pisma Karola Szajnochy, Łukasza Górnickiego i Jana Brożka. Zmarł w 1994 roku.

1930 (26) Urodził się Sławomir Mrożek - dramaturg i prozaik, satyryk, rysownik. Debiutował na scenie Teatru Dramatycznego w Warszawie 27 czerwca 1958 r. sztuką "Policjanci". Reżyserował ją Jan Świderski.

2000 (26) Podana została wiadomość, że naukowcy opracowali prawie pełną mapę genetyczną człowieka, czyli genom. Wydarzenie to otwiera nowe drogi inżynierii genetycznej - przekształceń struktur genetycznych, łączenie poszczególnych genów pochodzących od różnych gatunków roślin i zwierząt. Inżynieria genetyczna jest przedmiotem ostrej krytyki licznych kręgów naukowców na całym świecie sprzeciwiających się daleko idącej ingerencji człowieka w świat istot żywych. Manipulacji genami sprzeciwiają się również kościoły chrześcijańskie.

1880 (27) W Stanach Zjednoczonych urodziła się Helena Keller Adams - amerykańska pisarka, pedagog, działaczka społeczna. We wczesnym dzieciństwie straciła wzrok i słuch. Gdy miała siedem lat, zajęła się nią genialna nauczycielka i opiekunka - Anna Sullivan. Dzięki jej pomocy, a także Grahama Bella, Helena nawiązała pełny kontakt z otoczeniem, nauczyła się pisać i czytać, ukończyła studia uniwersyteckie i uzyskała doktorat z filozofii. Napisała kilkanaście prac o charakterze społecznym i filozoficznym. W 1902 r. wyszła jej autobiograficzna książka "Moje życie", przetłumaczona na kilkadziesiąt języków. Dzieło to na całym świecie obudziło sumienia ludzi na trudy i cierpienia, ale i możliwości ich braci okaleczonych i niepełnosprawnych. Książka stała się kanwą sztuki Wiliama Gibsona "Cud w Alabamie", a także filmu: "Cudotwórczyni". Helena Keller zmarła w 1968 roku.

1905 (27) Na rosyjskim pancerniku "Potiomkin" wybuchło powstanie marynarzy Okręt znajdował się w porcie sewastopolskim. Wydarzenie zapoczątkowało nastroje rewolucyjne wyrażające się w rozruchach i strajkach robotniczych oraz buntach chłopskich w całej Rosji. Okres ten określa się mianem Rewolucji 1905 Roku. Na ziemiach polskich, walka z caratem i uciskiem robotników przybierała największe rozmiary w Łodzi, Zagłębiu Dąbrowskim i Warszawie. Zamieszki trwały trzy lata i miały olbrzymi wpływ na rozwój myśli rewolucyjnej. Bunt rosyjskich marynarzy najszerzej przedstawił w swym obrazie"Pancernik Potiomkin", zrealizowanym w 1925 r. radziecki reżyser filmowy- Siergiej Eisenstein.

1941 (27) Urodził się Krzysztof Kieślowski - scenarzysta i reżyser filmowy. W początkach swej działalności artystycznej fascynował się filmem dokumentalnym. Tematów szukał w halach fabrycznych, kopalniach i na dworcach kolejowych. Przełomem w jego twórczości okazało się nawiązanie współpracy z Krzysztofem Piesiewiczem jako scenarzystą. Wtedy powstały filmy, które przyniosły im światową sławę - "Dekalog" - dziesięć obrazów telewizyjnych, "Podwójne życie Weroniki" oraz tryptyk: "Trzy kolory - niebieski, czerwony i biały". Piąty film z cyklu: "Dekalog" nosi tytuł: "Krótki film o zabijaniu", a szósty- "Krótki film o miłości". Kreacje filmowe Kieślowskiego były gorąco przyjmowane na najbardziej prestiżowych festiwalach. Zmarł w Warszawie 13 marca 1996 roku.

