Order Orła Białego   

 Władysław Gołąb  

 Podczas obchodów święta Konstytucji 3 Maja w tym roku prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Wałęsa powołał ośmiu nowych kawalerów Orderu Orła Białego. W krótkim przemówieniu prezydent powiedział między innymi: "Służyliście Polsce tak, jak potrafiliście najlepiej, tak jak dyktowało wam serce i poczucie patriotycznego obowiązku. Chcieliście Ją zawsze widzieć wolną, silną i sprawiedliwą. Nigdy nie pytaliście, co Polska może zrobić dla was, ale co wy możecie uczynić dla niej". Odznaczeni zostali: Prymas Tysiąclecia, ks. Stefan kardynał Wyszyński (pośmiertnie), Adam Bień (w czasie okupacji delegat rządu londyńskiego na kraj, ostatni z żyjących przywódców podziemia, sądzony w 1945 r. w Moskwie w słynnym "procesie szesnastu") Aleksander Gieysztor (długoletni prezes Polskiej Akademii Nauk i dyrektor Zamku Królewskiego), Zofia Morawska (od przeszło 60 lat działaczka Opieki nad Ociemniałymi w Laskach), Jan Nowak-Jeziorański (w czasie wojny "kurier podziemia" i dyrektor Radia Wolna Europa), Stanisław Stomma (prawnik, działacz katolicki), Jerzy Turowicz (redaktor naczelny "Tygodnika Powszechnego") i Czesław Miłosz (poeta-noblista).Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 16 października 1992 r, Order Orła Białego jest najstarszym i najwyższym odznaczeniem Rzeczypospolitej Polskiej. Ustanowił go w dniu 1 listopada 1705 r. w Tykocinie król August II Mocny, a restytuował Sejm drugiej Rzeczypospolitej ustawą z dnia 4 lutego 1921 r. Kawalerami tego orderu byli między innymi: Józef Piłsudski, Ignacy Paderewski, Wincenty Witos, Władysław Grabski i prof. Kazimierz Morawski - ojciec Zofii. W myśl art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 16 października 1992 r. "Order Orła Białego nadawany jest za znamienite zasługi zarówno cywilne, jak i wojskowe, położone w czasie pokoju lub wojny, dla chwały i pożytku Rzeczypospolitej Polskiej". W trzeciej Rzeczypospolitej Order Orła Białego, nie licząc ośmiu wyżej wymienionych kawalerów, otrzymali: Ojciec św. Jan Paweł II, gen. Stanisław Maczek i Witold Lutosławski (Polacy) oraz król Szwecji i prezydenci: Czech, Słowacji, Węgier i Turcji.Nas szczególnie interesuje odznaczenie pani Zofii Morawskiej, która całe swoje życie poświęciła służbie niewidomym w Dziele Matki Elżbiety Róży Czackiej. Odznaczenie jej Orderem Orła Białego jest z jednej strony wyróżnieniem Dzieła Lasek, z drugiej zaś uznaniem codziennej szarej i pokornej służby, tak niestety rzadko postrzeganej w dzisiejszym świecie. Zofia Morawska urodziła się 13 listopada 1904 roku w Turwi w Wielkopolsce, w rodzinnym majątku matki Marii, po pradziadku generale Dezyderym Chłapowskim. Ojciec jej, Kazimierz Morawski (1852_#1925), był rektorem Uniwersytetu Jagiellońskiego i prezesem Polskiej Akademii Umiejętności, filologiem i wybitnym znawcą kultury klasycznej.O klimacie domu rodzinnego najlepiej mówi maksyma życiowa ojca Zofii - "Ojczyzną żyć nie wolno, tylko dla Niej". Był to człowiek tytanicznej pracy i ten kult zarzutował na całe życie pani Morawskiej. Dzieciństwo swoje wspomina jako promienne aż do wybuchu pierwszej wojny światowej dzieliła je pomiędzy dom rodzinny w Krakowie a dom w Turwi. Ośmioklasowe gimnazjum ukończyła w Krakowie w 1923 r. u sióstr urszulanek przy ulicy Starowiślnej. Następnie przez rok uczyła się ogrodnictwa w Turwi. Od połowy 1924 r. aż do końca sierpnia 