Prawdziwy przyjaciel

EWA SAMONEK

Pod koniec ub. roku w Stęszewie koło Poznania odbyła się ogólnopolska konferencja poświęcona dostępowi osób niepełnosprawnych do książek i biblioteki. Jej organizatorami były: Sekcja Czytelnictwa Chorych i Niepełnosprawnych Zarządu Głównego Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich oraz Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, przy wsparciu warszawskiej Fundacji "Praca dla Niewidomych". Brali w niej udział pracownicy bibliotek publicznych, szpitalnych i szkolnych, a także pracownicy naukowi, przedstawiciele Polskiego Towarzystwa Biblioterapeutycznego i innych organizacji.

Seminarium było ciekawym spotkaniem ludzi zainteresowanych problematyką jak najszerszego upowszechniania dzieł literackich, naukowych, popularnonaukowych oraz czasopism wśród osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności. Istnieje oczekiwanie na rozszerzenie form działania bibliotekarzy, nauczycieli i służb medycznych. Wzrasta zainteresowanie biblioterapią, różnorodnymi formami pracy kulturalno-oświatowej i edukacyjnej. Biblioteki gromadzą i udostępniają czytelnikom, obok zwykłego księgozbioru, także alternatywne materiały.  Są nimi książki "łatwe w czytaniu" dla dzieci z uszkodzeniami mózgu.

Placówką o specjalnym charakterze usług, zaopatrującą w książki czytelników z terenu całego kraju, jak również tych, którzy mieszkają poza granicami Polski, jest Biblioteka Centralna PZN. Gromadzi książki na kasetach magnetofonowych, drukowane brajlem, a także w zapisie cyfrowym, oraz wydawane zwykłym drukiem - z zakresu tyflologii i rehabilitacji. Od niedawna udostępnia również filmy na kasetach video możliwe do odbioru przez niewidomych. Taśmy mają wgraną dodatkową ścieżkę dźwiękową, na której, obok dialogów bohaterów filmu, lektor objaśnia istotne szczegóły akcji. Są to tak zwane tyflofilmy.

W księgozbiorze brajlowskim znajdują się książeczki do czytania rodzinnego - wydawnictwa dla młodszego czytelnika zawierające ten sam tekst drukowany brajlem i zwykłą czcionką. Umożliwia to niewidomemu dziecku wspólne czytanie z widzącym rodzicem czy odwrotnie. Takie książki są pomocą w procesie edukacyjnym. W szkolnych bibliotekach coraz częściej można znaleźć filmy czy nagrane audycje telewizyjne z językiem migowym.

W przypadku dzieci dużą rolę przywiązuje się do bajek terapeutycznych i terapeutycznych nagrań dźwiękowych. Na rynku księgarskim pojawia się coraz więcej komputerowych programów edukacyjnych i logopedycznych, a więc multimedialna przyszłość.

 Podczas konferencji zaprezentowano urządzenia umożliwiające pokonywanie barier informacyjnych jak Auto-lektor, komputer czytający dowolny tekst drukowany zwykłą czcionką oraz tyflofilmy dla niewidomych. Atmosfera spotkania, zaprzyjaźnienie wśród uczestników, zaangażowanie w tworzenie profesjonalnego dorobku i uśmiech oraz życzliwość wzajemna to przecież najlepsza integracja.  

Warto zastanowić się, co ludziom przeszkadza czytać i kochać książki? Jakie istnieją bariery i jakie mogą być sposoby ich przezwyciężenia? Często suma traumatycznych przeżyć stwarza przeszkodę w sięganiu po książkę. U niektórych czytelników barierę tworzy niedostateczny stopień przygotowania bibliotecznego i czytelniczego. Można więc mówić o wyjątkowej odpowiedzialności pracy bibliotekarza, której efektem będzie pozyskanie czytelnika.

 Nierzadko dowiadujemy się, że utrata wzroku przyczyniła się do pojawienia się nowych zainteresowań. Osoby, które wcześniej nie czytały książek, w sytuacji niepełnosprawności godzinami słuchają dzieł literackich, odkrywając w nich sferę życia kompensującą utracone możliwości. Biblioterapia ułatwia adaptację społeczną osobom, które stały się niepełnosprawne w okresie dorosłości. Książka często staje się dziedziną prawdziwego życia, w którym dochodzą do głosu potrzeby psychiczne i namiętności w stworzonym przez pisarza uniwersalnym obrazie świata, gdzie każdy czytelnik odnajdzie coś dla siebie, zbieżność własnych losów z losem bohatera lub odnajdzie związek losu kogoś bliskiego. W literaturze szuka się często pomocy, gdy czytający jest bezsilny wobec trudnych spraw. Czytelnik stara się szukać odpowiedzi na nurtujące pytania filozoficzne, estetyczne, a nawet ekonomiczne. Uczy się zachowań asertywnych. Szuka rozrywki i relaksu, wypełnienia wolnego czasu, a najczęściej budujących przykładów, jak również rad, nakazów czy przestróg.  

Atrakcją konferencji były dwa wyjścia do muzeów: do regionalnego w Stęszewie i wyjazd do Kórnika, ze zwiedzaniem pałacu i tamtejszej biblioteki. Autorka artykułu także miała skromny udział w tworzeniu  programu seminarium.

Pochodnia styczeń 2001