1954 (27) Z pierwszej na świecie elektrowni atomowej na przedmieściach Moskwy popłynął prąd. Był to początek szybkiego rozwoju tego typu zakładów energetycznych. W ciągu następnych trzydziestu lat w Europie i Stanach Zjednoczonych zbudowano około stu elektrowni atomowych. Ich budowa ciągle napotyka na opór ludności żywiącej obawy przed niekontrolowaną awarią obiektów atomowych i skażeniem atmosferze ziemskiej. Opór ten wzmógł się po wielkiej katastrofie w elektrowni w Czarnobylu na Ukrainie w 1986 roku. Mimo stale udoskonalanych technik budowy reaktorów, strach zwykłych ludzi przed nieplanowanym wybuchem urządzeń atomowych nie maleje.

1978 (27) Wystartował w przestrzeń kosmiczną radziecki statek - "Sojuz 30", na którego pokładzie znajdował się Polak, oficer lotnictwa - płk Mirosław Hermaszewski. Dotychczas jest on jedynym polskim kosmonautą. Podczas wyprawy, wraz z dwoma radzieckimi astronautami, przeprowadzał badania fizyczne, chemiczne i biologiczne, a także jaki wpływ ma stan nieważkości na zachowanie się i zdrowie człowieka. W badaniach równie ważne miejsce zajmowały obserwacje różnych zjawisk zachodzących na Ziemi. Lot trwał 190 godzin. Po zakończeniu wyprawy kosmicznej Mirosław Hermaszewski otrzymał awans na stopień generała. Urodził się 15 września 1941 roku.

1577 (28) Urodził się Peter Paul Rubens - malarz flamandzki, jeden z największych twórców epoki. W jego twórczości dominuje tematyka religijna i mitologiczna. Obrazy: "Sąd ostateczny", "Trzy Gracje", "Święto Wenus", "Sąd Parysa"- należą do arcydzieł malarstwa barokowego. Jest także autorem tryptyku "Zdjęcie z krzyża". Gracje są pulchne, tak jak ulubiona modelka Rubensa - żona Helena. Artysta chętnie malował dzieci, które także są pulchne i wesołe. W pracowni Rubensa kształcili się liczni uczniowie i współpracownicy. Znaczna część obrazów była ich dziełem. Rubens zmarł 30 maja 1640 roku.

1712 (28) Urodził się Jean - Jacques Rousseau - francuski pisarz i filozof, czołowy myśliciel oświecenia, teoretyk wychowania. Największy wpływ na rozwój myśli społecznej wywarły jego dzieła: "Julia czyli nowa Heloiza", "Emil czyli o wychowaniu" i "Umowa społeczna". Rousseau opowiadał się za powrotem do natury, gdyż tylko tam człowiek może być naprawdę wolny. Według jego poglądów największą wartość mają u czucia, więzi społeczne w małych społecznościach. Po wydaniu "Emila" Rousseau musiał uciekać z kraju, a samo dzieło zostało potępione i spalone. Idea o potrzebie wolności została wypaczona przez jakobinów i wykorzystana do najbardziej krwawych dramatów rewolucji francuskiej. Rousseau zmarł 2 lipca 1778 roku.

1863 (27) Zmarł Zygmunt Sierakowski - polityk, oficer armii rosyjskiej, bojownik o wolność Polski, jeden z przywódców Powstania Styczniowego. Za próbę przekroczenia granicy do Galicji w 1848 r. skazano go na bezterminową służbę w wojskowych oddziałach karnych na Syberii, gdzie spędził osiem lat. Chcąc walczyć o polepszenie losów ludzi w mundurach, postanowił dojść do wysokiego stanowiska w wojskowości. Wstąpił do Akademii Sztabu Generalnego w Petersburgu. Po jej ukończeniu powołano go w stopniu kapitana do sztabu generalnego armii rosyjskiej. Opracował projekt reformy wojskowego kodeksu karnego, w którym żądał między innymi zniesienia kary chłosty. Wraz z Jarosławem Dąbrowskim i Zygmuntem Padlewskim założył tajną grupę rewolucyjną. Po wybuchu Powstania Styczniowego Sierakowski został mianowany naczelnikiem sił powstańczych północnej Litwy i Białorusi. W trzydniowej bitwie w rejonie Birż odniósł ciężkie rany i dostał się do niewoli. Z rozkazu Murawiewa został skazany na śmierć przez powieszenie. Mimo protestów w samej Rosji i innych krajach Europy - wyrok wykonano. Zygmunt Sierakowski urodził się na Wołyniu w 1827 roku.

