Stanisław  L . Machowiak

 

 

 

 

W MIEŚCIE

RATUSZOWYCH

KOZIOŁKÓW

Od autora

 

    Poznań jest miastem, posiadającym bogatą legendę o koziołkach, które pewnego razu miały rozwiązać problem jednego z kucharzy.  

Kucharz ów miał kłopot z przygotowaniem królewskiej uczty, ale koziołki zorientowały się, że to one mają być ofiarą na ołtarzu sztuki kulinarnej, dlatego postanowiły zbiec i ukryły się na wieży ratuszowej, tam pozostają po dziś dzień chociaż w innej postaci.

Legenda ta, tak wrosła w historię Poznania, w świadomość jego mieszkańców dorosłych i dzieci,  iż każdego dnia na Starym Rynku przed Ratuszem zbierają się grupy szkolne i wycieczki, aby oglądać bodące się koziołki.   

    W roku 1990ukazała się książka pt. "W Mieście Ratuszowych Koziołków".

Chciałem oprowadzić czytelników tych wierszy po całym Poznaniu w towarzystwie rogatych urwisów z wieży ratuszowej. Było jednak tak wielkie zapotrzebowanie na tę pozycję, że w 1996 r. ukazało się kolejne wydanie książki. Chociaż było ono dużo bogatsze w ilustracje i kilka nowych utworów, okazało się, że jest niewystarczające, gdyż czytelnicy chcieli wiedzieć dużo więcej o Poznaniu. Dlatego postanowiłem raz jeszcze przy pomocy życzliwego Wydawcy,  oraz przy pomocy dzieci z kilku szkół   przygotować trzecie wydanie tej pozycji. Jest ono wzbogacone o nowe wiersze i nowe ilustracje wykonane przez dzieci.     

Stanisław L. Machowiak           

 

    

1. ZAPROSZENIE

Zapraszam wszystkich do Poznania  

miasto to jest najmilsze.

Każdą dzielnicę wam odsłaniam,

słowami,  które piszę.

 

  Lecz bez koziołków nie ruszymy,

zaczynam od Ratusza

A robię to z prostej przyczyny: .

Tu jest Poznania dusza.

 

Koziołki skaczą z nami wszędzie,

poznamy całe miasto.

A kiedy nam już sił ubędzie

i neony pogasną,

 

Siądziemy sobie przy stoliku

i poczytamy wiersze.

Najlepiej tu,przy tym pomniku,

nie, to nie będzie śmieszne.

 

    

2. Stary Rynek  

Gdzie są koziołki? - pytają dzieci.

Ja o koziołkach nie napiszę.  

Popatrz na wieżę, tam orzeł świeci!

Spróbuj się wsłuchać w Rynku ciszę!

 

Tu samochody weselne jadą,  

przed Salę ślubów, chociaż nie zawsze.

Wycieczki krztuszą się oranżadą,

obok emeryt siedzi na ławce.

 

Bamberka stoi i tylko czeka,   

kiedy przewodnik o niej opowie,  

liczni turyści przyszli z daleka,

spróbuj przysłuchać się obcej mowie.   

 

3. Ratusz Poznański   

 

Dławiony pożarami,   

w czasie kilku stuleci,

nie poddał się popiołom,  

lecz jak diament świeci.

 

W nim Salę Odrodzenia,  

lub Sień Wielką mamy,

obok Salę Królewską  

i Sądu - zapamiętamy.  

 

Tu Muzeum Historii  

Poznania znajdziesz jeszcze.

Izbę Tortur w piwnicy,  

na myśl o niej mam dreszcze.  

Duża wieża nad wszystkim  

w dawnym stylu stoi,

są Koziołki, których dzisiaj  

nikt się już nie boi.

 

4. Waga Miejska -    

dziś Sala ślubów

 

Dla miasta ważna sprawa,   

tu kupcy swe towary  

musieli zawsze zważyć,   

nim pojechali dalej.   

 

Pan Ważnik brał opłaty  

i dawał kupcom glejt,   

na to, by mogli sprzedać  

towary w każdy dzień.   

