Adam Stróżyk

 działacz oświatowy,

 nauczyciel  Ośrodku Szkolenia Zawodowego  

niewidomych w Bydgoszczy  

 

    "Prowincjonalny zakład" dla niewidomych           

                          w Bydgoszczy   

Adam  Stróżyk

W drugiej połowie dziewiętnastego wieku Bydgoszcz stała się nie tylko centralnym ośrodkiem kształcenia i wychowania niewidomych, lecz także głównym ogniskiem organizowania opieki społecznej nad nimi na terenie zaboru pruskiego w tak zwanej "prowincji poznańskiej". Ognisko to rozwijało się w warunkach niewoli narodowej. Walka o polskość Bydgoszczy, kierowana przez inteligencję polską - znana postać dr. Emila Warmińskiego - opierała się o organizację zrzeszeń artystycznych, charytatywnych, itp.

Historia powstania zakładu kształcenia niewidomych w Bydgoszczy jest ciekawa.

W roku 1831 przeprowadzono na terenie monarchii pruskiej spis niewidomych, obejmując nimi także "prowincję poznańską". Na tym terenie na milion pięćdziesiąt sześć tysięcy dwustu siedemdziesięciu ośmiu mieszkańców zarejestrowano sześćset sześćdziesiąt osiem niewidomych osób, w tym pięćdziesięcioro pięcioro dzieci w wieku do lat piętnastu. W 1834 roku przeprowadzono spis powtórnie. Pracami tymi kierował Królewski Zakład dla Niewidomych w Berlinie. Postanowiono w oparciu o istniejącą szkołę dla głuchoniemych w Poznaniu powołać do życia przy tamtejszym seminarium nauczycielskim szkołę dla niewidomych; naukę w niej prowadzić miał niewidomy nauczyciel z Berlina - Majer. Niestety, ani jeden niewidomy nie pojawił się w szkole. Majer tygodniami czekał na uczniów, aż wreszcie doprowadzono do szkoły pierwszego niewidomego. Był to Polak i miał około siedemnastu lat.

Niestety, na dalszych losach szkoły zaciążyły względy narodowościowe i mimo wysiłków Majera rezultaty nauki były nikłe. Szkoła stała się ciężarem dla seminarium pod względem finansowym, toteż postanowiono zaniechać jej prowadzenia. Uznano jednak, że zakład dla niewidomych w "prowincji poznańskiej" jest konieczny, zwłaszcza, że w tym okresie takie zakłady powstawały w całej Europie. Pruskie władze szkolne "prowincji" zainicjowały stworzenie fundacji, w której w latach 1845 - 1851 zebrano sumę dwunastu tysięcy marek.

W 1853 roku staraniem niemieckiego aptekarza Knechtela powstał w Wolsztynie zakład dla niewidomych. Był to zakład prywatny i miał tlko trzech wychowanków. Dopiero w 1864 został objęty przez zarząd "prowincji" , który uznał, że w dużym mieście zakład będzie posiadał większe możliwości rozwoju - w 1872 roku zakład wolsztyński przeniesiono do Bydgoszczy, gdzie wzniesiono specjalny gmach. Koszty budowy pokryto z zasobów wspomnianej fundacji. Bydgoski zakład do roku 1910 był rozbudowywany. Oprócz instalacji wodnej i gazowej gmach otrzymał centralne ogrzewanie, windę do podawania potraw, telefon.

Zakład miał wyjątkowo korzystne położenie - od południa rozciągał się ogród, który służył wychowankom jako miejsce wypoczynku i zabaw. Zakład liczył wówczas osiemdziesięcioro ośmioro wychowanków. Nauka odbywała się w sześciu klasach. W warsztatach szkolnych uczono koszykarstwa, tapicerstwa, szczotkarstwa, trykotarstwa i kobiecych robót ręcznych. Zdolniejsi uczniowie uczyli się masażu, strojenia fortepianów, gry na instrumentach - niektórzy absolwenci osiągali kwalifikacje nauczycieli muzyki i organistów. Szkolenie zawodowe było podstawowym elementem pracy szkoły, przy czym uczono także pisania na maszynie pichtowskiej. Zajęcia pozalekcyjne poświęcone były grom towarzyskim, głośnemu czytaniu, zabawom na wolnym powietrzu, tak w lecie, jak i zimą. Personel pedagogiczny składał się z dwudziestu czterech osób. Na terenie zakładu prowadzono także sklepik.

W Bydgoszczy powstało w 1889 Towarzystwo dla opieki nad niewidomymi. Prowadziło ono działalność charytatywną wśród tysiąca podopiecznych. Celem jego było "uszczęśliwienie niewidomych przez pracę", czyli, mówiąc prościej, udzielanie pomocy wstępującym do zawodu. W planach Towarzystwa było między innymi wybudowanie przy zakładzie domu dla małżeństw niewidomych.

Tak więc z wolsztyńskiego zakładu, liczącego początkowo jednego nauczyciela i trzech wychowanków "wyrósł" nowoczesny, jak na owe czasy, bydgoski zakład kształcenia

niewidomych.

Pochodnia kwiecień 1957