1867 (28) Urodził się Luigi Pirandello - włoski pisarz, dramaturg, nowelista i poeta. Za dramaty: "Tak jest, jak się Państwu zdaje", "Sześć postaci scenicznych w poszukiwaniu autorów", "Henryk Czwarty" oraz za wcześniejsze opowiadania i zbiory poezji w 1934 r. otrzymał literacką Nagrodę Nobla. Pirandello zmarł w 1936 roku.

1895 (28) Urodził się w Zurychu Kazimierz Sikorski - kompozytor, teoretyk muzyki i pedagog. Studiował w Warszawie, Lwowie i Paryżu. Największe zasługi położył na polu pedagogiki muzycznej. Wykładał w wyższych szkołach muzycznych w Poznaniu, Warszawie i Łodzi. Wychował cały zastęp wybitnych muzyków polskich. Do jego uczniów należeli Grażyna Bacewicz, Jan Ekier, Stefan Kisielewski, Andrzej Panufnik, Jan Krenc, Kazimierz Serocki. Podręczniki do nauki harmonii i kontrapunktu opracowane przez mistrza Sikorskiego do dziś są niezastąpione. Jako kompozytor pozostawił sześć symfonii. Zmarł w 1986 roku.

1900 (28) Urodził się Leon Kruczkowski - pisarz, dramaturg, publicysta, działacz społeczny. Ideowo był związany z polską lewicą. Do najbardziej znanych jego powieści należą "Kordian i cham" oraz "Pawie pióra". Podejmuje w nich polemikę z poglądami społecznymi i politycznymi określającymi historię Polski, a wywodzącymi się z ideologii szlacheckiej. Po II wojnie światowej pisał dramaty, z których dwa są najbardziej popularne: "Niemcy" oraz "Pierwszy dzień wolności". Obok faktów historycznych zawierają one liczne pytania o podłożu moralnym. Dwukrotnie był laureatem Państwowej Nagrody Literackiej. W latach 1946-1956 przewodniczył zarządowi Związku Literatów Polskich. Zmarł w 1962 roku.

1914 (28) W Sarajewie - stolicy Bośni - w wyniku zamachu, zginął austriacki następca tronu - arcyksiążę Franciszek Ferdynand. Zabójcą był młody nacjonalista serbski. Śmierć poniosła także żona arcyksięcia - Zofia. Zamach stał się bezpośrednią przyczyną wybuchu pierwszej wojny światowej, która rozpoczęła się miesiąc później. Na jej frontach zginęło ponad 10 milionów żołnierzy, a około 50 milionów osób odniosło rany i stałe okaleczenia. W wyniku wojny wyłonił się nowy kształt Europy. 28 czerwca 1919 r. państwa Ententy podpisały w Wersalu pod Paryżem traktat pokojowy z Niemcami kończący wojnę. Nie brali w nim udziału przedstawiciele Rosji, która wówczas była objęta wojną domową. Układ ustala , między innymi, nowe granice państw europejskich. Polskę reprezentowali Ignacy Paderewski i Roman Dmowski. Niektórzy historycy skłonni są uważać, że Traktat Wersalski był jedynie rozejmem między pierwszą i drugą wojną światową.

1956 (28) W Zakładach Cegielskiego w Poznaniu zaczął się strajk robotników, który doprowadził do tragicznych wydarzeń. W historii zapisały się one pod nazwą wypadków czerwcowych. Zbuntowani robotnicy uderzyli na ośrodki ówczesnej władzy, zwłaszcza na komitet wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Według oficjalnych źródeł zginęło 58 osób spośród strajkujących, a kilkaset zostało rannych. Wydarzenia poznańskie były wstępem do przemian, jakie dokonały się w Polsce w październiku tego samego roku.