 

W Jarmarkach Świętojańskich  

każdy mógł udział brać,   

tylko pan Ważnik zgodę  

na to swą musiał dać.   

 

Dziś w miejscu Wagi- Sala Ślubów,

Cyganów gra kapela,  

szczęśliwe pary stąd wychodzą  

z orszakami wesela.  

 

 

5. Kamieniczki Budnicze  

 

W tych kamieniczkach, w średniowieczu,   

każdy mógł kupić mięso, śledzie,

soli też było pod dostatkiem,  

a dla tych, którzy żyli w biedzie,  

tu były czynne tanie jatki.

 

W czasie Jarmarków Świętojańskich  

niejeden biedak tu wyprosił

dla siebie obiad z łaski pańskiej  

u najstraszniejszych dusigroszy.

 

 

6. Wielkopolskie Muzeum Wojskowe  

Na Starym Rynku w cieniu ratusza   

Wielkopolskie Muzeum...  

Tu dnia każdego możesz posłuchać  

echa z bitewnych pól.  

 

W dziale broni zobaczysz  

uzbrojenie obronne,   

zalety broni białej.  

 

Odnajdziesz tu mundury,  

sztandary, odznaczenia,  

milczące sygnaturki.  

 

W dokumentacji  

pożółkłe fotografie,  

bogatą bibliotekę,  

niemych świadków historii.  

 

Przez szklane ściany słońce  

przelewa nieustannie  

ocean światła  

by zachować go dla mnie.  

 

Tam na Wzgórzu Przemysła  

stoi Pomnik Ułana.  

Przechodniom przypomina  

Wielkopolskie Powstanie.    

 

W zieleni jeszcze słychać  

szczęk polskiego  oręża.  

 

7. Pałac Działyńskich  

 

Gdyby nie Tytus Działyński  

z rodu tak szlachetnego,

kto kupiłby ten pałac  

od Rocha Górowskiego?  

 

Obiekt przez wszystkie lata

/nie tylko jego mury/

był dla miasta i świata  

jakby centrum kultury.

 

Ludzie różnych języków,  

przekonań i nauki  

tu znajdowali miejsce

dla słowa - wielkiej sztuki.

 

Tu Czwartki Literackie  

od lat się odbywały  

i tak karmiono słowem  

krąg wielbicieli stałych.

8. Odwach Poznański  

 

Przy Starym Rynku stróże miasta  

w Odwachu zasiadali,

życzliwy uśmiech stąd wyrastał,  

lecz winnych też karali.

 

Tu nikt nie musiał nic zalecać,   

ludzie wiedzieli sami.

I nie ważyli się zaśmiecać  

ulicy papierkami.

 

Strażnik wychodził z dużym dzwonem,   

ogłaszał czas i wieści,  

poważnym zawsze mówił tonem  

państwowej wagi treści.

 

Za bójki, które były w modzie,  

sprawców za uszy brano

i tu trzymano ich o głodzie,

lub grzywną srodze ich karano.

 

Nikt na ulicy nie przewracał  

stojących obok koszy,  

gdyż każdy Ci uwagę zwracał,   

porządek był najdroższy.  

 

9. Muzeum Literackie  

Henryka Sienkiewicza  

 

Przy Starym Rynku u Pana Mosia  

w kamienicy Jana Baptisty Quadro  

później Cyryla Ratajskiego  

"Muzeum Literackie  

Henryka Sienkiewicza".  

 

Wycieczka za wycieczką  

tu zwiedza cenne zbiory.  

 

życie pisarza  

zaklęte w rzeźbach,  

w pożółkłych fotografiach,  

w listach  

w powieściach,  

w   krajobrazach  

 

Pamiętny uśmiech Fundatora  

nieustannie wszystkich zaprasza.  

 

10. Muzeum SZtuki Użytkowej  

na  Wzgórzu Przemysła

 

Kolekcja sreber,  

stare misy i dzbany,     

naczynie do płukania rąk  

w kształcie lwa.  

   

Tu milczące zegary,  

pozbawione duszy.  