1925 r. wraz z matką opiekowała się ciężko chorym ojcem. Po śmierci ojca podjęła studia na rocznym kursie nauczycielskim u Henryka Rowida, wybitnego pedagoga, przedstawiciela "szkoły twórczej". Właśnie Rowid zachęcał swych słuchaczy do podmiotowego traktowania dzieci, do partnerskiego stosunku, łączącego nauczyciela i wychowanka, do wyzwalania w dziecku inwencji twórczych. Myślę, że wiele z tych nauk dobrze zaowocowało w późniejszej działalności Zofii Morawskiej. Po ukończeniu studium pani Zofia podjęła pracę w szkole powszechnej przy ul. św. Jana w Krakowie, prowadzonej przez siostry prezentki. Po krótkiej pracy w zawodzie nauczycielskim, panie Morawskie przeniosły się do Warszawy. Pod wpływem swojej starszej siostry Heleny, pracującej w Bibliotece Wiedzy Religijnej w jednym z działów Lasek, zgłosiła się do Zakładu w dniu 1 listopada 1930 r. Wydarzenie to tak wspomina: "Przywitała mnie siostra Adela Górecka. Usiadłyśmy na murku i deliberowałyśmy, co mogłabym robić"... Czy mogło młodej 26_letniej dziewczynie przyjść wówczas do głowy, że praca, którą zamierza podjąć, przyniesie jej za 64 lata Order Orła Białego? Do wybuchu drugiej wojny światowej, na polecenie Matki Czackiej, pod kierunkiem Antoniego Marylskiego Zofia Morawska pracowała w patronacie, sprawując opiekę nad dorosłymi niewidomymi na terenie całej Polski. W czasie okupacji przebywała w Laskach, służąc Dziełu Niewidomych. Była też związana z ruchem oporu. Od roku 1947 aż do dziś Zofia Morawska pełni funkcję skarbnika Zarządu Towarzystwa Opieki nad Ociemniałymi. Jej główną troską jest zapewnienie środków utrzymania dla rozrastającego się stale Zakładu. Przez najtrudniejsze lata powojenne pełniła funkcję kierownika administracyjnego Zakładu. Zofia Morawska jest swoistym fenomenem. Do dziś kieruje działem darów, prowadzi finanse i angażuje się we wszystkie sprawy Zakładu. Ma doskonałą pamięć i trafny osąd bieżących zagadnień. Jest osobą o szerokich horyzontach umysłowych, wielkiej inteligencji, ogromnej wiedzy tyflologicznej i nieustannie dba o przenoszenie do Polski nowoczesnych metod, osiągnięć i rozwiązań technicznych, pozwalających niewidomym na pełne wykorzystanie ich możliwości. Znając cztery obce języki (angielski, francuski, niemiecki i włoski), utrzymuje żywy kontakt z ośrodkami zagranicznymi. Jest głęboko wierząca, co jak sama mówi, daje jej siły do intensywnej pracy, nieraz po kilkanaście godzin dziennie. Laski zafascynowały ją przed laty nie swym położeniem czy wyglądem, ale szczególnym klimatem stworzonym przez ludzi w nich działających, a przede wszystkim Matkę Czacką i Antoniego Marylskiego. Pani Morawska posiada wyjątkowe poczucie humoru. Będąc osobą bardzo oszczędną, nigdy nie skąpi, gdy chodzi o sprawy niewidomych. Zofia Morawska za wybitne zasługi społeczne otrzymała w roku 1974 Nagrodę Fundacji im. Alfreda Jurzykowskiego w Stanach Zjednoczonych, a w roku 1990 - prestiżową Nagrodę Alberta Schweitzera, ustanowioną przez Fundację im. J.W. Goethego w Bazylei. Środowisko polskich niewidomych, w dowód zasług, w r. 1990 przyznało Jej Złotą Honorową Odznakę Polskiego Związku Niewidomych. Dziś w imieniu wszystkich polskich niewidomych i ludzi Lasek składam Drogiej i Szanownej Pani serdeczne gratulacje z okazji dekoracji Orderem Orła Białego. Jest Pani pierwszą kobietą, która otrzymała to    najwyższe polskie odznaczenie.  

Pochodnia czerwiec 1994  

/Kronika związkowa/