1991 (28) Pod naporem przemian dokonujących się w Środkowej i Wschodniej Europie, podczas konferencji w Budapeszcie została rozwiązana Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, do której należały państwa socjalistyczne. Siedzibą RWPG była Moskwa. Po upadku organizacji porwały się wszystkie dotychczasowe więzi łączące gospodarki krajów Środkowej i Wschodniej Europy. W ich wyniku, a także na skutek dominujących w Polsce tendencji politycznych nieprzychylnych Rosji, Polska w ogromnej mierze została wyparta z rynków rosyjskich. Zajęły je głównie kraje zachodnie , a także Węgry i Republika Czeska

2000 (28) W Krakowie zmarł ks. Józef Tischner - pisarz i publicysta, teolog, kaznodzieja, doktor honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego, przyjaciel Jana Pawła II, jeden z największych myślicieli polskich dwudziestego wieku. Jego publicystyka i eseistyka miała wielkie znaczenie w sporze o kształt polskiego katolicyzmu. Do najważniejszych dzieł ks. Tischnera należą: "Filozofia dramatu", "Świat ludzkiej nadziei", "Etyka Solidarności", "Nieszczęsny dar wolności", "Tischner czyta katechizm". Przez kilkanaście lat współpracował z Radiem Kraków, nagrywając swoje refleksje, między innymi: "Dialogi bez pointy" i "Historia filozofii po góralsku". Od 1980 r. był profesorem filozofii w Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie, wykładowcą kilku krakowskich uczelni, a także współzałożycielem Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu. W swoim dorobku miał wiele rozpraw , nie tylko dla specjalistów. W 1999 r. otrzymał najwyższe polskie odznaczenie - Order Orła Białego. Urodził się w Starym Sączu 12 marca 1931roku. Dzieciństwo i młodość spędził na Podhalu.

1797 (29) Urodził się Józef Lompa - nauczyciel, publicysta, wydawca, działacz społeczny i narodowy na Górnym Śląsku. Wydawał polskojęzyczną prasę. Organizował polskie szkolnictwo. Jego działalność oświatowa, polityczna i wydawnicza przyczyniły się do zachowania i utrwalenia polskości na Śląsku.

1844 (29) Urodziła się Zofia Bukowiecka - pisarka, autorka, nacechowanych ideą pozytywistyczną powieści dla dzieci. Bohaterami swych utworów czyniła dzieci z rodzin robotniczych i rzemieślniczych. Powieść "Jak się dusza budziła w Józiu", krytycy porównywali z "Sercem" Amicisa. Pisała także opowieści historyczne. Dużą popularnością cieszył się jej podręcznik do nauki historii Polski przeznaczony dla dzieci. Opracowała także "Pamiętniki Beniowskiego". Zofia Bukowiecka zmarła w 1920 roku.

1898 (29) Urodził się Zenon Kosidowski - pisarz, eseista, poeta, redaktor i wydawca. W okresie międzywojennym powierzono mu funkcję dyrektora rozgłośni warszawskiej i wicedyrektora programów literackich Polskiego Radia. Wybrano go na prezesa Związku Literatów Polskich. W latach 1946 -1950 uczył języka polskiego i historii kultury polskiej w uniwersytecie w Los Angeles. Spośród jego książek do najbardziej popularnych należą: "Gdy słońce było bogiem", "Opowieści biblijne ", "Opowieści ewangelistów", "Królestwo złotych łez" - o podboju Peru przez Hiszpanów i "Rumaki Lizypa" - zbiór pełnych uroku esejów o starożytności.

1900 (29) W Szwecji utworzono Fundację Nobla. Pierwsze nagrody przyznano rok później. Spośród Polaków, jako pierwsi Nagrodę Nobla otrzymali: Maria Skłodowska – Curie w 1903 i 1911 oraz Henryk Sienkiewicz - w 1905 roku.