Starodawne meble,  

hafty, gobeliny.  

 

Muzeum w cieniu wieży  

kościoła Franciszkanów,   

i salutujących topoli.   

 

 

11. Kościół Księży Salezjanów  

 

Pierwszym zakonem żeńskim w Poznaniu  

były Siostry Dominikanki,   

tu, przy Wronieckiej zamieszkały

blisko "Poznańskiej Skałki".  

 

Katarzynkami je nazywano,    

od świętej Katarzyny.   

Którą Patronką sobie obrano -  

kościoła i ich "rodziny".   

 

Po latach Księża Salezjanie  

dostali kościół w spadku.   

Przyjdę w milczeniu, do Ciebie Panie!   

aby rozważyć prawdę o niebie.   

 

Święty Jan Bosko tu promieniuje,   

wielką radością, pogodą ducha   

spójrz, w tym kościele każdy znajduje

radość swej duszy! Przyjdź i posłuchaj!  

 

12. Wzgórze Świętego Wojciecha  

 

Na Wzgórzu śliczny kościół  

stoi pod tym wezwaniem.

Zobacz, tu czas historii,   

prochy wybitnych ludzi:

 

Józef Wybicki - autor Hymnu,

i Feliks Nowowiejski,

serce Henryka Dąbrowskiego -   

słyszę jakby rytm ciszy.

 

Etiuda dzwonów - w starej dzwonnicy,  

unosi się nad miastem

 historia Polski w szopki wpisana  

na Wzgórzu mojego Poznania.

     

13. Kościół Ojców Jezuitów  

 

Popatrz, po lewej stronie Warty!   

Dawniej Ojcowie Dominikanie  

wielbili Boga wstając o czwartej.     

Kto mi nie wierzy? Proszę, niech wstanie!

 

Dominikańska jest tu ulica,   

którą się wpina Szewska, jak nici.   

I jeszcze jedna mała różnica:

że tu mieszkają dziś Jezuici!   

     

Dominikanów odnajdziesz zaś    

tuż przy Alei Niepodległości!   

Chciałbym wykrzyczeć: Dobry jest Pan!

Bóg pełen chwały i Bóg miłości!   

 

14. Salon Pana Adama Nowaka  

- Piekarza  

 

Spójrz, przy ulicy Woźnej  

pod numerem dziesiątym,  

nad piekarnią jest salon  

oddany dla artystów.  

 

Przyjdź i posłuchaj wierszy,   

wita mnie pierwsza rzeźba,

widzę prace malarzy,  

w ciszy płynie muzyka.

 

A Pan Piekarz wciąż marzy,

jak ogarnąć czas sztuki,

aby słowa rozdawać,

jak chleb smaczny i bułki.  

 

Pragnie objąć to miasto,   

jego piękno i ludzi.  

Przyjdź, bo dla nas to wszystko,

tu nie będziesz się nudził

 

 

15. Kościół Farny  

 

Przy ulicy Gołębiej,   

w baroku zachowana,   

stoi poznańska Fara,   

Kolegiatą zwana.

 

Wspaniałych ma Patronów,   

jeśli już tak zaczynam,   

Święty Stanisław Biskup  

i Maria Magdalena.   

 

Tu Chrystus w Sakramencie  

Przenajświętszym się "chyli"

do Ciebie, gdy zmęczony  

przyklękniesz, choć na chwilę.

 

 

16. Szkoła Baletowa  

 

Na przeciw Fary było gimnazjum  

imienia Marii  Magdaleny  

I Bogusławski często schodził  

wśród wielkich braw z tutejszej sceny.   

 

Po wojnie Szkoła Baletowa  

tu rozpostarła swoje skrzydła,   

w niej wiotkie ciała wciąż bez słowa  

falują jakby w czaru sidłach.

 

17. Kolegium Jezuickie -    

dziś Urząd Miasta   

Pytacie, czy w tak wielkim gmachu  

można napotkać jeszcze duchy?

Czasem złodzieje gdzieś na dachu  

próbują sztuczek - chodzą słuchy.   

