Pianista-wirtuoz

Władysław Gołąb

Rok Fryderyka Chopina

 Fryderyk Chopin urodził się 1 marca 1810 r. w Żelazowej Woli (wg metryki - 22 lutego), a zmarł 17 października 1849 r. w Paryżu. 18 października w nekrologu zamieszczonym w "Dzienniku Polskim" C.K. Norwid napisał: "Rodem warszawianin, sercem Polak, a talentem świata obywatel..." Uroczystości pogrzebowe odbyły się 30 października w kościele św. Magdaleny z wykonanym "Requiem" Mozarta, i na cmentarzu Pere-Lachaise w Paryżu. Chopin należy do najwybitniejszych muzyków wszystkich czasów.

"Gdy gram Chopina, mam wrażenie, że trafiam bezpośrednio do ludzkich serc" - powiedział Artur Rubinstein.

Dla odrodzenia muzyki Chopina z inicjatywy prof. Jerzego Żurawlewa (1887-1980) odbył się w r. 1927 w sali Filharmonii Warszawskiej I Międzynarodowy Konkurs im. Fryderyka Chopina. W tym konkursie 12-osobowe jury składało się wyłącznie z Polaków. Wśród kandydatów przeważali także Polacy. Z siedmiu obcych państw w konkursie uczestniczyło tylko 10 pianistów.

Pierwsze trzy nagrody uzyskali: Lew Oborin - ZSRR, Stanisław Szpinalski i Róża Etkin - Polska. Uczeń Paderewskiego Henryk Sztompka - otrzymał specjalną nagrodę ufundowaną przez Polskie Radio za najlepsze wykonanie Mazurków, a dyplom uznania młodziutki pianista radziecki - Dymitr Szostakowicz (1906-1975), późniejszy wybitny kompozytor.

Ogromne powodzenie pierwszego konkursu zadecydowało o tym, że w r. 1932 w tej samej Filharmonii odbył się drugi konkurs. Tym razem do jury zaproszono 8 zagranicznych artystów (Polskę reprezentowało dziewięciu artystów). Wśród jurorów znalazł się także pisarz Juliusz Kaden-Bandrowski. W komitecie organizacyjnym, którym kierował książę Włodzimierz Czetwertyński, był również Karol Szymanowski (1882-1937). Na drugi konkurs przyjechało do Warszawy 55 kandydatów z siedemnastu państw; Polskę reprezentowało 32 pianistów. Pierwszy konkurs trwał 8 dni, drugi przedłużono do 18 i obejmował dwa etapy: w pierwszym etapie należało wykonać jedną z dwóch sonat, balladę, scherzo, jeden polonez - fis-moll lub As-dur, nokturn, dwie etiudy i dwa mazurki; w drugim etapie obowiązywało wykonanie z orkiestrą dwu części koncertu e-moll lub f-moll. Zainteresowanie konkursem było tak wielkie, że sala Filharmonii pękała w przysłowiowych szwach. W dniu ogłoszenia wyników publiczność nie opuszczała sali czekając na werdykt aż do godziny pierwszej po północy. Uczestnikom konkursu przyznano 15 nagród i 10 dyplomów.

Pierwszą nagrodę Prezydenta Rzeczypospolitej otrzymał przybyły z Paryża - Alexander Uninski (Francuz rosyjskiego pochodzenia);

Drugą nagrodę Ministra Wyznań i Oświecenia Publicznego zdobył faworyt publiczności warszawskiej - ociemniały Węgier Imre Ungar.

Trzecią nagrodę Prezydenta Warszawy otrzymał pianista polski - Bolesław Kon.

Podczas konkursu otwarto w Muzeum Narodowym wystawę pamiątek związanych z Chopinem, dokumentujących jego polskość (w wielu encyklopediach zagranicznych pisało się o Chopinie jako wybitnym kompozytorze francuskim). Na wystawie znajdował się między innymi fortepian firmy Pleyela, który stał w ostatnim jego mieszkaniu paryskim przy Place Vendome 12. Po konkursie laureaci Uninski i Ungar dali specjalny koncert na tym zabytkowym instrumencie, transmitowany przez Polskie Radio. Większość krytyków i melomanów przedkładała grę Ungara nad Uninskiego.

 

 

Imre Ungar urodził się 23 stycznia 1909 r. w Budapeszcie. Wzrok utracił w dzieciństwie. Był uczniem budapeszteńskiego Instytutu Ociemniałych, szkoły założonej w latach trzydziestych dziewiętnastego wieku. Instytut zwracał dużą uwagę na wykształcenie muzyczne swoich wychowanków. Szybko też zorientowano się, że mały Imre posiada szczególne predyspozycje muzyczne: absolutny słuch i sprawność techniczną. Jego nauczycielami gry na fortepianie byli w budapeszteńskiej Akademii Muzycznej: prof. Izso Rozenfeld i prof. Istvan Toman. Gdy w r. 1931 Akademia Muzyczna im. Franciszka Liszta w Budapeszcie została poinformowana o drugim międzynarodowym konkursie im. Fryderyka Chopina, jaki ma się odbyć w Warszawie w 1932 r., zaproponowano między innymi udział w konkursie Imre Ungarowi, który propozycję przyjął, szczególnie, że był wielkim entuzjastą muzyki Chopina. Zaraz po pierwszym występie w Warszawie Ungar pozyskał sobie opinię melomanów. Gdy w końcowym werdykcie jury konkursu przyznało mu drugą zamiast pierwszej nagrodę, przyjęto to z dużą dezaprobatą. W sprawozdaniach prasowych mówiono nawet o dwóch nagrodach pierwszych: dla Uninskiego i Ungara.

Imre Ungar po powrocie do kraju dokończył studia i podjął pracę nauczycielską w Akademii. Równocześnie koncertował w kraju i za granicą. Przez okres drugiej wojny światowej przebywał na Węgrzech. Po wojnie uzyskał nominację na profesora klasy fortepianu w Budapeszteńskiej Akademii Muzycznej i na stanowisku tym pozostawał aż do śmierci w dniu 22 listopada 1972 r.

Ungar koncertował w wielu miastach Europy i obydwu Amerykach. W szczególny sposób upodobał sobie publiczność polską. Według kroniki Filharmonii Narodowej, na jej estradzie wystąpił: 14 maja 1948 r., 26 maja 1949 r., 14 kwietnia 1958 r., 3 lutego 1959 r. oraz w r. 1964 w dniach 3 marca i 1 grudnia.

Imre Ungar był wspaniałym interpretatorem muzyki Chopina. Chętnie też wykonywał utwory Franciszka Liszta i Beli Bartoka. Miniatury fortepianowe Bartoka ukazały się w wykonaniu Ungara w Polskich Nagraniach w końcu lat pięćdziesiątych.

Dziś z okazji obchodów 150 rocznicy śmierci Chopina warto przypomnieć Imre Ungara, o którym z zachwytem pisano w polskiej prasie po drugim konkursie. Pamięć Polaków jest jednak krótka. W ostatnio wydanej encyklopedii muzycznej nawet nie poinformowano o jego śmierci.

Aby datę tę ustalić, musiałem sięgać do źródeł węgierskich.

Pochodnia maj 1999