1900 (29) Urodził się Antoine de Saint - Exupery - lotnik, pisarz, autor "Małego księcia" i "Ziemi - planety ludzi". Do równie popularnych powieści należą: "Nocny lot" oraz "Poczta na Południe" - oparte na autentycznych wydarzeniach. Jego utwory uczą, że największym skarbem jest bliskość drugiego człowieka i przyjaźń oraz jak dostrzegać wokół siebie dobro i piękno. "Najważniejsze jest to, co niewidoczne dla oczu". Zginął w niewyjaśnionych dotychczas okolicznościach, przelatując samotnie nad Morzem Śródziemnym, 31 lipca 1944 r. Szczątki jego samolotu znaleziono i wydobyto z morza w 2003 roku.

1934 (29) W Niemczech miały miejsce krwawe wydarzenia znane w historii pod nazwą "Nocy długich noży". Celem ataków faszystowskich fanatyków byli mieszkańcy pochodzenia żydowskiego. Rozbijano i palono ich mieszkania, sklepy i inne zakłady pracy. Był to początek i zarazem zapowiedź hitlerowskiego ludobójstwa. Akcje antyżydowskie rozpoczęły się w Niemczech niemal nazajutrz po objęciu władzy w państwie przez siły polityczne spod znaku swastyki. Prawne ugruntowanie dały im tak zwane Ustawy Norymberskie, przyjęte na VII Kongresie partii hitlerowskiej - NSDAP - który rozpoczął się w Norymberdze 10 września 1935 r. podczas zjazdu Adolf Hitler przedstawił projekty dwóch ustaw wykluczających Żydów z uczestnictwa w życiu politycznym Niemiec. Ustawy zostały przyjęte i stały się w III Rzeszy prawem. Był to początek prześladowań, które w kilka lat później doprowadziły do wymordowania dużej części ludności żydowskiej nie tylko w Niemczech, ale we wszystkich krajach podbitych przez hitlerowskie Niemcy.

1985 (29) Zmarł Andrzej Kijowski - prozaik, eseista i felietonista, krytyk literacki, scenarzysta filmowy, wykładowca w Uniwersytecie Warszawskim. Od połowy 1955 r. prowadził dziennik, w którym w barwny sposób opisywał warszawskie środowisko literackie. Przez ponad trzydzieści lat związany był z miesięcznikiem "Twórczość", na którego łamach publikował znaczną część swych utworów. Współpracował także z "Tygodnikiem Powszechnym". W latach 70., poza cenzurą, wyszły jego szkice literackie: "Granice literatury", "Arcydzieło nieznane", "Miniatury krytyczne" oraz powieść "Dziecko przez ptaka przyniesione". Andrzej Kijowski urodził się w 1928 roku.

1908 (30) Na Syberii spadł wielki, tajemniczy meteoryt, nazwany później - Tunguskim. Jego średnica wynosiła około 500 metrów. Uderzając o ziemię, meteoryt wbił się w nią na głębokość kilkunastu metrów. Eksplozja miała siłę ok. 15 megaton, czyli tyle, ile największa bomba termojądrowa zdetonowana przez człowieka. Powaliła drzewa w tajdze na powierzchni 200 tysięcy hektarów, a na jeszcze większym obszarze wywołała pożary. Fala uderzeniowa dwukrotnie okrążyła Ziemię. Do dziś nie wiadomo z całą pewnością, co eksplodowało. Jedna z hipotez zakłada, że była to kometa złożona głównie z brudnego lodu, która gwałtownie rozpadła się kilka kilometrów nad powierzchnią i wyparowała. Meteoryt służy naukowcom do celów badawczych.