 

Kiedyś tu sam Napoleon  

zatrzymał się na krótko,   

tu też Fryderyk Chopin  

mazurki grał wesolutko.   

 

Teraz od lat już władze miasta  

stąd zarządzenia władcze dają.   

To przy Gołębiej jest i basta,   

stada gołębi też gruchają.

 

18. Kościół Bożego Ciała  

 

Na rozlewiskach Warty, wśród bagien,   

topione Hostie znaleziono,   

Bóg chciał ukrócić tę zniewagę  

i wnet w tym miejscu cud zobaczono.   

 

Z topionych Hostii światło biło,   

dzień i noc w domach się modlono,   

aby się widmo odwróciło,   

wreszcie królowi doniesiono.   

 

Jagiełło z bitwy pod Grunwaldem  

jadąc, zatrzymał się w Poznaniu,   

kiedy usłyszał o tej zniewadze,   

ból jego serce królewskie zranił.   

 

W tym miejscu kazał wznieść kaplicę,   

by opuściła miasto trwoga,   

wszyscy prosili Bogurodzicę   

i dom wzniesiono ku chwale Boga.   

 

Bożego Ciała Kościół nazwany,   

by nieustannie wielbiono Pana,   

chleb w Boskie Ciało przeistaczany  

po wszystkie czasy mocą kapłana.   

 

 

19. Kościół Ojców Franciszkanów   

Ojcowie Franciszkanie  

wspaniały kościół mają,    

przy Placu Bernardyńskim,   

czy dzieci pamiętają?

 

Kiedyś skromny, drewniany,   

dla młodych - gimnazjalny,   

dziś z pięknych żłóbków znany,   

stoi jak płomień skalny.

 

Wieże, jak długie świece,   

przechodniów przyciągają,   

Franciszkańskiej opiece  

tu się wszyscy oddają.  

 

20. Hotel Bazar  

 

W czasie zaborów tu dla miasta  

był bastion ducha i polskości  

Stąd płomień myśli wciąż wyrastał  

słowem znaczących jego gości.   

 

Tu Jan Kiepura mocą pieśni  

zapalał serca Poznaniaków,   

albo Ignacy Paderewski  

podnosił ducha swych rodaków .  

Stąd zryw Powstania, płomień, wybuch  

wielkiej nadziei i wolności.   

Niech w tym Hotelu nigdy ducha  

nie braknie nam, ni gościnności.  

 

21. Biblioteka Raczyńskich  

 

Kiedy mówimy o Raczyńskich,    

staje przed nami Biblioteka,   

pierwszy dyrektor Łukaszewicz,   

setki tytułów w kartotekach.   

 

Duża kolejka czytelników,   

dział starodruków i muzyczny,   

wciąż zmieniające się wystawy  

autorów polskich i zagranicznych.   

 

W całym Poznaniu jak posiane,   

wyrosły filie Biblioteki   

czy ich adresy są Wam znane?

Choćby tej jednej, niedalekiej  

22. Kamienica Kupca Bławatnika  

Kałamajskiego  

 

Białe Tygodnie w centrum miasta,   

marsze, wystawy bieliźniane,   

jako bławatnik wciąż wyrastał  

pan Kałamajski - kupiec znany.   

 

Ileż  radości wnosił w życie  

tak pogodnymi festynami,   

szkoda, że dziś już nawet skrycie  

nie może się on spotkać z nami.   

 

Na Plac Wolności często wracam,   

przed kamienicą stojąc marzę,   

dlaczego dziś się nie opłaca  

nawet uśmiechu wnosić w darze?

 

23. Teatr Polski  

 

Przy ulicy pamiętnej   

Dwudziestego Siódmego Grudnia  

po stronie Okrąglaka  

ponad stuletni Teatr Polski.  

 

Dawniej w ogrodzie Potockiego  

obok hotelu "Viktoria"  

teatr zaprojektował:  

Stanisław Hebanowski.   

Tutaj umieszczono napis:    

"Naród sobie"!  

 

Na tej scenie dojrzała sława  

Heleny Modrzejewskiej,  

Ludwika Solskiego  

Stefana Jaracza, z Osterwą,   

i Jana Świderskiego.    

Na takich filarach  

wyrósł Teatr Polski.  

24. Kościół Najświętszej Marii Panny  

 

Mały kościółek jednonawowy  

dawniej królewską był kaplicą,   

w stylu gotyckim,  nie betonowy,   

takie zabytki właśnie się liczą.   

 

Para Królewska tu przed ołtarzem  

siadała zawsze w pokorze ducha  

i przed najświętszym Matki Obrazem  

prosiła, aby Bóg ich wysłuchał.   

 

Spróbuj przystanąć tu choć na chwilę  

i porozmawiać z Panem w milczeniu,   

aby umocnić siebie na tyle,

by nie upadać w niepowodzeniu.       

 

25. Kościół Świętego Jana Jerozolimskiego   

Było to dawno, lat już nie zliczę,   

gdy Joannici, Bracia z Malty,   

tu zbudowali sobie kaplicę,   

biednym przytułek został otwarty.   

 

Obok - jezioro Maltańskim zwane,   

od Braci z Malty, słynnych rycerzy,   

w księgach kościelnych jest zapisane,   

spójrz, nasza Malta tak blisko leży.   

 

Komandor Braci gościł w Poznaniu,   

stąd Komandoria nam pozostała   

czy teraz wszyscy wiedzą nareszcie  

skąd ta maltańska historia cała?  

   

26. Kościół Świętej Małgorzaty  

 

Pierwotny - w stylu gotyckim,   

z czasem przebudowany,    

kościół w centrum na Śródce   

czy Tobie jest on znany?

 

Tu Księża Filipini  

kiedyś zamieszkiwali,   

toteż "pofilipińskim"  

ludzie często go zwali.   

 

Warto tu czasem wstąpić,   

przyjechać z Rodzicami,   

by opowiedzieć innym,   

co król nam pozostawił.   

 

 

27. Rynek Śródecki  

 

Tu kiedyś w każdą środę targ  

odbywał się, jak wiecie!   

Dziś już po Rynku został żal  

i mały plac na szczęście.   

 

Spójrz, nowa trasa, czasu znak,   

wchłonęła życie Rynku!   

Widzisz,  straganów nawet brak  

i w ciszy odpoczynku!   

 

"Śródecki" Rynek - to od"środy"  

i tak już pozostało,   

dużo już upłynęło wody,   

gdy się to wszystko działo.   

 

28. Dzielnica Nowe Miasto  

 

Wujku, dlaczego w "Nowe" Miasto?     

Śródkę wpisano wraz z Katedrą?   

Były tu knieje dawnych Piastów,   

bitwę stoczono też  niejedną.   

 

Popatrz, tam dalej,  na Rataje!  

Nowych osiedli kwitną mury,   

ile zieleńców, nowych sklepów!   

Widziałem nawet Dom Kultury!   

 

Nowe ZOO widzę w Nowym Mieście!   

Tylko nad Śródką echo dzwonów  

wciąż historyczne niesie wieści,   

młodzi do nowych śpieszą domów.   

 

 

29. Rynek Wildecki  

 

Przed laty stały tu wiatraki,   

dziś na rozległym placu z rana  

przekupki stoją z warzywami  

i kura gdacze na barana.   

 

Z sąsiedniej wsi gospodarz wozem  

przyjechał, zaprzężonym w konie,   

rzeźnik wędlinę kroi nożem,   

ktoś tam zmarznięte grzeje dłonie.   

 

Rynek Wildecki w cieniu wieży  

każdy odnajdzie, choć nie pyta,   

w dzielnicy robotniczej leży,   

tu często koń rży, gdy dzień świta.    

30. Rynek Łazarski  

 

Dziadku! Dziadku!

Skąd nazwę Łazarz wzięto?

 

Dawno temu był tu szpital

imieniem Łazarza zwany,

biedak o niego często pytał,

bo dla nich był on dany.

 

Tu można kupić wszystko,

części do maszyn, lampy, świece.