1911 (30) W Wilnie urodził się Czesław Miłosz - polski poeta, prozaik, tłumacz, historyk literatury polskiej. W okresie przedwojennym należał do literackiej grupy "Żagary". W 1960 roku przeniósł się z Francji do Stanów Zjednoczonych. Został wykładowcą języka polskiego i historii kultury słowiańskiej w amerykańskim uniwersytecie w Berkeley. Był laureatem wielu prestiżowych, międzynarodowych nagród. W 1980 r. otrzymał literacką Nagrodę Nobla. W pierwszych latach po wojnie pełnił funkcje dyplomatyczne w Paryżu i Rzymie. W 1951 r., przebywając w Paryżu, poprosił o azyl. Zakazano wówczas publikowania jego utworów w Polsce. Zakaz unieważniono dopiero, gdy otrzymał Nagrodę Nobla. Wydano wówczas jego poezję. W 1981 r. Miłosz odwiedził Polskę. Na początku lat 90. Otrzymał najwyższe polskie odznaczenie - Order Orła Białego. W 1992 r. władze w Wilnie przyznały mu honorowe obywatelstwo Litwy, a trzy lata później został odznaczony Orderem Wielkiego Księcia Litewskiego - Gedymina. Pod koniec lat 90. przeniósł się do Polski. Czesław Miłosz zmarł w Krakowie 14 sierpnia 2004 roku. Jego ciało zostało złożone w krypcie dla zasłużonych w kościele ojców paulinów na Skałce w Krakowie.

1922 (30) Urodził się Miron Białoszewski - poeta i prozaik, nowelista i dramaturg, twórca, wraz z Lechem Stefańskim, awangardowego "Teatru Na Tarczyńskiej". Debiutował w 1956 r. tomikiem poezji "Obroty rzeczy". Potem przyszły następne zbiory wierszy, a także utwory prozatorskie. Białoszewski był autorem wstrząsającego pamiętnika, najgłośniejszego w literaturze polskiej XX wieku - "Pamiętnika z powstania warszawskiego". Zmarł 17 czerwca 1983 roku.

1929 (30) Urodził się Jan Łomnicki - reżyser, scenarzysta filmów fabularnych i dokumentalnych, brat aktora Tadeusza Łomnickiego. Swój pierwszy film "Ziemia czeka" - zrealizował w 1951 r. Obraz poświęcony był Ziemiom Odzyskanym. Autor zachęcał w nim Polaków do osiedlania się na zachodzie kraju. Łomnicki wyreżyserował wiele dziś już klasycznych filmów dokumentalnych, jak np. "Narodziny statku". Tworzył również filmy fabularne: "Akcja pod Arsenałem", "Wielka wsypa". Największe uznanie widzów zyskał jego serial telewizyjny "Dom". Realizował go w trzech seriach. Ostatnią - wraz z synem - Marcinem. Jan Łomnicki zmarł w 2002 roku.

1943 (30) Gestapo aresztowało w Warszawie dowódcę Armii Krajowej - gen Stefana Roweckiego Grota. Aresztowanie prawdopodobnie było w wynikiem zdrady, donosu o miejscu pobytu generała. Zginął w obozie zagłady w Sachsenhausen 1 sierpnia1944 roku.

1946 (30) W Polsce odbyło się referendum znane pod nazwą "Trzy razy tak", w sprawie utworzenia jednoizbowego parlamentu, upaństwowienia większych zakładów pracy i utrwalenia przeobrażeń społeczno - gospodarczych oraz granicy zachodniej na Odrze i Nysie Łużyckiej. Referendum służyło utrwaleniu nowej władzy w powojennej Polsce znajdującej się w sferze wpływów Związku Radzieckiego. Historycy stwierdzają, iż wyniki referendum zostały częściowo sfałszowane, zwłaszcza w odpowiedzi na pytanie dotyczące jednoizbowego parlamentu. Negatywna odpowiedź na to pytanie była pretekstem do zamanifestowania sprzeciwu wobec nowej władzy Polski. Dekret o upaństwowieniu większych zakładów pracy Krajowa Rada Narodowa podjęła 3 stycznia 1946 roku.

W czerwcu 1657 roku w Londynie, po raz pierwszy w Europie ukazała się herbata. Początkowo była to herbata zielona. Traktowano ją jako lekarstwo. Dopiero w osiemnastym wieku napój ten upowszechnił się i przeszedł do innych krajów. Herbatę czarną zaczęto w Europie pić pod koniec osiemnastego wieku.