Stare zegary można sprzedać,

spójrz, tam gazowe stoją piece.

Popatrz, ubrania zagraniczne,

piękne sukienki kolorowe.

Złote łańcuszki, jakie śliczne,

a tam warzywa są krajowe.

 

Koń na biegunach przy straganie  

chciał nagle uciec- dla zabawy.

Lecz ktoś zawołał "Panie! Panie.

Ten koń uciekł z naszej wystawy."

31. Dzielnica Grunwald  

 

Najważniejsze w tej dzielnicy

"Targi Międzynarodowe"

"Krajowe" także się odbywają.

Wokół plakaty lśnią kolorowe

z całego świata gości witają

Między pawilonami

czasem wysokie dźwigi  

sięgają prawie nieba

a tu malutkie igły,

w barze zaś zapach chleba.

 

Tu nowe komputery,

ów cud elektroniki,

a tam "Targi Rolnicze"

są jeszcze "Targi Mebli"

nie, wszystkich nie wyliczę. ,...

32.

Dzielnica Jeżyce  

Proszę Pana! Proszę Pana!  

Jerzyk mieszka na Jeżycach!  

Tam mieszkała moja mama.   

Na Jeżycach? Skąd ta nazwa?  

 

Czy tam było dużo jeży?

Czy jeżyły swoje kolce?

Może nazwa ta od jeżyn?

Nie wiem, jestem jeszcze brzdącem!

 

33.

Rynek Jeżycki  

 

Popatrz, ile tu straganów!   

Na nich kwiaty i warzywa,   

jabłka i gruszki, pomidory,   

a w klatce kura się odzywa!   

 

Wysoki pan, ten w kapeluszu,   

zachwala głośno swe towary!   

W tubkach maści na odciski  

i sznurowadła nie do pary!   

 

Spójrz, tam stragan jest z butami,   

a w beczce kisi się kapusta,   

tu są stoiska z zabawkami,   

a tutaj kaczka bardzo tłusta!   

 

Jeżycki Rynek, jak już wiecie,   

jest w Poznaniu bardzo znany,   

a gdy na nim się znajdziecie,   

to stąd już blisko do "Goplany"!  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Spis treści

 

Od autora                                                                                             2  

Zaproszenie                                                                                         3

Stary Rynek                                                                                         4   

Ratusz poznański                                                                                 5   

Waga miejska

/dziś sala ślubów/                                                                                6   

Kamieniczki budnicze                                                                         7   

Wielkopolskie Muzeum Wojskowe                                                    8   

Pałac Działyńskich                                                                              9   

Odwach poznański                                                                            10   

Muzeum Literackie

Henryka Sienkiewicza                                                                       11   

Muzeum Sztuki Użytkowej                                                                 

/na Wzgórzu Przemysła                                                                   /12

Kościół Księży Salezjanów                                                               13   

 Wzgórze Świętego Wojciecha                                                         14   

Kościół Ojców Jezuitów                                                                   15   

Salon Pana Adama Nowaka

Piekarza                                                                                             16    

 Kościół farny                                                                                    17  

Szkoła baletowa                                                                                18    

Kolegium Jezuickie

/dziś Urząd Miasta/                                                                           19    

 Kościół Bożego Ciała                                                                       20   

Kościół Ojców Franciszkanów                                                         21    

Hotel Bazar                                                                                       22  

Biblioteka Raczyńskich                                                                    23    

Kamienica kupca bławatnika

Kałamajskiego                                                                                  24   

Teatr Polski                                                                                       25  

Kościół Najświętszej Marii Panny                                                    26  

Kościół Swiętego Jana Jerozolimskiego                                           27  

Kościół Świętej Małgorzaty                                                              28  

Rynek Śródecki                                                                                 29

Dzielnica Nowe Miasto                                                                     30  

Rynek Wildecki                                                                                 31  

Rynek Łazarski                                                                                 32                                                                                   

Dzielnica Grunwald                                                                         33  

 Dzielnica Jeżyce                                                                               34  

Rynek Jeżycki                                                                                  35